దుర్యోధనుడు శోకంతో, విస్మయంతో, “నిజంగా అర్జునుడికి కోపం వచ్చి యుద్ధభూమిలో నిలబడితే అతన్నెదిర్చి నిలవగలిగే వాళ్ళెవరూ లేరని తేలిపోయింది. ఇంకిప్పుడేమిటి చెయ్యటం?” అనుకుంటూ ద్రోణుడి దగ్గరికి వెళ్ళి “అన్నదమ్ముల్తో, శిఖండితో కలిసి ఇప్పటికి మనసైన్యంలో ఏడు అక్షౌహిణుల్ని చంపాడు అర్జునుడు. ఇవాళే ఎంతోమంది గొప్పదొరలు అతని చేతిలో మరణించారు. వాళ్ళ ఋణం తీర్చుకునేట్టు పాంచాల, పాండవబలగాల్ని మనం చంపామా అంటే అదీ లేదు. నీకు అనుగుశిష్యుడని అర్జునుణ్ణి నువ్వేమీ చెయ్యవ్. ఒక్క కర్ణుడు మాత్రం వీరుడై ఒళ్ళు దాచుకోకుండా ప్రయత్నం చేస్తున్నాడు, ఐనా సైంధవుణ్ణి పోగొట్టుకున్నాం” అని గోడు వెళ్ళబోసుకున్నాడు.
ఆ మాటలకి ఆచార్యుడు కటకట పడ్డాడు. “మనసుని తూట్లు పొడిచే మాటల్తో పని జరుగుతుందా? అర్జునుణ్ణి జయించటం ఎవరివల్లా కాదని నీకు ఎన్ని సార్లు చెప్పాను? అభిమానం కోసం పోరాడుతున్నా తప్ప భీష్ముడు పడినప్పుడే మనకి గెలుపు సాధ్యం కాదని నాకనిపించింది. గాండీవం నుంచి వచ్చే బహుపటిష్టమైన బాణాల్నుంచి నిన్ను రక్షించటానికి ఇది జూదం కాదు. అప్పుడు విదురుడు ఎంతగా వారిస్తున్నా వినక పుణ్యవతి ద్రౌపదికి మీరు చేసిన పాపానికి ఫలం అనుభవించక తప్పుతుందా? నామమాత్రమైనా కనికరం లేకుండా వాళ్ళని అడవులకి పంపి ఆ తర్వాత వాళ్ళు తిరిగొచ్చి అడిగిన అర్థరాజ్యం కూడ ఇవ్వకుంటే ఇలా వచ్చిన యుద్ధంలో వాళ్ళతో పోరాటానికి సిద్ధమయ్యా, నేనూ ఒక బ్రాహ్మణ్ణేనా? ఒక పక్క పాంచాల, పాండవ బలాల పొగరు చూసి నాకు ఒళ్ళు మండుతుంటే ఇలా సూటిపోటి మాటల్తో ఇంకా ఉడికిస్తావు, ఏం పని ఇది? సరే, ఏమన్నా కానీ, మనలో ఈ రాత్రికి యుద్ధం చేసే ఉత్సాహం ఉన్న వాళ్ళని కూడగట్టు. నేను నా బాహాశక్తితో పాంచాలబలగాల్ని అంతం చెయ్యకుండా కవచం తియ్యను. నా చేతిలో చావకుండా తప్పించుకున్న వాళ్ళని చంపమని అశ్వత్థామకి చెప్పు” అంటూ గాఢనిశ్చయంతో మన సైన్యాన్ని రాత్రియుద్ధానికి సమాయత్తం చేశాడు ద్రోణుడు.
దుర్యోధనుడు కర్ణుడి దగ్గరికి వెళ్ళి “మహాపటిష్టమైన వ్యూహాన్ని కట్టి అర్జునుణ్ణి మాత్రం లోపలికి పంపాడు, ఈ ద్రోణుణ్ణెలా నమ్మటం? అలా లోపలికి వచ్చి వాడు మనరాజుల్ని చంపి సైంధవుణ్ణి వధించాడు. తన మాట నమ్మి మనం సైంధవుణ్ణి యుద్ధభూమికి తీసుకొచ్చాం. ఇతని సంగతి ముందే అనుకుని వుంటే వాణ్ణి ఇంట్లోనే వుంచేవాళ్ళం, మనసైన్యానికి ఇంత నష్టమూ జరిగేది కాదు. అసలీ ద్రోణుడు మనకవసరమా?” అన్నాడు రోషంగా. కర్ణుడతన్ని “తన ఓపిక్కొద్దీ యుద్ధం చేస్తున్నాడు, పాపం ఆ ద్రోణుణ్ణి అనటం ఎందుకు? విధి బలీయం. సైంధవుడికి చావు మూడింది, పోయాడు. యుద్ధం చెయ్యటం మన ధర్మం, అది చేద్దాం. విచారం వద్దు” అని అనునయించాడు.
రెండుసైన్యాలూ మళ్ళీ తలపడ్డయ్.
సైంధవుడి చావు దుఃఖంతో విరక్తిగా రారాజు పాండవసైన్యం వైపుకి వెళ్తుంటే ద్రోణుడు, కృపుడు, కర్ణుడు అతనికి అడ్డంగా వెళ్ళి అతన్ని దాటుకుని పాండవసైన్యంలోకి చొచ్చుకుని భీకరయుద్ధం ఆరంభించారు. పాండవసైన్యంలో దొరలంతా దుర్యోధనుణ్ణి చుట్టుముట్టారు. ధర్మరాజు మహాక్రోధంతో నీ కొడుకు విల్లు విరిచి అతన్ని మూర్ఛితుణ్ణి చేశాడు. “దుర్యోధనుడు చచ్చాడ”ని వాళ్ళ బలాలు ఉప్పొంగినయ్. అంతలోనే దుర్యోధనుడు తెలివి తెచ్చుకుని ధర్మరాజుని ఎదిరిస్తే మన బలగాలు శాంతించినయ్, వాళ్ళు తత్తరపడ్డారు. శిబి అనే రాజు ద్రోణుడి చేతిలో మరణించాడు. అదివరకు భీముడు భానుమంతుణ్ణి చంపిన కోపంతో భానుమంతుడి కొడుకు భీముణ్ణెదిరిస్తే అతను వాడి రథమ్మీదికి దూకి కాళ్ళతో చేతుల్లో కుమ్మి వాణ్ణి తండ్రి దగ్గరికి పంపాడు. కర్ణుడు, అతని సోదరులు భీముడి మీదికి ఉరికారు. భీముడు ధ్రువుడి రథమ్మీదికి గెంతి పిడికిటితో వాణ్ణి చావబొడిచాడు. జయరాతుడి మీదికి వెళ్ళి వాణ్ణీ వాడి సారథినీ చెరో చేత్తో పట్టి విసిరి కొట్టి చంపాడు. కర్ణుడొక శక్తిని వేస్తే భీముడు దాన్ని పట్టుకుని తిరిగి కర్ణుడి మీదికి విసిరాడు; శకుని దాన్ని మధ్యలో విరిచాడు. నీకొడుకులు దుర్మదుడు, దుష్కర్ణుడు అనేక బాణాలతని మీద ప్రయోగిస్తే దుర్మదుడి రథాన్ని పట్టి సారథిని చంపితే వాడు దుష్కర్ణుడి రథం ఎక్కాడు. ఒక్క తన్నుతో ఆ రథాన్ని పడేసి అందరూ చూస్తుండగా కాల్తో ఒకణ్ణి చేత్తో ఒకణ్ణి తన్ని చంపాడు. అలా భీకరాకారంతో భీముడు విజృంభిస్తే మనవాళ్ళంతా పారిపోయారు. భీముడు తన సేన వైపుకి చూసి అక్కడ ధర్మరాజు కనిపిస్తే అతనికి నమస్కారం చేశాడు; ఆ భీకరమూర్తిని చూట్టానికి వాళ్ళకీ భయం వేసింది.
ఇదంతా చూసి ద్రోణుడు భీముడితో తలపడ్డాడు. కర్ణాదులతనికి తోడయ్యారు. అది చూసి నీకొడుకులు కూడ వాళ్ళని కలిశారు. అటువైపు నుంచి విరాటుడు, సాత్యకి, ఇతర రాజులు భీముడికి తోడుగా వచ్చి చేరారు. అప్పుడు సోమదత్తుడు సాత్యకికి దగ్గర్లో వుండి అతనితో, “ప్రాయోపవేశం చేసిన నాకొడుకు భూరిశ్రవుణ్ణి రాజధర్మం విడిచి చంపావ్, ఇప్పుడు నేన్నిన్ను చంపుతా చూడు” అని సింహనాదం చేసి శంఖం పూరించాడు. దానికా సాత్యకి “వాణ్ణి చంపిన పద్ధతి నీకు నచ్చకపోతే నిన్ను చంపే పద్ధతి అందరికీ నచ్చేట్టు చంపుతాలే, రా” అని తలపడ్డాడు. సోమదత్తుడికి తోడుగా దుర్యోధనుడు చేరాడు, అతనితోపాటు శకుని తన బలాల్తో వచ్చి చేరాడు. అలా వాళ్ళంతా సాత్యకిని చుట్టుముడితే అతనికి సాయంగా ధృష్టద్యుమ్నుడు తన సైన్యంతో వచ్చాడు. ఇరువర్గాలకి పోరు ఘోరమైంది. సాత్యకి బాణాలకి సోమదత్తుడు మూర్ఛపోతే అతని సారథి రథాన్ని పక్కకి తోలుకుపోయాడు.
సాత్యకి గర్వం అణుస్తానని అశ్వత్థామ వెళ్తుంటే ఘటోత్కచుడతన్ని అడ్డుకున్నాడు. నీ కొడుకు, కర్ణుడు, మిగతా వాళ్ళూ ఘటోత్కచుడితో తలపడ్డారు. వాడి దెబ్బకి అందరూ తప్పుకుంటే గురుపుత్రుడొక్కడే ఎదిర్చి నిలబడ్డాడు. ఆ రాక్షసుడి కొడుకు అంజనపర్వుడు అశ్వత్థామని ఎదిరిస్తే అశ్వత్థామ వాడి వింటిని విరిచి, రథాన్ని నుగ్గుచేశాడు. వాడు కత్తి తీసుకుంటే దాన్ని నరికాడు. గద వేస్తే దాన్ని ముక్కలు చేశాడు. ఆకాశానికెగిరి పాషాణవర్షం కురిపిస్తే దాన్ని నివారించాడు. ఇంకో రథాన్నెక్కి వాడొస్తే వాడి తల తెంచాడు.
కొడుకు చావుతో ఘటోత్కచుడు మహాక్రోధంతో అశ్వత్థామని తాకాడు. అశ్వత్థామ బాణాల్తో తత్తరబిత్తరైన పాండవబలగాల్ని అదే అదనుగా చంపమని దుర్యోధనుడు కృపకృతవర్మకర్ణవృషసేనుల్ని, దుశ్శాసనుణ్ణి పంపాడు. ఘటోత్కచుడు అశ్వత్థామ మీద ఒక పరిఘని విసిరితే అతను దాన్ని పట్టుకుని తిరిగి విసిరేస్తే ఘటోత్కచుడు తన రథం మీంచి దూకి ధృష్టద్యుమ్నుడి రథం ఎక్కాడు. ఆ పరిఘ అతని రథాన్ని, గుర్రాల్ని, సారథిని నుగ్గు చేసింది. ఒకే రథం నుంచి ఘటోత్కచ ధృష్టద్యుమ్నులు అశ్వత్థామతో పోరారు. ఇంతలో భీముడు వాళ్ళకి తోడుగా వచ్చాడు. అశ్వత్థామ నవ్వుతూ ఆ ముగ్గురితో తలపడ్డాడు. అశ్వత్థామ బాణాలకి ఘటోత్కచుడు మూర్ఛపోతే ధృష్టద్యుమ్నుడు రథాన్ని పక్కకి తీసుకెళ్ళాడు. ధర్మరాజు, భీముడు, సాత్యకి అశ్వత్థామని తాకారు. మూర్ఛ తేరుకుని ఇంకో రథమ్మీద ఘటోత్కచుడు కూడ వచ్చాడు. మనవైపునుంచి సోమదత్తుడు, బాహ్లికుడు, ఇతర రాజులు వాళ్ళతో తలపడ్డారు.
సంజె చీకట్లు కమ్ముతున్నయ్. ఐనా ఆభరణాల జిలుగులు, చురకత్తుల తళతళలు కొంత వెలుగునిస్తుంటే యుద్ధం కొనసాగిస్తున్నారు. సాత్యకి, సోమదత్తుడు పట్టుదలగా పోరాడుతున్నారు. తన బావమరిదికి తోడుగా భీముడు వచ్చి ఓ ఉగ్రబాణంతో సోమదత్తుణ్ణి కొట్టాడు. అదే సమయాన ఒక భగభగమనే నారసంతో సాత్యకీ, బలమైన ముద్గరంతో ఘటోత్కచుడూ కొట్టేసరికి సోమదత్తుడు సోలిపడ్డాడు. అదిచూసి ఆగ్రహించి అతని తండ్రి బాహ్లికుడు సాత్యకితో తలపడితే అతనికి అడ్డుగా వెళ్ళి భీముడు బాణాలేస్తే బాహ్లికుడు ఓ ఉగ్రశక్తిని భీముడి మీదికి విసిరాడు. దాని దెబ్బకతను తూలి, అంతలోనే నిలదొక్కుకుని ముద్గరంతో అతన్ని బాదాడు. ఆ వేటుకి బాహ్లికుడి తల వయ్యలైంది. వజ్రాయుధానికి పగిలిన కులపర్వతంలా కూలాడా కురువృద్ధుడు. మనసైన్యాలు హాహాకారాలు చేసినయ్.
నీ కొడుకులు పదిమంది భీముణ్ణి చుట్టుముడితే పది బాణాల్తో వాళ్ళ ప్రాణాలు తీశాడతను. కర్ణుడి తమ్ముడు వృకరథుడు విక్రమిస్తే వాణ్ణి, పన్నెండుమంది సౌబల సోదరుల్ని కూడ మట్టుబెట్టాడు. శూరసేన, వసాతి, మాళవ, త్రిగర్త, బాహ్లిక సైన్యాలు అతని మీద దూకినయ్. ధర్మరాజు తన కుమారగణంతో సైన్యాన్ని తీసుకుని వచ్చి తలపడ్డాడు. ఇటు దుర్యోధనుడు ద్రోణుణ్ణి పురికొల్పాడు. అతను ఉత్సాహంగా ధర్మజుణ్ణి తాకి వాయవ్య, యామ్య, వారుణ, ఆగ్నేయాస్త్రాలు వరసగా వేస్తే ధర్మజుడు ప్రత్యస్తాల్తో వాటిని నిర్మూలించాడు. ఆవేశంగా ఐంద్రాస్త్రం వేస్తే ధర్మజుడు దాన్ని కూడ అలాగే ఆపాడు. ద్రోణుడు కోపించి సకలభూతభయంకరమైన బ్రహ్మాస్త్రం వేస్తే ధర్మరాజు కూడ బ్రహ్మాస్త్రంతో దాన్ని ఉపశమించాడు. అప్పుడు ధృష్టద్యుమ్నుడు ద్రోణుడితో తలపడ్డాడు.
ద్రోణుడు ద్రుపద సైన్యం మీదికి ఉరికాడు. ఐతే భీమార్జునులు అతన్నడ్డుకున్నారు. అదే అదునుగా మత్స్య, కేకయ సైన్యాలు మన సేనని చిందరవందర చేసినయ్. దుర్యోధనుడు కర్ణుణ్ణి వాళ్ళ మీదికి పురికొల్పాడు. “అర్జునుణ్ణి, భీమాదుల్ని చంపటానికి నేనొక్కణ్ణి చాలు, చూద్దువుగా నా పోటుతనం!” అని కర్ణుడంటే ఆ పక్కనే ఉన్న కృపాచార్యుడు చిన్న నవ్వు నవ్వాడు. “ఔనౌను, నీ మగతనం తెలియందా? ఘోషయాత్రలో, గోగ్రహణంలో బాగానే బైటపడింది కదా! పాండవుల్తో నీ యుద్ధం ఎప్పుడూ చూడని వాళ్ళకి చెప్పినట్టు చెప్తున్నావ్. ఇదివరకు ఒంటరిగా వచ్చిన అర్జునుడి చేతిలో ఓడిన వాళ్ళమే అందరమూ! ఇప్పుడతను అన్నల్తో, ఘటోత్కచుడితో కలిసి యుద్ధం చేస్తుంటే మనం ఎలా గెలుస్తామంటావ్?” అని ఎత్తిపొడిచాడు.
కర్ణుడు కోపంతో “ఇంకొక్క మాట మాట్లాడితే నీ నాలిక కోస్తాను, బాపనవాడా ! ఎప్పుడూ అర్జునుణ్ణి, అటువైపు వాళ్ళని పొగట్టమే కాని ఇటు ద్రోణుడు, అశ్వత్థామ, శల్యుడు, నేను నీకు లెక్కకి రాకపొయ్యామా?” అని తన మేనమామ కృపుణ్ణి తిడుతుంటే సహించలేక తీవ్రకోపంతో అశ్వత్థామ వాలుని తీసి కర్ణుడి మీదికి దూకితే దుర్యోధనుడతనికి అడ్డు పడ్డాడు. కృపుడు కూడ అతన్ని ఆపాడు. ఐనా అశ్వత్థామ పెనుగుతుంటే కర్ణుడు “వదులు రారాజా, వాడి సంగతి నేను చూస్తా, రానీ” అంటే కృపుడు “దుర్యోధనుడి మొహం చూసి ఊరుకుంటున్నా, ఇంక మాటలొద్దు, వెళ్ళిక్కణ్ణుంచి” అని గద్దించాడు కర్ణుణ్ణి. అప్పుడు నీ కొడుకు అశ్వత్థామతో “నీ తండ్రి, నువ్వు, నీ మామ, కర్ణుడు, శల్యుడు, సౌబలుడు వీరాధివీరులు, నాకు రాజ్యం ఇప్పించేవాళ్ళు. యుద్ధరంగంలో మోహరించివున్నప్పుడు మీలో మీరిలా పోట్లాడితే ఎలా? నన్ను క్షమించి శాంతించు” అంటే అప్పటికి అశ్వత్థామ శాంతించాడు. కర్ణుడూ ప్రసన్నుడై శత్రువుల మీద దృష్టి సారించి, అల్లెతాటిని మోగించాడు.
పాండవ సైన్యాలు కర్ణుణ్ణి కమ్ముకున్నయ్. అతను వేగంగా బాణాలు సారిస్తూ వాళ్ళని చించి చెండాడుతుంటే అర్జునుడు వచ్చి ఎదుర్కున్నాడు. ఇద్దరికీ ఘోరసమరమైంది. అర్జునుడతని రథాన్ని విరిచి, సూతుణ్ణి చంపి, వింటిని విరిస్తే సిగ్గు లేకుండా కృపుడి రథం ఎక్కి పారిపోయాడతను.
అది చూసి మన సైన్యం పరిగెత్తుతుంటే దుర్యోధనుడు “పారిపోవద్దు, అర్జునుడి సంగతి నేను చూస్తా” అని ఉరుకుతుంటే కృపుడు మేనల్లుడితో “అగ్నిలో దూకబోయే మిడత లాగా దుర్యోధనుడు అర్జునుడితో తలపడబోతున్నాడు. ఒకసారతని చేతికి చిక్కితే ఇతన్ని రక్షించటం మన తరమా? ముందు నువ్వు దుర్యోధనుణ్ణి ఆపు, నేను అర్జునుడి సంగతి చూస్తా” అన్నాడు. అశ్వత్థామ “అర్జునుడి సంగతి నేను చూస్తాగా, నీకింత సాహసం ఎందుకు?” అని దుర్యోధనుడితో అంటే అతను “నీ తండ్రికీ నీకూ పాండవులంటే ప్రీతి, వాళ్ళనేమీ చెయ్యరు. ఎందుకిదంతా, మీరు పాంచాలబలంతో యుద్ధం చెయ్యండి. పాండవుల విషయంలో మా తిప్పలేవో మేం పడతాం” అన్నాడు నిష్టూరంగా.
“గురువుకీ నాకూ పాండవులంటే ఇష్టమనేది నిజమే. ఐతే ఒకసారి యుద్ధానికి వచ్చాక అవి అడ్డువస్తాయా? మా శక్తి కొద్దీ మేం యుద్ధం చేస్తున్నాం, ఇన్ని యుద్ధాలు చూశాక కూడ నువ్వు నమ్మకపోతే ఎలా? మేం లేకుండా నువ్వొక్కడివే వెళ్ళి గెలవటానికి పాండవులు అంత తక్కువ వాళ్ళా? మేమూ, కృపుడు, కర్ణుడు, కృతవర్మ, శల్యుడు వున్నాం కదా, నీకు జయం తెచ్చిపెడతాం. ఇప్పుడే నేను వెళ్ళి పాంచాలబలగం పనిపడతాను. పాండవులు అడ్డొస్తే వాళ్ళతోనూ పోరతాను. చూస్తూండు” అని అతన్ని దాటుకుని అర్జునుడి వైపుకి వెళ్తే అటు అర్జునుడికి అడ్డంగా వచ్చి పాంచాల, కేకయ సేనలు అశ్వత్థామని చుట్టుముట్టినయ్.