శతకందసౌరభము

పీఠిక:

శ్రీకారము సిరి నొసఁగును,
శ్రీకారము మతి నొసఁగును, జిత్సమ్ముదమున్,
శ్రీకారము శాంతి నొసఁగు,
శ్రీకారము మంగళకర శృంగార మగున్ 1

కందమ్మనఁగా మేఘము,
కందమ్మన నొక్క దుంప, కందము ముడియౌ,
కందమ్మన వెల్లుల్లియు,
కందము కర్పూరము, రసకందము కవితౌ 2

కందము విరిసిన మల్లెల
గంధ, మ్మిందుకిరణసమకాంతము, రసమా-
కందమధురఫల, మ్మత్యతి
సుందరభూషణము వాణి సోయగమునకున్ 3

చందనచర్చిత పవనము,
సుందరయామినుల రమ్య శుభ్ర జ్యోత్స్నల్,
మందమనోహర గానము
లందించెడు సుఖము కందమందుండునుగా 4

కందము సుస్వరభరితము,
కందము వినగను లలితము, కందము పదమే
కందము బాడగ మధురము,
కందము వ్రాయగ సుకరము, కందము ముదమే 5

దాసుఁడను, నేనొక కళా
దాసుఁడను, గవితలదేవి దాసుఁడను, వచో
హాసుఁడను, సుసౌందర్య పి
పాసుఁడను, పదప్రసూనవాసుఁడ నిలపై 6

మది యొక గగన, మ్మట నీ-
రదములు ముసిరెన్, మెలమెల రాలెన్ జినుకుల్,
మును దలఁపుల వాసన లే-
చెను, తోచెను హరిధనుస్సు జెలువమ్ములతో 7

వాసన తడిసిన మన్నుల,
వాసన విరిసిన సుమముల, వాసన గుడిలో,
వాసన భోజన మమ్మది,
వాసన లెన్నో మనసున వదలక నుండెన్ 8

ప్రకృతి
లేవండో యుష వచ్చెను
లేవండోయ్ సుప్రభాతరేఖలఁ దెచ్చెన్
లేవండోయ్ ముద మిచ్చెను
లేవండో యెఱ్ఱదమ్మి రేకులు విచ్చెన్ 1

సంబరమున శశి తాకఁగఁ,
గ్రొంబసిమి వెలుంగు తార కూరిమి మురిసే
నంబరము వీడె నపుడు స్వ-
యంబుగ రాగవతి సంధ్య, యామిని వచ్చెన్ 2

(రామాయణములోనిదని చెప్పబడే ఒక సంస్కృత పద్యము దీనికి ఆధారము.)

పుట్టిన రోజేది రవికి,
పుట్టిన రోజేది శశికి, భువనమ్ములకున్,
పుట్టిన రోజేది నదికి,
పుట్టిన రోజేది విశ్వమోహన నీకున్ 3

జననియు ధర, యాకాశము
జనకుఁడు, నది సోదరియవ, ఛవియే దైవం,
బనిలము సోదరుఁడు, సఖుం
డనయము ప్రకృతియు, భవమ్మునందున నాకున్ 4

మధుమాసము వర్షమ్మున
మధురత నింపు నొక పఱియె మహిలో నెపుడున్
మదనుని మాస మ్మధరపు
సుధవలె శోభిలుఁ బ్రతి నెల సుందరతరమై 5

కదలవు తరువుల నాకులు,
కదలవు చెరువున పశువులు, కదలవు పులుగుల్
కదలఁడు సూర్యుఁడు నింగిని,
కదలెడి జీవమ్ము లేదు కడు వేసఁగిలో 6

సందడి యెచ్చట చూచిన
వందలుగా కాకు లఱచెఁ బలు నగరములో
నెందో తెలియదు వీనుల
విందుగఁ బాడె నొక పికము వేసవి యందున్ 7

నల్లని మేఘము లెల్లెడఁ
దెల్లని విహగముల బారు దేలెను నింగిన్
జల్లని చినుకులు బడగా
నుల్లము సంతసముతోడ నుఱికెను త్వరగా 8

గొప్పగ వానలు గురువఁగఁ,
గప్పలు వేదముఁ జదువఁ గఁ, గప్పయెఁ జిల్లుల్
నిప్పచ్చరమున గృహమున
నెప్పుడు బహు జలతరంగ నిస్వనములెగా! 9

(తిరుపతిలో వర్షాకాలంలో కప్పునుండి నీరు కారుతున్నప్పుడు నేల తడవకుండా పాత్రలను ఉంచింది ఇంకా నాకు బాగా జ్ఞాపకమే.)

అక్కడ నల్లని మేఘము,
లిక్కడ గాలికిఁ జలించె నీ తరులతికల్
జక్కగ వర్షము వచ్చును
లెక్కలు వేయంగ వేళ లేదిపుడు గదా! 10