వ. వెండియు నీహేమకూటంబు హేమకూట ప్రభాకూట సంధ్యారాగోదయవైఖరీ పరిఫుల్ల్యమాన గిరిమల్లి కావల్లికా ప్రసూనాంబుజాత ప్రవాహ సంవర్ధితం బగుట నాత్మనిదానాభిధానంబునం బ్రసిద్ధిం బొందు నతి మంజుల హింజులపుంజ వలయంబు నడుమం జెలువూను పారిజాతమహీజాత లతానికాయకాయమానం బుల క్రింద నందంబు లగుకురువిందవేదికాబృందంబులపై నిండువేడుక నెమ్మనంబుల మెండుకొన నెచ్చెలి పిండు పసిండిదండియలు వూని సుతి మీట నతికలిత కలనాద కాకలీస్వర విలసనంబున విషమాంబక బిరుదగీతవ్రాతంబులు పాడు తెఱగంటికలువకంటిదంటల నవీన తానసంతానమానంబులం జొక్కి సం జాతపులకప్రరోహంబులం బొలుచు చెలువున నుదారకోరకవారంబులం జూపట్టు నీరంధ్రప్రియాళుప్రతా నంబులవలన నీరంధ్రప్రియాళు ప్రతాన నికుంజగేహంబుల నొక్కయెడ నైన నినభయంబు గానక సుఖం బుండి యాఖండలశిలాగండోపలఫలక ప్రతిఫలి తాధిత్యకాస్థల రమమాణ గరుడమాణవకమూర్తులం గని వెఱ దొరయ నచ్చటం జొరఁబాఱు చిలువదొరల ఫణాతల మణికులభాస్వద్ఘృణిపూరంబులకు నిలువ నోపక వెడలి పఱతెంచు కటికిచీకటి కిన్నరాంబుజముఖీ కదంబక విరచిత నూతన దోహద ధూమంబుల యోజం దేజరిల్ల సద్యస్సముత్పద్యమాన ఫలమిళిత శాఖాకలితంబు లగు దాడిమీ కులంబులఁ దిలకించి యచ్చటి కాశ్రయింపం జనుదమని నిజప్రియజనంబులఁ బిలుచు రాచిలుకచిలుకలకొలకుల కలికిపలు కులు విని యలరు కర్ణికారవారంబులవలనఁ గర్ణికారవార ప్రవాళశ్రేణు లబ్జరాగతోరణ మాలికలును, నిస్తుల గోస్తనీ విలంబమాన ఫుల్లగుచ్ఛంబు లచ్ఛమౌక్తిక వితానంబులును, నమలకకుత్థ్సల నానట్యమాన మత్తాళిపాళిక లభిరూపధూపధూమమాలికలునుం గాఁగ నమరు మందార వీరున్మందిరంబున సంపెంగ తీవ జాళువాగొలుసుల నుయ్యెల లూఁగు సాధ్యమిథ్యామధ్యాజనంబుల చరణపయోజసంయోజనంబు లకు లక్ష్యంబులై తదీయ స్పర్శన వినిర్గతానురాగకందళంబుల యందంబునం జివురించు నశోకానోక హంబులవలన నశోకానోకహకసుమవిసర వర్షిత మరంద ధారాళధారా గౌరవంబునఁ బెనులోయఁ బడిన ధగధగని పగడంపుఁగోనల భుగభుగ వలచు కపురంపుటనంటుల చప్పరంబుల క్రిందం జెప్పరాని వేడుక ముప్పిరిగొన విచ్చలవిడి డాఁగిలిమ్రుచ్చులాడునెడ నెడయనివడి యడర నుదంచిత చంచరీకమాలికల నుల్లసిత పల్లవంబుల నుత్తుంగ నిస్తుల స్తబకంబుల నుజ్జ్వలత్కళికాకులంబుల నుల్లసిల్లు తరుణవ్రతతికలం గల కుడుంగరంగంబులలోఁ దమ్ముఁ దెలియకుండ డాఁగియున్న యన్నులమిన్నల వీక్షింపఁ జరించు సిద్ధరాజ తనూజా సమాజంబుల నిశాత విలోచనాపాతంబుల నపూర్వవిలాసంబుఁ గాంచు తిలకనగతిల కంబులవలనఁ దిలకనగతిలక కుసుమ గళ న్మకరంద సంపర్కంబునం బదనైన ముత్తియంపుదొనల నిండిన సంకుమదపంకంబునం బొంకంబుగా మృదుమృదుత్వగభినవదళంబుల నలినభవునిం గొలువఁ జనిన తమతమ రమణునికై సందేశంబులు లిఖించి చెలుల నంచి పంచశర పంచశరీప్రపంచిత రహణశిఖి శిఖాంచల చంచలిత మానసంబున నడలి బడలి చెలువ మెలుపు కలువదొర రాయరంగులం బఱచిన కలువరేకు జముకాణంబులపయిం బొరలు గంధర్వసౌగంధికగంధిరత్నంబుల సంతాపంబు సన విరి నీరు నించియు, కెంజివురులం గప్పియుఁ, జల్లపుప్పొడులు సల్లియు, నలరుజొంపంబులం బొదివియు, శీతలోపచారంబులు సేయు తత్ప్రియవయస్యాలలామంబులకుం దోడునీడలై, చూడం దగు వాసంతికా జాతంబు లలసవాతపోత ప్రచారంబులం గౌఁగిలింప నవారిత సుమనోవికాసంబునం బొలుపు గాంచు కురు వకలతా వలయంబులవలనఁ గురువకలతావలయ వల్లవపల్లవాధరామండల మధ్యస్థల సందర్శనీయ పురందరశిలాశిఖర నందనందన సంభృత రంజిత వేణుదండాయమాన మానిత కటకవాల వాయజ సూత్రానుబింబంబు లహిరూపంబులుగా నెఱింగి యుప్పొంగి చెంగున నెగసి చరణంబులం ద్రొక్కిపట్టి చంచూపుటంబుల సించి ఱెక్కల నడిచి యేమియుం దేరకున్న విస్మయంబు మనంబు బెరయ విఫల ప్రయత్నంబులై పుడమి వ్రాలు కాంతార మయూర దారకంబులం జొచ్చి కికాకిక కేళి సల్పు గరుడసరోజ ముఖీ నికరంబుల దరస్మిత విలాసంబున సమధిక పథికచేతస్తాప సంవర్ధక ప్రసవామోద పరంపరలఁ జెన్నుమీఱు పున్నాగపూగంబులవలనఁ బున్నాగ పూగ మధుసాల రసాలముఖ్య దివ్యతర్వంతరంబున మంజులకంజరాగ భిత్తిభాగ మరీచిపుంజంబు భాస్వదాతప ప్రాబల్య ఖంజనంబును, శాతకుంభకుంభవిభా డంబరంబు సంధ్యారాగారంభంబును, వలభిన్మణివలభి రుచిరరుచి పూరంబు నిబిడ తిమిర వివర్ధనం బును, ముక్తోల్లోలవిభాసారంబు దారకానిసర్గంబును, భూరిస్తంభ సంగ్రథిత హీరదర్పణ ద్యుతిజాతంబు నిస్తంద్ర చంద్రికా కల్ప నంబునుం గావింప నక్షీణ క్షణదైక విలసనంబునం బొలుచు కేళికాహర్మ్యంబున మిక్కిలి పిక్కటిల్లు మక్కువఁ జక్కెరవిల్తుజగడంబుల మగలఁ జొక్కించి యాత్మీయ పుంభావసంభా వనా సంభూతశ్రమంబు దూలఁ జెంగటి వనుల సంచరించు నాగకన్యావతంసంబుల యాగాఢ నిశ్శ్వాస సమీరంబుల తోరంబగు సిరి నొప్పారు సిందువారంబులవలన సిందువారాది నగవార శిలాతలంబుల నురులు దాల్చియు, నెత్తమ్ము లిమ్ముగాఁ బ్రవహించు సెలయేఱులపై వలలు సేర్చియు, స్వజాతి ద్విజా తుల రాఁబిలుచు పులుగుల దీములు గట్టియు, జిగురుఁగండె లమర్చియు, విచిత్రతరవనపతత్త్రిగోత్రం బులం బట్టుకొను తలంపున మెండైన పొదలనుండి యప్పటప్పటికి వానిం గానఁ దమకించి చెంచెత లెత్తు నెమ్మొగంబు తమ్మిచాయల వసంతసమయ సముదిత సౌభాగ్యమ్మునం బొదలు చామ్పేయ ధాత్రీరుహం బులవలనఁ జామ్పేయధాత్రీరుహ కుసుమగళిత పరాగరాశి మధురసనదీ పులినదేశంబునఁ గపురంపుట నంటి లేయాకుఁ బఱచి మరకత మకరకేతనాహితమూర్తిని నిలిపి తదేకపూజాతాత్పర్యంబున నున్న సద్గ ణోత్తములకు విరు లొసంగు నంతరంగంబునఁ బ్రమదావనంబు సొచ్చి ప్రమథమధురోష్ఠీతల్లజంబులు గేల నూది నిక్కి విటపాంతరాభివేష్టిత మల్లికాప్రసూనంబులఁ గోయునెడఁ దత్కర సంయోగంబువలన నిజేష్ట ఫలలాభంబు చేకూరెనో యన రమ్యఫలంబులం బెంపొందు మాకందంబులవలన మాకందవాసనాభి వాసిత పవమాన ప్లవమాన నీలాశోకరజస్తోమంబు ప్రవర్గ్యోపక్రమ నిర్గచ్ఛద్ధూమ వర్తనంబునం బర్వ నమం దానంద కందళితచిత్తారవిందంబులతో ముందుముందుగఁ బఱతెంచు పురందరాది బృందారకవర్గంబుల తనూశ్రమంబుఁ దెరలం జేయు శీతలతర తాపసాశ్రమ నానావిధ వసుధారుహ నివహంబుల చెంతలం దదీయ శాఖాప్రసవముఖ వినిష్ఠ్యూత మధుపాళికం బ్రసవితంబులగు విశారద విటపి పటలంబులవలనను, వలను మిగిలి మేరుకుధరంబునుంబోలె శక్రపురాతిభాసురంబును, హిమవన్నగంబునుంబోలె గోభృత్కా ర్ముకాన్వితకాళికాతిశోభితంబును, మందరధరంబునుంబోలె వ్యాళాధిరాజ పరివేష్టితంబును, ఋశ్యమూ కాద్రియుంబోలె హరిజాతికలితంబును, మాల్యవద్గోత్రంబునుంబోలె రామసంచారసంగతంబును, నీలాచ లంబునుంబోలె పురుషోత్తమభూషితంబును, గంధమాదనగ్రావంబునుంబోలె మహావరాహపాళికాలింగి తంబును, సమామోద సంకలిత శ్యామా మహితం బయ్యును నసమామోద సంకలిత శ్యామామహితంబై, వీనఘనార్భటి విఘూర్ణిత మహాబిలం బయ్యును నవీనఘనార్భటి విఘూర్ణిత మహాబిలంబై, మరాళికా శ్రిత కటక స్థలవనజాతం బయ్యును నమరాళికాశ్రిత కటకస్థల వనజాతంబై, సదృక్ష రాజసారంగ సంతాన సంకలితం బయ్యును నసదృక్ష రాజసారంగ సంతాన సంకలితంబై, కాలాహితసుమనోనగభాసమానం బయ్యును నకాలాహిత సుమనో నగభాసమానంబై యొప్పుచున్నయది విలోకింపుము.

టీక: వెండియున్=మఱియును; ఈహేమకూటంబు=ఈహేమకూటపర్వతము, దీనికి వచనాంతమందున్న యొప్పుచున్న దను క్రియతో నన్వయము; హేమకూట ప్రభాకూట సంధ్యారాగోదయ వైఖరీ పరిఫుల్ల్యమాన గిరిమల్లికా వల్లికా ప్రసూనాంబు జాత ప్రవాహ సంవర్ధితం బగుటన్ – హేమకూట=కనకశిఖరములయొక్క, ప్రభాకూట=కాంతిపుంజ మనెడు, సంధ్యారాగ= సాయంకాలసూచక మగు నారుణ్యముయొక్క, ఉదయ = ఆవిర్భావముయొక్క, వైఖరీ = రీతిచేత, పరిఫుల్ల్యమాన = విక సించుచున్న, గిరిమల్లికా=కుటజవృక్షములయొక్క, వల్లికా=లతలయొక్క, ప్రసూన= పుష్పములయొక్క, అంబుజాత = మకరందసమూహముయొక్క,ప్రవాహ=వఱదచేత, సంవర్ధితం బగుటన్=వృద్ధిఁబొందింపఁ బడినదైన హేతువుచేత; ఆత్మనిదా నాభిధానంబునన్—ఆత్మ=తమకు, నిదాన=ఆదికారణముయొక్క, అభిధానంబునన్=పేరిచేత; ప్రసిద్ధిం బొందు నతిమంజుల హింజులపుంజ వలయంబు నడుమన్ –ప్రసిద్ధిం బొందు=ఖ్యాతిఁ గాంచునట్టి, అతిమంజుల=మిక్కిలి మనోహరము లగు, హింజుల=నీరుగన్నెరులయొక్క, అంబుజాతమువలన వృద్ధి నందినది గావున నీరుగన్నెర లని పేరు పొందినదట, ‘నిచుళో హింజుళో హింజుః’ అని యమరుఁడు, పుంజ వలయంబు నడుమన్ =వలయాకారమగు గుంపుల నడుమను; చెలువూను పారిజాత మహీజాత లతానికాయ కాయమానంబుల క్రిందన్ – చెలువూను=సౌందర్య మొందు, పారిజాత=పారిజాత మనెడు, మహీజాత=వృక్షములయొక్క, లతానికాయ=తీవగుంపుయొక్క, కాయమానంబుల క్రిందన్=పందిళ్ళ క్రింద; అందంబు లగు కురువిందవేదికా బృందంబులపైన్ – అందంబు లగు=సుందరములైన, కురువిందవేదికా=పద్మరాగమణులతోఁ గట్టిన తిన్నెల యొక్క, బృందంబులపైన్=సమూహములమీఁద; నిండువేడుక=పరిపూర్ణకుతూహలము; నెమ్మనం బులన్=మంచి మనస్సు లందు; మెండుకొనన్=అతిశయింపఁగా; నెచ్చెలిపిండు=ప్రియసఖీసమూహము; పసిండిదండియలు =బంగరువీణలు; పూని =వహించి; సుతి మీటన్=శ్రుతిని అతిశయింపఁజేయఁగా, శ్రుతి యనఁగా స్వరారంభకావయవవిశేషము. ‘శ్లో.ప్రథమశ్రవణా చ్ఛబ్ద శ్శ్రూయతే హ్రస్వమాత్రకః, సాశ్రుతి స్సంపరిజ్ఞేయా స్వరావయవలక్షణా’ అని శ్రుతిలక్షణము; అతికలిత=మిక్కిలి కలయుచున్న; కలనాద=అవ్యక్తమధురధ్వని గల; కాకలీ స్వర=మధురమై అస్ఫుటమైన స్వరముయొక్క; విలసనంబునన్ =ఉన్మేషముచేత; విషమాంబక=పంచబాణునియొక్క; బిరుద=సామర్థ్యచిహ్నములయొక్క; గీత=గానములయొక్క; వ్రాతంబులు=సమూహములు; పాడు=పాడెడు; తెఱగంటి=దేవతాసంబంధినులగు; కలువకంటిదంటల=దిట్టతనము గల స్త్రీలయొక్క; నవీన=అపూర్వమగు; తాన= తానకారముతోఁ బాడెడు పాటలయొక్క; సంతానమానంబులన్= సమూహగౌర వములచేత; చొక్కి=సుఖపరవశమై; సంజాత పులక ప్రరోహంబులన్ – సంజాత= పుట్టినట్టి, పులక=రోమాంచములయొక్క, ప్రరోహంబులన్=అంకురములచేత; పొలుచు చెలువునన్=ఒప్పు చందంబున; ఉదారకోరకవారంబులన్ – ఉదార=గొప్ప లయిన, కోరక=కలికలయొక్క, వారంబులన్=సమూహములచేత; చూపట్టు=కన్పడుచున్న; నీరంధ్ర=దట్టమైన; ప్రియాళు ప్రేంకణములయొక్క; ప్రతానంబులవలనన్=సమూహములవలన, ఈ పంచమ్యంతమునకు ముందు రాఁగల పంచమ్యంతము లకు ‘వలను మిగిలి’ అను క్రియతో నన్వయము; నీరంధ్ర ప్రియాళు ప్రతాన నికుంజగేహంబులన్ – నీరంధ్ర=దట్టమైన; ప్రియాళు =ప్రేంకణములయొక్క; ప్రతాన=సమూహముయొక్క, నికుంజ గేహంబులన్=పొదరిండ్లయందు; ఒక్కయెడ నైనన్= ఒక సమయమం దైనను; ఇనభయంబున్=సూర్యభయమును; కానక= చూడక; సుఖంబుండి=సుఖముతోడ వసించి; ఆఖండల శిలా గండోపల ఫలక ప్రతిఫలి తాధిత్యకాస్థల రమమాణ గరుడ మాణవక మూర్తులన్ – ఆఖండలశిలా=ఇంద్రనీలమణుల యొక్క,గండోపలఫలక=పలకలవంటి స్థూలోపలములయందు,ప్రతిఫలిత=ప్రతిబింబితములైన, ఇది మాణవకమూర్తులకు విశేషణము,అధిత్యకాస్థల= పర్వతోర్ధ్వప్రదేశమందు, రమమాణ= క్రీడించుచున్న, గరుడ=గరుడపక్షులయొక్క, మాణవక =బిడ్డలయొక్క,మూర్తులన్=శరీరములను; కని=చూచి; వెఱ దొరయన్=భయమొదవఁగా; అచ్చటన్=ఆనికుంజగేహ ములయందు; చొరఁబాఱు=చొచ్చుచున్న; చిలువదొరల ఫణాతల మణికుల భాస్వద్ఘృణిపూరంబులకున్ – చిలువదొరల= ఫణి శ్రేష్ఠములయొక్క, ఫణాతల=పడగలయందున్న, మణికుల=మణుల సమూహముయొక్క,భాస్వత్=ప్రకాశించుచున్న, ఘృణి=కాంతులయొక్క, కాదేని మణిసమూహ మనెడు సూర్యకిరణములయొక్క యని యర్థము, పూరంబులకున్=ప్రవాహ ములకు; నిలువన్ ఓపక=ఉండఁజాలక; వెడలి=బయలుదేఱి; పఱతెంచు=పోవునట్టి; కటికిచీకటి= గాఢాంధకారము; కిన్న రాంబుజముఖీ కదంబక విరచిత నూతన దోహద ధూమంబుల యోజన్– కిన్నరాంబుజముఖీ= కిన్నరస్త్రీలయొక్క, కదంబక =సమూహముచేత, విరచిత=చేయఁబడిన, నూతన=నవీన మగు, దోహద = దోహద మనఁగా తరుగుల్మలతాదుల కకాల మందు పుష్పఫలాదినిమిత్తమై చేయు క్రియావిశేషము. అట్టి క్రియావిశేషము లెవ్వి యన, దాడిమికి పొగ, అశోకమునకు స్త్రీపాద తాడనము, పొగడకు ముఖసీధువు, గోరింట కాలింగనము, బొట్టుగునకు వీక్షణము, మామిడికి కరస్పర్శము, సంపెఁగకు ముఖ రాగము, కొండగోఁగునకు సల్లాపము, వావిలికి ఊర్పు, మోరటికి పాట, సురపొన్నకు నవ్వు ఇత్యాదిగాఁ దెలియవలయు. అట్టి దోహదరూపమైన, ధూమంబుల=పొగలయొక్క, యోజన్ =రీతిచేత; తేజరిల్లన్=ప్రకాశింపఁగా; సద్యస్సముత్పద్య మాన ఫలమిళిత శాఖాకలితంబులగు దాడిమీ కులంబులన్ – సద్యస్సముత్పద్యమాన=తత్కాలోత్పద్యమానములగు, ఫల= ఫలముల చేత,మిళిత=కూడుకున్నట్టి, శాఖా=కొమ్మలచేత, కలితంబులగు=ఒప్పుచున్నట్టి, దాడిమీ కులంబులన్= దానిమ్మ చెట్లగుంపులను; తిలకించి=చూచి; అచ్చటికిన్=అప్రదేశమునకు; ఆశ్రయింపన్=ఆశ్రయించుటకు; చనుదమని =పోవుదమని; నిజప్రియ జనంబులన్=తమ ప్రియులను; పిలుచు =ఆహ్వానముఁ జేయుచున్న; రాచిలుకచిలుకల కొలకుల=శ్రేష్ఠమైన శుకాం గనలయొక్క; కలికి= అందమైన; పలుకులు= మాటలను; విని=ఆకర్ణించి; అలరు=వికసించు; కర్ణి కారవారంబులవలనన్= కొండగోఁగుల సమూహమువలన; కర్ణికారవార = కొండగోఁగుగుంపులయొక్క; ప్రవాళ= పల్లవములయొక్క; శ్రేణులు= పరంపరలు; అబ్జరాగ=పద్మరాగమణిమయములైన; తోరణ మాలికలును=తోరణముల గుంపులును; నిస్తుల=అసమానములగు; గోస్తనీ =ద్రాక్షయొక్క; విలంబమాన=వ్రేలాడుచున్నట్టి; ఫుల్ల=వికసించినట్టి; గుచ్ఛంబులు = గుత్తులు; అచ్ఛ=స్వచ్ఛమగు; మౌక్తిక =ముత్యములయొక్క; వితానంబులును =మేలుకట్లును; అమల= స్వచ్ఛమగు; కకుత్థ్సల=శ్రేష్ఠప్రదేశమందు; నానట్యమాన =విహరించుచున్నట్టి; మత్త=మదించిన; అళి=తుమ్మెదలయొక్క; పాళికలు= గుంపులు; అభిరూప=మనోహరమగు; ధూప =ధూపసంబంధియైన; ధూమ=పొగయొక్క; మాలికలున్=సమూహము లును; కాఁగన్=అగుచుండఁగా; అమరు= ఒప్పుచున్న; మందారవీరుత్=కల్పలతలయొక్క; మందిరంబునన్=గృహ మందు; సంపెంగతీవ జాళువాగొలుసులన్= సంపంగితీవ లనెడు బంగరుగొలుసులయందు; ఉయ్యెల లూఁగు=డోలావిహా రము సేయుచున్న; సాధ్య మిథ్యామధ్యా= తనుమధ్య లైన సాధ్యాంగనలయొక్క; జనంబుల= సమూహములయొక్క; చరణపయోజ=పాదపద్మములయొక్క; సంయోజ నంబులకున్=సంబంధములకు; లక్ష్యంబులై= విషయంబులై; తదీయ స్పర్శన వినిర్గతానురాగ కందళంబుల యందంబునన్ – తదీయ స్పర్శన = ఆసాధ్యస్త్రీల పాదపయోజస్పర్శచేత, వినిర్గత =వెడలి వచ్చిన, అనురాగ=ప్రీతియొక్క, కందళంబుల యందంబునన్=అంకురముల భంగి; చివురించు నశోకానోకహంబుల వలనను = చిగురించుచున్న యశోకవృక్షములవల్లను, అశోకమునకు నబలాపాదతాడనము దోహద మని తెలుపఁబడియె; అశోకానోకహ కుసుమ విసర వర్షిత మరంద ధారాళ ధారా గౌరవంబునన్ – అశోకానోకహ= అశోకవృక్షములయొక్క, కుసుమ విసర = పుష్పసమూహముచేత, వర్షిత=వర్షింపఁబడినట్టి, మరంద=పూఁదేనియయొక్క, ధారాళ= అధికమగు, ధారా =ధారలయొక్క, గౌరవంబునన్=అతిశయముచేత; పెనులోయఁ బడిన ధగధగని పగడంపుఁ గోనలన్ = పెద్దకొండచీలిక యందుఁ బడిన ధగధగమని మెఱయు పగడములయొక్క కోనలందు; భుగభుగ వలచు =భుగ భుగమని పరిమళించు; కపురంపుటనంటుల =కర్పూరపుటనఁటులయొక్క; చప్పరంబుల క్రిందన్ = పందిళ్ళ క్రిందను; చెప్పరాని వేడుక =చెప్ప నలవిగాని సంతసము; ముప్పిరిగొనన్ = మిక్కిలి వృద్ధిఁ బొందఁగా; విచ్చలవిడి=యథేచ్ఛముగా; డాఁగిలిమ్రుచ్చులాడునెడన్ =డాఁగిలిమ్రుచ్చులను నాటలాడునపుడు; ఎడయని వడి=సందు లేని వేగము; అడరన్=ఒప్పఁగా; ఉదంచిత=మిక్కిలి యొప్పు చున్న; చంచరీకమాలికలన్=భృంగపంక్తులచేతను; ఉల్లసిత పల్లవంబులన్=ప్రకాశించుచున్నచిగురుటాకులచేతను; ఉత్తుంగ =ఉన్నతమగు; నిస్తుల=సాటిలేని; స్తబకంబులన్= గుత్తులచేతను; ఉజ్జ్జ్వలత్కళికాకులంబులన్ = ప్రకాశించుచున్న మొగ్గల గుంపుచేతను; ఉల్లసిల్లుతరుణవ్రతతికలన్ =ప్రకాశించుచున్న లేఁతలతలయందు; కల = ఉండినట్టి; కుడుంగరంగంబులలోన్ =లతాగృహములయొక్క మధ్యప్రదేశములయందు;తమ్మున్; తెలియకుండ డాఁగియున్న = ఎఱుఁగకుండ దాఁగికొని యున్న; అన్నులమిన్నల =ఉత్తమస్త్రీలను; వీక్షింపన్=చూచుటకు; చరించు = సంచరించుచున్న; సిద్ధరాజతనూజా= సిద్ధ రాజకన్యకలయొక్క; సమాజంబుల=సంఘములయొక్క; నిశాత= తీక్ష్ణములగు; విలోచన=దృష్టులయొక్క; ఆపాతంబు లన్=ప్రసరణముచేత; అపూర్వవిలాసంబున్ = లోకోత్తరవిలాసమును; కాంచు తిలకనగ తిలకంబులవలనన్=కాంచునట్టి శ్రేష్ఠములగు తిలకవృక్షములవలనను, తిలకవృక్షము లనఁగా బొట్టుగుచెట్లు. వీనికి దోహదము వీక్షణ మని తెలుపఁబడియె; తిలకనగతిలక కుసుమ గళన్మకరంద సంపర్కంబునన్ –తిలకనగతిలకకుసుమ =శ్రేష్ఠములగు బొట్టుగులయొక్క పుష్పముల వలన, గళత్=జాఱుచున్నట్టి, మకరంద=పూఁదేనియయొక్క, సంపర్కంబునన్ =సంబంధమువలన; పదనైన=ఆర్ద్రమైన; ముత్తియంపుదొనలన్ = ముత్యపుదొనలయందు; నిండిన సంకుమద పంకంబునన్ = నిండినట్టి జవ్వాదిబురదచేత; పొంకంబు గాన్ = సుందరమగునట్లుగా; మృదు మృదుత్వగభినవదళంబులన్ –మృదు= మెత్తనగు, మృదుత్వక్ =భూర్జవృక్షము యొక్క, ‘భూర్జే చర్మి మృదుత్వచౌ’ అని యమరుఁడు, అభినవ=నూతనమగు, దళంబులన్= పత్త్రములయందు; నలిన భవునిన్=బ్రహ్మను; కొలువన్=సేవించుటకు; చనిన తమతమ రమణునికై = పోయినట్టి తమతమ ప్రియునికొఱకు; సందే శంబులు =స్వీయవృత్తాంతములు; లిఖించి=వ్రాసి; చెలులన్=సకియలను; అంచి =పంపి; పంచశర పంచశరీ ప్రపంచిత రహణశికీ శిఖాంచల చంచలిత మానసంబునన్ – పంచశర=మన్మథునియొక్క, పంచశరీ = శరపంచకముచేత, ‘పంచానాం శరాణాం సమాహారః’ అని ద్విగువు చేసి, ఙీప్ప్రత్యయము చేయఁగా పంచశరీ యని యైనది, ప్రపంచిత= విస్త రింపఁజేయఁ బడిన, రహణ=వియోగ మనెడు, శిఖి=అగ్నియొక్క, శిఖా=జ్వాలలయొక్క, అంచల =అగ్రములచేత, చంచలిత=మిక్కిలి చలింపఁ జేయఁబడిన,మానసంబునన్=మనస్సుచేత; అడలి=దుఃఖించి ; బడలి =అలసి; చెలువము =అందమును; ఎలపు= చేయుచున్న; కలువదొరరా=చంద్రకాంతమణులయొక్క; అరంగులన్= తిన్నెలమీఁద; పఱచిన కలువరేకు జముకాణంబుల పయిన్= పఱచినట్టి కలువఱేకు లను నాస్తరణవిశేషములందు; పొరలు= పరివర్తనము సేయుచున్న; గంధర్వ=గంధర్వుల యొక్క; సౌగంధికగంధిరత్నంబుల=స్త్రీరత్నములయొక్క, సౌగంధిక మనఁగా మంచి పరిమళము గల యొకవిధమైన కలువ. దానిగంధమువంటి గంధము గల వారలు సౌగంధికగంధులు. వారలలో శ్రేష్ఠులు సౌగంధికగంధిరత్నంబులు, ‘సౌగంధికంతు కహ్లారమ్, రత్నం స్వజాతిశ్రేష్ఠేఽపి’ అని యమరుఁడు; సంతాపంబు = సంతాపము; చనన్=పోగొట్టుటకు; విరినీరు=పుష్పజల మును; నించియు=పూరించియు, కెంజివురులన్=ఎఱ్ఱని చిగురుటాకులచేత, కప్పియున్=ఆచ్ఛాదించియు, చల్లపుప్పొడులు చల్లియున్ =చల్లని పుష్పరేణువులను జల్లియు; అలరుజొంపంబులన్ = పువ్వుల గుబురులచేత; పొదివియున్= కప్పియు; శీతలోపచారంబులు =శైత్యోపచారములను; చేయు=చేయుచున్నట్టి; తత్ప్రియవయస్యాలలామంబులకున్ = వారియొక్క ప్రియసఖీరత్నములకు; తోడునీడలై=సహాయములై; చూడన్=అవలోకించుటకు; తగు=ఒప్పుచున్న; వాసంతికాజాతంబులు =బండిగురువెందతీవల గుంపులు; అలస వాతపోత =మందమారుతముయొక్క; ప్రచారంబులన్=సంచారము చేత; కౌఁగి లింపన్=ఆలింగనము సేయఁగా;అవారిత సుమనో వికాసంబునన్=అడ్డగింపఁబడని కుసుమవికాసముచేత; పొలుపుఁ గాంచు కురువకలతా వలయంబువలనన్ = అందమగు గోరంటతీవల వలయములవలనను, ‘ఆలిఙ్గనేన కురవో హరిణేక్షణానా మామోద గౌరవభృతో భువి సర్వ ఏవ’ అనుటవలన హరిణేక్షణాలింగనమే కురవకామోదహేతు వైనను, వాసంతికాజాతంబు నందే స్త్రీ లింగమహిమచే స్త్రీజాతత్వారోపమున విచ్ఛిత్తి విశేషము నపేక్షించి యిట్లు కవి వచించె. ఇట్లు మఱికొన్ని దోహదము లిందు వచింపఁబడినయవి;

కురువకలతావలయ వల్లవ పల్లవాధరా మండల మధ్యస్థల సందర్శనీయ పురందరశిలా శిఖర నందనందన సంభృత రంజిత వేణుదండాయమాన మానిత కటకవాల వాయజ సూత్రానుబింబంబులు – కురువకలతా వలయ = గోరింటతీవలగుంపనెడు, వల్లవ పల్లవాధరామండల =యాదవాంగనల గుంపుయొక్క, మధ్యస్థల = మధ్యభాగమందు, సందర్శనీయ=చూడ సొంపై నట్టి, పురందరశిలాశిఖర =ఇంద్రనీలమణిమయమైన శిఖర మనెడు, నందనందన =కృష్ణుని చేత, సంభృత=భరింపఁబడిన, రంజిత=ప్రకాశించునట్టి, వేణుదండాయమాన=వేణుదండమువలె నాచరించుచున్న, మానిత= పూజిత మగు, కటక=(అద్రి) నితంబప్రదేశమందలి, వాలవాయజసూత్ర = సూత్రాకార మగు వైడూర్యముయొక్క, ‘వైడూర్యం వాలవాయజమ్’ అని యమ రుఁడు, అనుబింబంబులు=ప్రతిబింబములను; అహిరూపంబులుగాన్=సర్పములుగా; ఎఱింగి= తెలిసికొని; ఉప్పొంగి= విజృంభించి; చెంగున నెగసి =చెంగున పైకి లేచి, చెంగనునది ధ్వన్యనుకరణశబ్దము; చరణంబులన్ త్రొక్కిపట్టి =పాదముల చేతఁ ద్రొక్కిపట్టి; చంచూపుటంబులన్=ముక్కులయొక్క యగ్రభాగములచేత; చించి =బ్రద్దలు చేసి; ఱెక్కలన్=పక్షములచేత; అడిచి=కొట్టి; ఏమియున్ తేరకున్నన్=ఏమియు తేటపడకుండఁగా; విస్మయంబు=ఆశ్చర్యము; మనంబు=మనస్సును; బెరయన్= పొందఁగా; విఫలప్రయత్నంబులు ఐ=నిష్ఫలమైన యత్నములుగలవి యై; పుడమిన్= భూమియందు; వ్రాలు= పడుచున్న; కాంతారమయూర దారకంబులన్=వనమయూరముల బిడ్డలను; చొచ్చి=చేరి; కికాకిక కేళిన్= ‘కికాకిక’ యను ధ్వనివిశేష ముతోఁ గూడిన క్రీడను; సల్పు=చేయునట్టి; గరుడసరోజముఖీ=గరుడస్త్రీలయొక్క; నికరంబుల=గుంపుల యొక్క; దరస్మిత విలాసంబునన్=మందహాసవిలాసముచేత; సమధిక=మిక్కిలి యధికమౌనట్లుగా; పథిక=పాంథుల యొక్క; చేతస్తాప=మనస్సంతాపమునకు; సంవర్ధక=మిక్కిలి వర్ధక మగునట్టి; ప్రసవ=పుష్పములయొక్క; ఆమోద= పరిమళముయొక్క; పరంపరలన్=సమూహములచేత; చెన్నుమీఱు=అందమగు; పున్నాగ పూగంబులవలనన్= పొన్నల గుంపులవలనను; పున్నాగ=పొన్నలు; పూగ=పోఁకలు; మధు=ఇప్పలు;సాల=ఏపెలు; రసాల=తీయమావులు; ముఖ్య= మొదలుగాఁ గల; దివ్య=లోకోత్తరములగు;తరు=వృక్షములయొక్క; అంతరంబునన్=మధ్యభాగమున; మంజుల కంజరాగ భిత్తిభాగ మరీచిపుంజంబు భాస్వ దాతప ప్రాబల్య ఖంజనంబును – మంజుల =మనోజ్ఞమగు, కంజరాగ=పద్మరాగమణుల యొక్క, భిత్తిభాగ=గోడలయొక్క ప్రదేశసంబంధులగు, మరీచి=కాంతులయొక్క,పుంజంబు=గుంపు, భాస్వదాతప = సూర్యాతపముయొక్క, ప్రాబల్య=అతిశయముయొక్క, ఖంజనంబును=నిలుకడను, ‘ఖజి గతివైక్లబ్యే’ అని యనుశాస నము. ‘ఖండనంబు’ నను పాఠము స్పష్టార్థకము. పద్మరాగభిత్తికాంతిపుంజము వృద్ధాతపమును బోలియున్నదనుట; శాత కుంభ కుంభ=కనకకలశములయొక్క; విభా=విశేషకాంతియొక్క; ఆడంబరంబు= విజృంభణము; సంధ్యారాగారంభంబును =సంధ్యాసమయారుణిమయొక్క ప్రాదుర్భావమును; వలభిన్మణి=ఇంద్రనీలములయొక్క;వలభి=చంద్రశాలలయొక్క; రుచిర=మనోహరమగు;రుచి=కాంతులయొక్క;పూరంబు =గుంపు; నిబిడ=దట్టమైన; తిమిర=చీకటికి; వివర్ధనంబును = ఛేదనమును; ముక్తా=ముత్యములయొక్క; ఉల్లోల=మిక్కిలి తరలమైన; విభా =విశేషకాంతియొక్క;సారంబు=స్థిరాంశము, ‘ముక్తాఫలేషుచ్ఛాయాయా స్తరలత్వ మివాన్తరా’ అని ముత్యములయందుఁ దరలత్వము లావణ్యలక్షణమున రసార్ణవసుధా కరములోఁ జెప్పఁబడినది, అది పూర్వము వ్రాయఁబడియె; తారకానిసర్గంబును=నక్షత్రస్వభావమును; భూరిస్తంభ సంగ్రథిత హీరదర్పణ ద్యుతిజాతంబు – భూరిస్తంభ=సువర్ణస్తంభములయందు, సంగ్రథిత =కట్టఁబడిన,హీరదర్పణ=వజ్రదర్పణముల యొక్క, ద్యుతిజాతంబు=కాంతిపుంజము; నిస్తంద్ర చంద్రికా కల్పనంబును –నిస్తంద్ర =జాగరూకమైన అనఁగా తేజరిల్లునట్టి, చంద్రికా=వెన్నెలయొక్క,కల్పనంబును =ఉత్పాదనమును; కావింపన్=చేయఁగా; అక్షీణ క్షణదైక విలసనంబునన్ – అక్షీణ = అధికమగు, క్షణదా=రాత్రియొక్క, ఏక=ముఖ్యమగు, విలసనంబునన్=ప్రకాశముచేత; పొలుచు=ఒప్పునట్టి; కేళికాహర్మ్యం బునన్=క్రీడాసౌధమునందు; మిక్కిలి=అతిశయమగునట్లుగా; పిక్కటిల్లు =వృద్ధిఁబొందునట్టి; మక్కువన్=ప్రేమచేత; చక్కెర విల్తు జగడంబులన్=మదనకదనములందు; మగలన్=భర్తలను; చొక్కించి=సుఖపరవశులను జేసి; ఆత్మీయ=తమసంబంధి యైన; పుంభావ=పురుషాయితముయొక్క; సంభావనా =నిష్పాదనమువలన;సంభూత=పుట్టినట్టి;శ్రమంబు=ఖేదము; తూలన్ =తొలఁగుటకు; చెంగటి వనులన్=సమీపములందలి వనములయందు; సంచరించు=విహరించుచున్న; నాగకన్యావతంసం బుల =శ్రేష్ఠలగు నాగక్యలయొక్క; ఆగాఢ =మిక్కిలి దట్టమగు;నిశ్శ్వాస సమీరంబులన్=నిశ్శ్వాసవాయువులచేత; తోరం బగు సిరిన్=అధికమైన పుష్పఫలసంపదచేత; ఒప్పారు =ఒప్పుచున్న; సిందువారంబులవలన=వావిలిచెట్లవలనను; సిందువా రాది =వావిళ్ళు మొదలగు; నగవార=చెట్లసమూహములు గల; శిలా=పాషాణములయొక్క;తలంబులన్=ప్రదేశములయందు; ఉరులు=మృగబంధనంబులు; తాల్చియున్=ధరించియు;నెత్తమ్ములన్=పర్వతములమీఁది సమప్రదేశమునందు; ఇమ్ముగాన్ = ఇంపుగా; ప్రవహించు సెలయేఱులపైన్=పాఱుచున్న సెలయేఱులమీఁద; వలలు=బంధరజ్జువులను; చేర్చియున్= ఉంచి యును; స్వజాతి ద్విజాతుల =తమజాతి పక్షులను; రాఁబిలుచు=చేరఁబిల్చుచున్న; పులుగుల=పక్షులయందు; దీములు =పక్షులను బట్టుటకై పెంపుడుపక్షులు లోనగువానిని; కట్టియున్=బంధించియు; జిగురుఁగండెలు=జిగురుతోఁ గూడిన పేనిన దారపుఁగండెలను; అమర్చియున్=సిద్ధముచేసియును; విచిత్రతర వనపతత్త్రి గోత్రంబులన్= నానావర్ణములు గల వనపక్షుల గుంపులను; పట్టుకొను తలంపునన్=గ్రహించు నుద్దేశమున; మెండైన పొదలన్=గొప్పనైన పొదలయందు;ఉండి = దాఁగి యుండి; అప్పటప్పటికిన్ =ప్రతిక్షణమందు; వానిన్=ఆయురులు మొదలుగాఁ గల వాటిని; కానన్=చూచుటకు; తమకించి = త్వరపడి; చెంచెతలు=చెంచుస్త్రీలు; ఎత్తు నెమ్మొగంబుల తమ్మిచాయలన్ =ఎత్తునట్టి సుందరమైన ముఖపద్మముల కాంతుల చేత; వసంతసమయ =వసంతకాలమందు; సముదిత=ఉదయించిన; సౌభాగ్యమ్మునన్=విభవాతిశయముచేత; పొదలు= ఒప్పుచున్న; చామ్పేయ ధాత్రీరుహంబులవలనన్=సంపెంగచెట్లవలనను; చామ్పేయధాత్రీరుహ=సంపెంగచెట్లయొక్క; కుసుమ =పువ్వులవలన; గళిత=జాఱినట్టి; పరాగరాశి =పుప్పొడిసమూహ మనెడు; మధురసనదీపులిన =మకరందనదీ సైకతముయొక్క; దేశంబునన్=ప్రదేశమునందు; కపురంపుటనంటిలేయాకున్ =కర్పూరపుటనంటి లేఁతయాకును; పఱచి =విస్తరించి; మరకత మకర కేతనాహితమూర్తిని =మరకతమణిమయ మగు శివమూర్తిని; నిలిపి=స్థాపించి; తదేకపూజా తాత్పర్యంబునన్ – తత్=ఆసాంబమూర్తియొక్క,పూజా=పూజయందలి; తాత్పర్యంబునన్=ఆసక్తిచేత; ఉన్న=ఉన్నటు వంటి; సద్గణోత్తములకున్=ప్రమథశ్రేష్ఠులకు; విరు లొసంగు నంతరంగంబునన్=పూవుల నిచ్చు మనస్సుచేత; ప్రమదావనంబు =ఉద్యానవనమును; చొచ్చి =ప్రవేశించి; ప్రమథమధురోష్ఠీతల్లజంబులు=ప్రశస్తలైన ప్రమథాంగనలు; కేలన్=హస్తములచేత; ఊఁది=ఊనుకొని; నిక్కి=మీఁదికి సాగి; విటపాంతర=శాఖాంతరములయందు; అభివేష్టిత=చుట్టుకొనియుండునట్టి; మల్లికా ప్రసూనంబులన్ =మల్లెపూవులను; కోయునెడన్=కోయునప్పుడు; తత్కర సంయోగంబువలనన్=ఆప్రమథస్త్రీల కరసంప ర్కమువలన; నిజేష్ట ఫలలాభంబు =తమ కిష్టమైన ఫలములయొక్క లాభము; చేకూరెనో యనన్=ఘటిల్లెనో యనునట్లు; రమ్యఫలంబులన్=మనోహరము లగు పండ్లచేతను, లాభములచేతను; పెంపొందు మాకందంబులవలనన్=వృద్ధిఁబొందు మావులవలనను; మాకందవాసనాభివాసిత పవమాన ప్లవమాన నీలాశోక రజ స్తోమంబు – మాకంద=రసాలపుష్పముల యొక్క, వాసనా=పరిమళముచేత, అభి వాసిత=వలచునట్టి, పవమాన=వాయువుచేత, ప్లవమాన=తేలియాడుచున్న, నీలా శోకరజః=నల్లని యశోకకుసుమముల పరాగముయొక్క, స్తోమంబు=సమూహము; ప్రవర్గ్య=అగ్నిష్టోమాద్యంగవిశేష హోమముయొక్క; ఉపక్రమ =ప్రారంభమందు; నిర్గచ్ఛత్=వెడలి వచ్చుచున్న; ధూమ=పొగయొక్క; వర్తనంబునన్=వృత్తి వంటి వృత్తిచేత; పర్వన్=వ్యాపింపఁగా; అమందానంద =అధికానందముచేత; కందళిత=అంకురించినట్టి; చిత్తారవిందంబుల తోన్= చిత్తములనెడు కమలములచేత; ముందుముందుగన్ =తొలుతొల్త; పఱతెంచు=పరుగెత్తి వచ్చునట్టి;పురందరాది బృందా రకవర్గంబుల =ఇంద్రుఁడు మున్నగు దేవతలసమూహముయొక్క;తనూశ్రమంబున్=దేహశ్రమను; తెరలంజేయు= పోగొట్టు నట్టి; శీతలతర=మిక్కిలి చల్లనైన; తాపసాశ్రమ=మున్యాశ్రమములయందలి; నానావిధ=వివిధములైన; వసుధారుహ=చెట్ల యొక్క; నివహంబుల=సమూహములయొక్క; చెంతలన్ = సమీపప్రదేశములయందు; తదీయ=ఆచెట్లకు సంబంధించిన, శాఖా= కొమ్మ లనెడు స్త్రీలయొక్క యని శాఖాగతస్త్రీలింగమునఁ జెప్పవలయు. స్త్రీముఖనిష్ఠ్యూతగండూషము వకుళమునకు దోహద ముగాఁ జెప్పఁబడియుండెఁగదా; ప్రసవముఖ= పుష్పము లనెడు ముఖములవలన;వినిష్ఠ్యూత=ఉమియఁబడిన; మధు=మకరందముయొక్క;పాళికన్=సమూహముచేత; ప్రసవితంబులగు = పుష్పించినవి యగు; విశారద విటపి పటలం బులవలనను =పొగడమ్రాఁకుల సమూహమువలనను, ‘విశారదో మధ్య గన్ధో వకుళ స్సచ కేసరః’ అని రత్నమాల; వలను మిగిలి =ఒప్పి; మేరుకుధరంబునుం బోలెన్ =మేరుపర్వతమువలె; శక్రపురాతిభాసురంబును=ఇంద్రపురముచే భాసిల్లునది, శక్ర=మద్దిచెట్లచేతను,పుర=గుగ్గిలపుఁజెట్లచేతను, అతిభాసురంబు=మిక్కిలి ప్రకాశించునది యని భావము. ‘శక్రోమహేన్ద్రే హేమాద్రౌ కుటజేఽర్జునభూరుహే’ అనియు, ‘పురం పురి శరీరే చ గుగ్గులే కథితః పురః’ అనియు విశ్వము; హిమవన్నగం బునుం బోలెన్=హిమవత్పర్వతంబువలె; గోభృత్కార్ము కాన్విత కాళికాతిశోభితంబును – గోభృత్+కార్ముక= శివుని తోడను, త్రిపురవధకాలమున మేరువు శివునికి కార్ముక మగుట ప్రసిద్ధము, అన్విత= కూడియున్న, కాళికా=పార్వతిచేత, అతిశోభితంబును=మిక్కిలి ప్రకాశించునదియు; గోభృత్కార్ముక=ఇంద్రధనువుతోడ, అన్విత =కూడుకొన్న, కాళికా= మేఘపంక్తిచేత, అతిశోభితంబును=మిక్కిలి ప్రకాశించునదియు; మందరధరంబునుంబోలెన్=మందరపర్వతమువలె; వ్యాళాధిరాజ =వాసుకిచేతను, దుష్టగజశ్రేష్ఠముచేతను; పరివేష్టితంబును=చుట్టుకొనఁబడినదియు; ఋశ్యమూకాద్రియుం బోలెన్=ఋశ్యమూకపర్వతమువలె; హరిజాతి =కపిగణముతో, సింహగణముతో;కలితంబును=కూడినదియు; మాల్యవ ద్గోత్రంబునుంబోలెన్=మాల్యవంతపర్వతమువలె; రామ=శ్రీరామునియొక్క, పశువిశేషముయొక్క, ‘రామః పశు విశేష స్స్యాత్’ అని విశ్వము; సంచార=సంచరణముచేత; సంగతంబును=కూడుకొన్నదియు; నీలాచలంబునుంబోలెన్= నీలాద్రి వలె; పురుషోత్తమ=సర్వేశ్వరునిచేత, మంచిపొన్నలచేత; భూషితంబును=అలంకరింపఁబడినదియు; గంధమాదన గ్రావం బునుంబోలెన్=గంధమాదనశైలమువలె, ‘గ్రావాణౌ శైల పాషాణౌ’ అని యమరుఁడు; మహావరాహపాళికాలింగితంబును= విష్ణుమూర్తియొక్క చిహ్నముతోఁ గూడుకొన్నదియు, ‘మహావరాహో గోవిన్ద స్సుషేణః కనకాఙ్గదీ’ అని విష్ణుసహస్ర నామము; మహత్=గొప్పలైన, వరాహపాళికా=అడవిపందులయొక్కగుంపుతో; ఆలింగితంబును=కూడుకొన్నదియు;సమ =అనురూపమయిన; ఆమోద =సంతసముతో; సంకలిత =కూడుకొన్న; శ్యామా=యౌవనమధ్యస్థలగు స్త్రీలచేత; మహితం బయ్యును = ఒప్పుచున్నదయ్యును; అసమామోద=సరిలేని పరిమళముతోడ; సంకలిత=కూడుకొన్న; శ్యామా=ప్రేంకణపుఁ దీవలచేత; ‘శ్యామాతు మహిళాహ్వయా’ అని యమరుఁడు; మహితంబు ఐ =ఒప్పుచున్నదై, విరోధాభాసాలంకారము; వీన =పక్షిరాజములయొక్క;ఘన=గొప్పలైన; ఆర్భటి=ద్వనులచేత; విఘూర్ణిత=వ్యాప్తమైన; మహాబిలంబు=గొప్పగుహలు గలది; అయ్యును; నవీన=క్రొత్తలగు;ఘన=మేఘములయొక్క; ఆర్భటి=ద్వనులచేత; విఘూర్ణిత=వ్యాప్తమైన; మహాబిలంబు ఐ =ఆకాశము గలదై, విరోధపరిహారము; మరాళికా=పెంటియంచలచేత; ఆశ్రిత=ఆశ్రయింపఁబడిన; కటకస్థల=పర్వతనితంబ ప్రదేశములందలి; వనజాతంబయ్యును=జలపూరము గల దయ్యును; అమరాళికా=దేవపరంపరలచేత; ఆశ్రిత=ఆశ్రయింపఁ బడిన; కటకస్థల=పర్వతనితంబ ప్రదేశములందలి; వనజాతంబు ఐ=అరణ్యసమూహము గలదై; సదృక్షరాజ=మంచి భల్లూక ముఖ్యములయొక్కయు; సారంగ =లేళ్ళయొక్కయు; సంతాన =సంతతులచేత; సంకలితంబు=కూడుకొన్నది; అయ్యును; అసదృక్ష =సరిలేని; రాజసారంగ=శ్రేష్ఠగజములయొక్క; సంతాన =సంతతులచేత; సంకలితంబు ఐ = కూడుకొన్నదై; కాలా హిత సుమనః=యమునికి శత్రువైన దేవునియొక్క, అనఁగా శివునియొక్క; నగ=పర్వతమగు కైలాసమువలె; భాసమానంబు అయ్యును=ప్రకాశమానమయ్యును; అకాల=అకాలమందు, అనఁగా సమయము గాని సమయమందు; ఆహిత =ధరింపఁ బడిన; సుమనః=పూవులతోఁ గూడిన; నగ=వృక్షములచేత; భాసమానంబు ఐ=ప్రకాశమానమై; ఒప్పుచున్నయది; విలోకింపుము = చూడుము.