మ. అనిశంబు న్బుధవర్ణ్యకల్పతరుదీ◊వ్యద్వాసనాలబ్ధిఁ జే
కొని యద్వైతరుచిం గరంబు మను నీ ◊క్షోణీస్థలాధీశవ
ర్యునికీర్తిప్రకరంబు మించ సకి! యో◊హో పూర్వపక్షావలం
బనత న్రాజిలు నట్టిధ్వాంతపరధా◊మం బెచ్చునే యెచ్చటన్. 70

టీక: అనిశంబున్=ఎల్లప్పుడు; బుధ వర్ణ్య కల్పతరు దీవ్య ద్వాసనా లబ్ధిన్ – బుధ=దేవతలచేత, వర్ణ్య=వర్ణింపఁదగిన, కల్ప తరు= కల్పవృక్షములయొక్క, దీవ్యత్=ప్రకాశించుచున్న, వాసనా=వలపుయొక్క,లబ్ధిన్=ప్రాప్తిని; చేకొని=గ్రహించి; అద్వైతరుచిన్ =అద్వితీయమగుకాంతిచేత; కరంబు=మిక్కిలి; మను నీ క్షోణీస్థలాధీశవర్యునికీర్తిప్రకరంబు – మను=వృద్ధిఁ బొందుచున్న, ఈ క్షోణీస్థలాధీశవర్యుని=ఈరాజశ్రేష్ఠునియొక్క, కీర్తిప్రకరంబు=కీర్తిపుంజము; మించన్=అతిశయింపఁగా; ఓహో సకి=ఓహో చంద్రికా! పూర్వపక్షావలంబనతన్=అపసిద్ధాంతము ఆశ్రయముగాఁ గల్గుటచేత; రాజిలు నట్టిధ్వాంతపర ధామంబు – రాజిలునట్టి=ప్రకాశించునట్టి; ధ్వాంతపర=చంద్రునియొక్క, ధామంబు=తేజము; ఎచ్చటన్=ఏప్రదేశమునందైన, ఎచ్చునే=అతిశ యించునా? ఇచట, అనిశంబున్=ఎల్లప్పుడు; బుధ=విద్వాంసులచేత,వర్ణ్య=పొగడఁదగిన, కల్పతరు= కల్ప తరువను వేదాంతగ్రంథముయొక్క, దీవ్యత్=ప్రకాశించుచున్న, వాసనా=అనుభూతస్మృతియొక్క,లబ్ధిన్=ప్రాప్తిని; చేకొని= గ్రహించి; అద్వైతరుచిన్ =బ్రహ్మాత్మైక్యమందలి యాసక్తిచేత; మను=అతిశయించు, కీర్తిప్రకరంబు, పుల్లింగస్వారస్యమువలన నొక పురుషుఁ డని తోఁచుచున్నది; మించన్=అతిశయింపఁగ, పూర్వపక్షావలంబనతన్ –పూర్వపక్ష=అపసిద్ధాంతము, అవ లంబనతన్=ఆశ్రయముగాఁ గల్గుటచేతను; రాజిలు నట్టిధ్వాంతపరధామంబు – రాజిలునట్టి =ప్రకాశించునట్టి, ధ్వాంతపర ధామంబు = ‘ధ్వః అన్తే యస్య సః ధ్వాన్తః’ అనఁగా ధ్వశబ్ద మంతమందుఁగల మాధ్వశబ్ద మర్థము, తద్వాచ్యులు=ద్వైతులు, అట్టి ద్వైతులయొక్క, పరధామంబు=ముఖ్యమగు సిద్ధాంతము; ఎచ్చునే=అతిశయించునా? అతిశయింపదని భావము. ధ్వాంత=అజ్ఞానముయొక్క, ధామం బెచ్చునే అనియు చెప్పఁబడును.

అనఁగ నోచంద్రికా! ప్లక్షద్వీపాధిపతియొక్క కీర్తి పుంజము కల్పతరుకాంతితో నేకీభవించినకాంతి గలదై మించఁగ శుక్లపక్షమందుండు చంద్రునితేజము హెచ్చునా? హెచ్చదని భావము.

అద్వైతసిద్ధాంతపరులగు విద్వాంసులచేఁ బ్రశంసింపఁబడిన కల్పతరువను వేదాంతగ్రంథముయొక్క మననాదులచే నుదయించిన వాసనను చేకొని బ్రహ్మాత్మైక్యానుసంధానముచే విజృంభించు విద్వాంసుఁ డతిశయింపఁగ పూర్వపక్షమతము నవలంబించి యున్న మాధ్వసిద్ధాంతము హెచ్చదని ధ్వని.

చ. సరససితోపమాధర! ర◊సాలపయోనిధిరాజవేష్టితో
ర్వర కధినేత నీపతి న◊వారితవైభవశాలి నీమహీ
శ్వరు నవలాలసాతిలక◊వల్లిక చయ్యనఁ బల్లవింప స
త్వరగతిఁ గాంచవే నయన◊వారిరుహాంతమునం బ్రియంబునన్. 71

టీక: సరససితోపమాధర—సరస=మనోజ్ఞమగు, సిత=చక్కెరతో, ఉపమా=పోల్కిగల, అధర=ఓష్ఠముగల చంద్రికా! రసాలపయోనిధిరాజ వేష్టి తోర్వరకున్ – రసాలపయోనిధిరాజ=ఇక్షుసముద్రరాజుచేతను, వేష్టిత=వలగొనఁబడిన, ఉర్వ రకున్ =భూమికి; అధినేతన్=ఒడయని; ఈపతిన్=ఈరాజును; అవారితవైభవశాలిన్ – అవారిత=అనివార్యమగు, వైభవ= విభవముచేత, శాలిన్=ప్రకాశించుచున్నవాని; ఈమహీశ్వరున్=ఈప్లక్షద్వీపాధిపతిని; నవ లాలసా తిలకవల్లిక – నవ= నూతనమైన, లాలసా=వేడుకయనెడు,తిలకవల్లిక=బొట్టుగుతీఁగ; చయ్యనన్=శీఘ్రముగా; పల్లవింపన్=చిగిరించునటులు; నయనవారిరుహాంతమునన్ – నయనవారిరుహాంతమునన్=కమలములవంటి నేత్రములయొక్కకొనలచేత, అనఁగాఁ దమ్ముల వంటి కన్నులయొక్క కడగంటిచూపులచేత; ప్రియంబునన్ =ప్రేమతో; సత్వరగతిన్=అతిశీఘ్రముగ; కాంచవే =చూడుమా!

ఓచంద్రికా! ఇక్షుసముద్రముచేఁ జుట్టఁబడియున్నట్టి పుడమి కధిపతి యగు నీరాజును వేడుకయను తిలకలత పల్లవించు నటు లతివేగముగా నేత్రాంతముచే నవలోకింపుమని భావము. స్త్రీదృష్టిచే బొట్టుగు చిగిరించునని కవిసమయము.

వ. అని యిట్టు లాగట్టుదొరపట్టి వివరించిన నారాచపట్టి యాదిట్టపై వైరాగ్యంబు దెలుపు చిన్నినవ్వు నవ్వ, నవ్వనిత దరహాసచంద్రిక తదీయసంతాపకారణంబై ప్రవర్తిల్లె నంత యానావలంబకకదంబంబు జంబూద్వీపభూపాలలోకంబుఁ జేర్ప నన్నగాధిరాజకుమారి యోనారి నేరెడుదీవియరాజులు వీరు వీరిలో నొక్కరాజకుమారునిపైఁ జూపు నిలుపు మమ్మహాత్మునిగుణంబులు వర్ణించెద నని యానతిచ్చిన నాకాంత యఖిలదేశనాయకగుణశ్రవణకౌతూహలపూర్యమాణస్వాంతయై శాలీనతాభరంబున నూరకుండెనది యెఱింగి సర్వమంగళ యక్కురంగనేత్ర కందఱం దెలుపునదియై వారిలో నొక్కరాజుం జూపి యిట్లనియె.

టీక: అని యిట్టులు=ఈప్రకారముగ; ఆగట్టుదొరపట్టి=హిమవత్పుత్త్రికయగు నాపార్వతీదేవి; వివరించినన్=వక్కాణింపఁగ; ఆరాచపట్టి=ఆరాజపుత్త్రి(చంద్రిక); ఆదిట్టపైన్=ఆప్లక్షద్వీపాధిపతిమీఁద; వైరాగ్యంబు=అనురాగాభావమును; తెలుపు చిన్ని నవ్వున్= తెలియఁజేయు చిఱునగవును; నవ్వన్=నవ్వఁగా; అవ్వనిత దరహాసచంద్రిక – అవ్వనిత =ఆచంద్రికయొక్క, దర హాసచంద్రిక=చిఱునగవువెన్నెల; తదీయసంతాపకారణంబై – తదీయ=ఆప్లక్షద్వీపాధిపతియొక్క, సంతాప=పరితాపము నకు, కారణంబై=హేతువై; ప్రవర్తిల్లెన్=ప్రవర్తించెను; అంతన్=అటుమీఁద; యానావలంబకకదంబంబు=పల్లకిమోయువారి యొక్కగుంపు; జంబూద్వీపభూపాలలోకంబున్= నేరేడుదీవియందుండు పుడమిఱేడులగుంపును; చేర్పన్=పొందింపఁగ; అన్నగాధిరాజకుమారి=హిమవంతునకు కూఁతురగు నాపార్వతీదేవి; ఓనారి=ఓచంద్రికా! వీరు నేరెడుదీవియరాజులు =వీరు జంబూద్వీపమున నుండు రాజులు; వీరిలోన్=ఈరాజులలో; ఒక్క రాజకుమారునిపైన్= ఒకరాజపుత్త్రునిమీఁద; చూపు = దృష్టిని; నిలుపుము=ఉంచుము; అమ్మహాత్మునిగుణంబులు=ఆమహానుభావుని శౌర్యాదిగుణములను; వర్ణించెదను= నుతిం చెదను; అని=ఇట్లనుచు; ఆనతిచ్చినన్=సెలవీయఁగా; ఆకాంత=ఆచంద్రిక; అఖిలదేశనాయక గుణ శ్రవణ కౌతూహల పూర్య మాణ స్వాంతయై –అఖిలదేశనాయక=సమస్తదేశాధిపతులయొక్క,గుణ=శౌర్యాదిగుణములయొక్క,శ్రవణ=వినుటయందు ,కౌతూహల = సంతసముచేత, పూర్యమాణ=నింపఁబడిన, స్వాంత యై=చిత్తముగలదై; శాలీనతాభరంబునన్=లజ్జాభారము చేత; ఊరకుండెన్=ఏమనకయుండెను; అది యెఱింగి =అది తెలిసికొని; సర్వమంగళ=పార్వతీదేవి; అక్కురంగనేత్రకున్= ఆచంద్రికకు; అందఱం దెలుపునదియై=ఎల్లరను దెలియఁజేయునదియై; వారిలోన్=ఆరాజులలో; ఒక్కరాజున్=ఒకభూభర్తను; చూపి =ప్రదర్శించి; ఇట్లు = వక్ష్యమాణప్రకారముగ; అనియెన్=పలికెను.

చ. పొలఁతుక! గౌడదేశనర◊పుంగవుఁ డీతఁడు, వీనిఁ గాంచు, మి
య్యలఘుఁడు నిత్యసద్గుణచ◊యస్ఫురణన్ శుభకీర్తిపుత్రికా
వలి నటియింపఁ జేయుఁ గడు ◊వాగ్రమణాండము లెల్లఁ గంచుకుం
డలగతిఁ బాయ కూని భ్రమ◊ణక్రమణంబులు చక్కఁ జేకొనన్. 73

టీక: పొలఁతుక=చంద్రికా! ఈతఁడు=ఈరాజు; గౌడదేశనరపుంగవుఁడు=గౌడదేశాధిపతి; వీనిన్=ఈరాజును; కాంచుము= చూడుము; ఇయ్యలఘుఁడు =ఈఘనుఁడు; నిత్య సద్గుణ చయ స్ఫురణన్ – నిత్య=ఎల్లపుడు, సద్గుణ=దానదాక్షిణ్యాది గుణములయొక్క, త్రాళ్ళయొక్క యని యర్థాంతరము, చయ=సమూహముయొక్క, స్ఫురణన్=ప్రకాశముచేతను, చల నముచేత నని యర్థాంతరము; శుభ కీర్తిపుత్రికావలిన్—శుభ=సుందరములైన, కీర్తిపుత్రికా=కీర్తి యనెడు బొమ్మలయొక్క, ఆవలిన్=పంక్తిని; కడున్=మిక్కిలి; వాగ్రమణాండములు=బ్రహ్మాండములను; ఎల్లన్=అన్నిటిని; కంచుకుండలగతిన్= కంచుకుండలరీతిగా; పాయక= విడువక; ఊని=గ్రహించి; అనఁగ నాట్యోపయోగి ఘటములవలె బ్రహ్మాండములను గ్రహించి యని భావము; భ్రమణక్రమణంబులు—భ్రమణ=తిరుగుటవలననైన, క్రమణంబులు=పాదవిన్యాసములను;చక్కన్=చక్కఁగా; చేకొనన్=గ్రహించునటులు; నటియింపఁ జేయున్=నాట్యము నొనరింపఁజేయును.

అనఁగా నీగౌడదేశాధిపతి బ్రహ్మాండములు కంచుకుండలుగా గ్రహించి, తనమంచిగుణము లనెడు త్రాళ్ళయొక్క చలనము చేత తనకీర్తులను బొమ్మలను భ్రమణక్రమణంబులు సేయునటులు నటింపఁజేయునని భావము. లోకములో నాట్యమందు ప్రవీ ణత గలవారు కుండలయందు నాట్య మొనరించుట ప్రసిద్ధము. ఈభూవిభునికీర్తి సమస్తబ్రహ్మాండములను వ్యాపించినదని వ్యంగ్యము. ఈపద్యమందు రూపకాలంకారము.

మ. సమిదుద్ద్యోతితహేతిభృద్దళనవి◊స్ఫారప్రభావాప్తిమై
క్షమఁ బెంపొంది యుదగ్రజిష్ణుయుతి ని◊చ్చల్ బల్ మొన ల్సూపు శం
బముపై ధాటికిఁ జయ్యన న్వెడల నీ◊క్ష్మాభర్తధామాగ్ని క
ర్యమబింబోపధి నారతిచ్చు నహర◊బ్జావాస యాత్రోవలన్. 74

టీక: సమి దుద్ద్యోతిత హేతిభృ ద్దళన విస్ఫార ప్రభా వాప్తిమైన్ – సమిత్=యుద్ధమందు,ఉద్ద్యోతిత=ప్రకాశించుచున్నట్టి, హేతి భృత్ = ఖడ్గధారులయొక్క, దళన=బ్రద్దలుచేయుటచేత, విస్ఫార=అధికమగు, ప్రభావ=మహిమయొక్క, ఆప్తిమైన్= ప్రాప్తి చేతను; సమిత్=ఇంధనములచేత,ఉద్ద్యోతిత=జ్వలించునట్టి, హేతిభృత్= అగ్నియొక్క, దళన=తిరస్కారముచేత, విస్ఫార= అధికమగు, ప్రభావ=మహిమయొక్క,ఆప్తిమైన్=ప్రాప్తి చేత, అని యర్థాంతరము; క్షమన్=భూమియందు; పెంపొంది=వృద్ధిఁ బొంది;ఉదగ్రజిష్ణుయుతిన్ – ఉదగ్ర=ఉత్కృష్టుఁడగు, జిష్ణుయుతిన్=ఇంద్రసంగతిచేతను; ఉత్కృష్టుఁడగు జయశీలునియొక్క సంబంధముచేత నని యర్థాంతరము; నిచ్చల్=ఎల్లపుడు; పల్ మొనల్=నూరంచులను, అనేకసైన్యములను; చూపు శంబము పైన్ = కనఁబఱచు వజ్రాయుధముమీఁదికి; ధాటికిన్=జైత్రయాత్రకు; చయ్యనన్=శీఘ్రముగా; వెడలన్=బయలుదేఱఁగా; ఈ క్ష్మాభర్త ధామాగ్నికిన్=ఈగౌడదేశపురాజుయొక్క ప్రతాపాగ్నికి; అహరబ్జావాస=దినలక్ష్మి; ఆత్రోవలన్=ఆమార్గములందు; అర్యమబింబోపధిన్ = సూర్యబింబమను వ్యాజముచేత; ఆరతిన్=నీరాజనమును; ఇచ్చున్=చేయును.

ఈగౌడదేశాధిపతియొక్క ప్రతాపాగ్ని పుడమి శూరనిబర్హణముచే వృద్ధి నొంది, జయశీలుని గూడి అనేకసేనలను జూపు వజ్రాయుధముమీఁదికి యుద్ధమునకు వెడలఁగా, దినలక్ష్మి మార్గమందు ప్రతాపాగ్నికి సూర్యబింబమను నెప మిడి యారతిచ్చు చున్నదని భావము. సూర్యబింబము ప్రతాపాగ్నికి నీరాజనదీప మున్నటు లున్నదని పద్యమందు వ్యంగ్యము.

చ. వనజగృహంబుల న్విడిచి ◊వారిధిరాజకుమారి యీమహీ
శనయనపద్మసీమముల ◊సంతతము న్వసియింపఁ బాడు గై
కొనిన తదాలయాళి సుమ◊కోమల! బల్ రొద నివ్వటిల్లఁగా
ననిశము మొత్తు లాడు మలి◊నాత్మకబంభరదంభభూతముల్. 75

టీక: సుమకోమల =పూవువలె మృదువైనదానా! వారిధిరాజకుమారి =లక్ష్మీదేవి; వనజగృహంబులన్=పద్మగేహములను; విడిచి=వదలి; ఈమహీశనయనపద్మసీమములన్ = ఈదొరకనుదమ్ములకొనలయందు; సంతతమున్=ఎల్లపుడు; వసి యింపన్=నివసింపఁగా; పాడు గైకొనిన తదాలయాళి = పాడుపడిన యాలక్ష్మీగృహములందు; బల్ రొద=అధికమగు కోలాహలధ్వని; నివ్వటిల్లఁగాన్=అతిశయింపఁగా; అనిశము =ఎల్లపుడు; మలినాత్మకబంభరదంభభూతముల్ – మలినా త్మక=నల్లనిదేహముగల, పాపభూయిష్ఠమగు మనముగల యను నర్థము దోఁచుచున్నది, బంభర=తుమ్మెదలను, దంభ= వ్యాజముగల, భూతముల్=పిశాచములు; మొత్తులాడున్=కొట్లాడును.

ఓచంద్రికా! లక్ష్మీదేవి తనగృహములను విడిచి యీరాజు నపాంగములయందు వసియింపఁగ నామెగృహములు పాడు పడి వానియందు ఘోరధ్వనులను జేయుచు నల్లనిశరీరములు గల తుమ్మెద లనుపిశాచము లెల్లప్పుడును గొట్లాడుచు పడి యుండు ననిభావము. రాజులనేత్రాంతములయందు కలిమినెలంత యునికియు, కమలములు లక్ష్మీనివాసము లనుటయు, నందు భృంగము లుండుటయుఁ బ్రసిద్ధము.

తే. అనిన ద్వైతార్థమునకు వే◊దాంత మనఁగ
వనితస్వాంతం బలజనేంద్రు ◊నెనయ కున్కి
వేఱొకనిచెంతఁ జేర్చి య◊వ్వెలఁది కద్రి
తనయ యారాజుఁ జూపి యి◊ట్లనియె నపుడు. 76

టీక: అనినన్=ఇట్లు చెప్పఁగా; ద్వైతార్థమునకున్=జీవాత్మ పరమాత్మలకు భేదము గలదను నర్థమునకు;వేదాంత మనఁగన్ = అద్వైతార్థప్రతిపాదకము లగు నుపనిషత్తు లనునట్లు; వనితస్వాంతంబు=చంద్రికాచిత్తము; అలజనేంద్రున్=ఆనృపతిని; ఎనయ కున్కిన్=పొందకుండుటచేత; వేఱొకనిచెంతన్=ఇంకొకరాజు సమీపమును; చేర్చి=పొందించి; అవ్వెలఁదికిన్=ఆచంద్రికకు; అద్రితనయ =పార్వతీదేవి;ఆరాజున్=ఆమథురానగరపతిని; చూపి=ప్రదర్శించి; ఇట్లు=వక్ష్యమాణప్రకారము; అనియెన్ = పలికెను; అపుడు=ఆసమయమందు, దీని కుత్తరపద్యస్థక్రియతో నన్వయము.

అనఁగా ద్వైతార్థము అద్వైతార్థప్రతిపాదకము లగు నుపనిషత్తులయందు ఏరీతి సమన్వితము కాదో, ఆరీతిఁ జంద్రికాచిత్త మా రాజునందు లగ్నము కాలేదని భావము.

చ. రతి దళుకొత్తఁ గాంచు మథు◊రానగరీపరిపాలనక్రియో
ర్జితమతి నీమహీపతి వి◊శేషకలక్షణశోభితాస్య సం
భృతతపనీయమేఖలిక ◊నీనరపాలకఖడ్గపుత్రి న
ద్భుతగతిఁ గాంచి శత్రుతతి ◊పూను నని న్నవమోహ మాత్మలన్. 77

టీక: రతి=అనురాగము; తళుకొత్తన్=ప్రకాశించునట్లు; మధురానగరీ పరిపాలనక్రి యోర్జితమతిన్ –మథురానగరీ= మథురా పట్టణముయొక్క, పరిపాలనక్రియా=పాలనమనెడు వ్యాపారమునందు, ఊర్జితమతిన్=దృఢమగు బుద్ధిగల; ఈమహీపతిన్ =ఈరాజును; విశేషకలక్షణశోభితాస్యన్ – విశేషక=విలక్షణమగు,లక్షణ=గుఱిచేత, శోభిత=ప్రకాశించుచున్న, ఆస్యన్=వద నముగల; విశేషక=తిలకముచేతను,లక్షణ=శుభచిహ్నములచేతను, శోభిత=ప్రకాశించుచున్న, ఆస్యన్=ముఖముగల, యని యర్థాంతరము; సంభృత తపనీయ మేఖలికన్ – సంభృత = భరింపఁబడిన, తపనీయ = బంగరుయొక్క, మేఖలికన్=ఖడ్గ బంధము గల, ఒడ్డాణము గల, ‘మేఖలా ఖడ్గబంధే స్యా త్కాంచీ శైల నితమ్బయోః’ అని విశ్వము; ఈనరపాలకఖడ్గపుత్రిన్ – ఈ నరపాలక=ఈరాజుయొక్క, ఖడ్గపుత్రిన్=చూరకత్తిని; లేదా కత్తియనెడు సుతను; అనిన్=యుద్ధమునందు; శత్రుతతి=శత్రు వుల సమూహము; అద్భుతగతిన్=ఆశ్చర్యరీతిచేత; కాంచి=చూచి; ఆత్మలన్=మనములందు; నవమోహము–నవ=నూతన మగు, మోహము=మూర్ఛను, అనురాగమును; పూనున్=పొందును; కాంచు=అవలోకింపుము.
అనఁగా యుద్ధమం దీమథురాపురనరపతి ఖడ్గపుత్త్రిని జూచి శత్రుబృందము మోహమును బొందునని తాత్పర్యము.

సీ. మథురాపురీమణి◊మహనీయసౌవర్ణ,హర్మ్యసందోహవి◊హారములకు,
ననవద్యబృందావ◊నాంతాంతలతికాంత,లతికాంతహరణఖే◊లాగతులకుఁ,
గలితసారసమిత్ర◊కన్యకాకల్లోల,మాలికాపాలికా◊కేలికలకుఁ,
జారుగోవర్ధనా◊చలకందరామంది,రాళినిగూహన◊వ్యాపృతులకుఁ,

తే. దరుణచపలాయమానకై◊తకదళాప్త,కబరికాబంధ! యాకాంక్ష◊గలిగె నేని,
నీధరాధీశకులమౌళి ◊నెనయఁజేయు, మలఘులజ్జావలద్దృష్టి◊విలసనంబు. 78

టీక: తరుణచపలాయమాన కైతకద ళాప్త కబరికాబంధ – తరుణచపలాయమాన=క్రొక్కారుమెఱపువలె నాచరించుచున్న, కైతకదళ=గేదఁగిఱేకుచేత,ఆప్త=పొందఁబడిన,కబరికాబంధ=కొప్పుగల చంద్రికా! మథురాపురీమణిమహనీయసౌవర్ణహర్మ్యసందోహవిహారములకున్ – మథురాపురీ=మథురానగరముయొక్క, మణి= మణులతోఁగూడిన,మహనీయ=శ్లాఘ్యములగు, సౌవర్ణ=సువర్ణవికారములగు, హర్మ్య=మేడలయొక్క, సందోహ=సమూ హమునందలి, విహారములకున్=క్రీడలకు; అనవద్య బృందావనాంతాంత లతి కాంత లతికాంత హరణ ఖేలాగతులకున్ – అనవద్య=నిర్దుష్టములగు, బృందావనాంత =బృందావనమధ్యమందున్న, అంత=మనోహరములగు, లతికా=తీవలయొక్క, అంత=మనోహరములగు, లతికాంత= పుష్పములయొక్క, హరణ= కోయుటయందైన, ఖేలాగతులకున్=క్రీడావిధానములకు;
కలిత సారసమిత్రకన్యకా కల్లోల మాలికా పాలికాకేలికలకున్ – కలిత=ఒప్పుచున్న,సారసమిత్రకన్యకా=యమునానదియొక్క, కల్లోల=తరఁగలయొక్క,మాలికా=పంక్తులయొక్క,పాలికా=పరంపరలయందు, ‘పాళి స్త్ర్యశ్ర్యఙ్కపఙ్త్కిషు’ అని అమరుఁడు, కేలికలకున్=విహారములకు, జలక్రీడల కనుట; చారు గోవర్ధనాచల కందరామందిరాళి నిగూహన వ్యాపృతులకున్ – చారు=సుందరములగు, గోవర్ధనాచల=గోవర్ధనపర్వ తముయొక్క, కందరామందిరా=గృహములవంటి గుహలయొక్క, ఆళి=పంక్తులయందు, నిగూహన=దాఁగిలిమూఁత లనెడు, వ్యాపృతులకున్=వ్యాపారములకు; ఆకాంక్ష=కోరిక;కలిగె నేని=పుట్టినచో;ఈధరాధీశకులమౌళిన్=ఈరాజశ్రేష్ఠుని; అలఘు లజ్జా వల ద్దృష్టి విలసనంబు – అలఘు =అధికమగు, లజ్జా=సిగ్గుచేత, వలత్=చలించుచున్న, దృష్టి=చూపులయొక్క,విలసనంబు=విలాసమును; ఎనయన్ చేయుము = కలయునటులు చేయుము. అనఁగ మథురాపురసౌవర్ణసౌధములయందుఁ గలుగు క్రీడలను, బృందావనపుష్ప హరణములను, యమునానదీజలక్రీడలను, గోవర్ధనపర్వతగుహలయందు డాఁగిలిమూఁతలనెడు క్రీడలను కోరుదువేని నీరాజ మౌళియందుఁగటాక్షముల నెఱపు మని తాత్పర్యము.