ప్రతి జాతికీ ఉన్నట్టే తెలుగువారికీ ఊళ్ళ పేర్లూ, ఇంటి పేర్లూ ఉన్నాయి. ఇవి ఏర్పడ్డంలో తెలుగువారికో ప్రత్యేకత ఉంది. ప్రాంతాల స్వభావాలను బట్టి ఊళ్ళ పేర్లు, ఊళ్ళను బట్టి, వృత్తిని బట్టి ఇంటి పేర్లు ఏర్పడ్డాయి. అలా ఏర్పడిన పద్ధతికి ఒక పరిణామం ఉంది.
తెలుగువారి ఊళ్ళ పేర్లు
గ్రామనామాధ్యయనం నామవిజ్ఞానశాస్త్రంలో ఒక భాగం. గృహనామా ధ్యయనం, వ్యక్తి నామాధ్యయనం, పశుపక్ష్యాది ప్రాణి కోటికి సంబంధించిన నామాధ్యయనం, మానవకల్పిత వస్తుసముదాయానికి చెందిన నామశాస్త్రాధ్య యనం అనేవి నామ విజ్ఞానశాస్త్రం లోని ఇతర భాగాలు. ఇది భారతదేశంలో ఇప్పుడిప్పుడే అభివృద్ధి చెందుతున్న విజ్ఞానశాస్త్రం. గ్రామనామాలను గూర్చి, తద్వారా గ్రామనామాధ్యయన ఆవశ్యకాన్ని తెలియజెప్పడం ఈ వ్యాస లక్ష్యం.
సాధారణంగా జనావాసాలను గ్రామాలని, ఊళ్ళనీ సంభావిస్తూ వుంటాము. కాని ఇది సరికాదు. సంస్కృత శబ్దమైన గ్రామానికి, ప్రాకృత శబ్దమైన ఊరికి కొన్ని ప్రత్యేక లక్షణాలున్నాయి. అవి కలిగిన జనావాసాలనే గ్రామాలుగా, ఊళ్ళుగా సంభావించాలి. కౌటిల్యుడు తన అర్థశాస్త్రంలో గ్రామాన్ని ఇలా నిర్వచించాడు. జనావాసంలో కనీసం 500ల కుటుంబాలుండాలని, అందులో ముఖ్యంగా వ్యవసాయ కుటుంబాలధికంగా వుండాలని, చేతివృత్తుల వారు వుండాలని, స్వయంపోషకంగా ఉంటూ, దగ్గరి నగరానికి వ్యవసాయోత్పత్తులను, పాడి ఉత్పత్తులను సరఫరా చేయగలిగిన స్థితిలో వుండాలని నిర్దేశించాడు. ప్రభువులు కొత్తగా గ్రామాలను నిర్మించేటప్పుడు పై లక్షణాలను దృష్టిలో పెట్టుకుని, అవసరమైతే కొన్ని కుటుంబాలను కొత్తగా నిర్మించిన గ్రామాలకు తరలించాలని సూచించాడు. సుమతీ శతకకారుడు కూడా అన్యాపదేశంగా దేనిని ఊరని సంభావించవచ్చునో నిర్దేశించాడు. ‘అప్పిచ్చువాడు, వైద్యుడు, ఎడ తెగక పాఱునేరును ద్విజుడును చొప్పడిన ఊరనుండుము, చొప్పడ కున్నట్టి ఊరు చొరకుము’ అని అంటాడు. ఇక్కడ ఆయన ఊరు అనేదాన్ని జనావాసం అనే సామాన్యార్థంలోనే ఉపయోగించాడు. అయితే ఆ లక్షణాలున్న దానినే ఊరు అనడం సమంజసం. కాని ‘ఊరు’ అర్థం వేరు. శివాలయం లేని జనావాసాన్ని ‘కొట్టిక’ అని అనాలని మన నిఘంటుకారులు నిర్దేశించారు. ఈ అవగాహనతో పరిశీలించినపుడు జనావాసాలన్నీ ఊళ్ళు కావని తేలుతుంది. కోడూరు, మేడూరు, తిరువూరు మొదలైనవి మాత్రమే ఊళ్ళు. పురాలు, నగరాలు, ఆబాద్‌లు (నరసాపురం, విజయనగరం, హైదరాబాదు) — ఈ పదాలకు నిఘంటువుల్లో అర్థాలు దొరుకుతాయి. పూడి (పారుపూడి), తుర్రు (మొగిలితుర్రు), కుర్రు (కేసనకుర్రు), పల్లె (చల్లపల్లె), పాడు (గూడపాడు), పెంట (పాచిపెంట) మొదలైన గ్రామనామాలలో కన్పించే పదాలకు గ్రామనామ సంబంధంగా నిఘంటువుల్లో అర్థాలు కన్పింపవు. వీటిని మరికొంత వివరంగా పరిశీలిద్దాం.
తెలుగునాట సుమారుగా 27 వేల రెవిన్యూ గ్రామాలున్నాయి. దాదాపుగా అంతే సంఖ్యలో వాటికి శివారు గ్రామాలున్నాయి. అన్నింటికి పేర్లున్నాయి. కొన్ని సందర్భాలలో ఒకే పేరు కలిగిన జనావాసాలు రెంటికి మించిన సంఖ్యలో కూడా లేకపోలేదు. ప్రతి మనిషికి పేరున్నట్లే ప్రతి జనావాసానికి పేరుంది. పేరనేది గుర్తింపు కోసం ఏర్పడింది. అయితే ఈ పేర్లు పెట్టడంలో కొన్ని అంతరువులున్నాయి. మనుషులందరికి పేర్లున్నాయి. మానవ జనావాసాలన్నింటికి పేర్లున్నాయి. కాని జంతుకోటికి, వృక్షకోటికి, అలా పేర్లులేవు. పులులు, పిల్లులు, చింతచెట్లు, మామిడిచెట్లు, కాకులు, నెమళ్ళు, కుర్చీలు, బల్లలు అని అంటున్నామే తప్ప ఆ తరగతిలోని ప్రతి జంతువుకు, ప్రతి చెట్టుకు, ప్రతి వస్తువుకు విడివిడిగా పేర్లు లేవు. దీనికి కారణం మనిషికి మనిషికి ఉండే సంక్లిష్టమైనవి సంబంధాలు. ఈ సంబంధాల నుండే ప్రతి వ్యక్తిని గుర్తింపవలసిన ఆవశ్యకమేర్పడింది. అందుండే పేరు ఏర్పడింది. మనుష్యులు ఏ ఇద్దరో, ముగ్గురో, నలుగురో వుండివుంటే పేరుతో పనిలేదు. అదే విధంగా జనావాసాలు కూడా నియమితంగా వుంటే పేర్లతో పనిలేదు. జనంతో పాటు జనావాసాలు అధికం కావడంతో ఒకదాని నుండి మరొకదానిని వివక్ష చేయవలసి రావడంతో ప్రతి దానికి పేరు ఏర్పడింది. అందువల్లనే ఒకటి చల్లపల్లె అయితే మరొకటి కళ్ళేపల్లి అయింది. ఇక్కడ రెండూ పల్లెలే. కాని ఒకటి చల్ల -పల్లె, రెండవది కళ్ళే-పల్లె, మరొకటి ముని-పల్లె, ఇక్కడ పల్లె, అనేది జనావాసాన్ని సూచించే పదం. చల్ల, కళ్ళే, ముని అనేవి, అనేకంగా వున్న పల్లె అనే జనావాసాలను వివక్ష చేస్తున్నాయి. అయితే అన్నీ పల్లెలు కావు. కొన్ని పట్టణాలు, కొన్ని తుర్రులు, మరికొన్ని కుర్రులు. ఈ విధంగా జనావాసాలను సూచించే పేర్లలో ఎంతో వైవిధ్యం కన్పిస్తుంది.
ప్రతి గ్రామనామంలోను సాధారణంగా రెండు పదాలుంటాయి. కొన్ని సందర్భాలలో మూడు నాలుగు పదాలున్నవి కూడ లేకపోలేదు. రెండుపదాల కలయిక: నీరు-కొండ, పారు-పూడి, మూడు పదాల కలయిక : తూర్పు-లంక-పల్లి, దొంగల-గన్న-వరం, చెరువు-మాధవ-వరం, నాలుగు పదాలు గలవి: నీళ్ళు-లేని-తిమ్మా-పురం, భుజ-భుజ-నెల్లూరు (నెల్లు-ఊరు.) ఒకేపదం గలవి: దర్శి, తడ, కంభం, నగరం, చీకటి మొదలైనవి. రెండు పదాలు కలిగిన గ్రామనామాలలో ఉత్తర పదాలకు (-పూడి, -పర్రు, -తుర్రు), పూర్వపదాలు విశేషాలుగా ఉపకరిస్తున్నాయి. ఉదా: పారుపూడి, జబర్లపూడి, కత్తిపూడి అనే గ్రామనామాల్లో -పూడి అనేది ఉత్తరపదం. కాగా పారు-, జబర్ల, -కత్తి, అనేవి దానిపై విశేషణాలుగా చేరి మూడు స్వతంత్ర గ్రామాలకు పేర్లుగా సిద్ధించాయి. ఈ నేపథ్యంలో ఈ క్రింది గ్రామనామాలను పరిశీలించండి.
కళింగపట్నం, విశాఖపట్నం, నిజాంపట్నం, మచిలీపట్నం
మేడూరు, కోడూరు, తుళ్ళూరు.
కప్తానుపాలెం, చోడిపాలెం.
పసుమర్రు, పామర్రు, యలమర్రు.
కోగల్లు, మాగల్లు, చాగల్లు, ఈడుపుగల్లు.
విజయవాడ, నందివాడ, మర్రివాడ.
నరసాపురం, కృష్ణాపురం, పండితాపురం.
కసుకుర్రు, ఇక్కుర్రు, పాలకుర్రు.
తుంగతుర్రు, మొగలితుర్రు.
ఈలప్రోలు, పెదప్రోలు.
ఇట్లా ఎన్నో చెప్పవచ్చు. కేవలం ఏదో ఒక పేరు పెట్టడమే లక్ష్యమైతే, ఉత్తరపదంగా కన్పిస్తున్న వాటిలో ఏదో ఒక పదంపై విశేషణాలు అనేకం చేర్చితే జనావాసాలకు పేర్లు ఏర్పడి ఉండేవి. అలా కాక, పూర్వపదంలో వైవిధ్యం పాటించడమే కాక ఉత్తర పదంలో కూడ వైవిధ్యాన్ని పాటించారంటే మన ప్రాచీనుల ఉద్దేశం కేవలం ఏదో ఒక పేరు పెట్టడం కాదని బోధపడుతుంది. అంటే అవి కేవలం జనావాసాలనే కాక ఆ జనావాసాల్లో వున్న వివిధ తరగతులను, వైరుధ్యాలను బోధిస్తున్నాయని అర్థం. ఆ పదాల అర్థం తెలిస్తే ఆ వైవిధ్యం బోధపడుతుంది. పేర్లు పెట్టడంలో మన ప్రాచీనుల భావాలు తెలియ వస్తాయి. తెలుగు గ్రామ నామాల్లో కన్పించే ఈ వైవిధ్యాన్ని పరిశీ లించండి.
కొండ (నీరుకొండ) – గుండం (మోక్షగుండం)
గుంట (త్రోవగుంట) – తోట (మల్లెతోట)
కాలువ (కాటిగాని కాలువ) – వనం (తులసివనం)
చెరువు (మేళ్ళచెరువు) – బయలు (గుర్రాలబయలు)
కట్టుబడి (అధ్వాన్నం నారాయణ కట్టుబడి) – మంద (ఆవులమంద)
కుంట (యాతాలకుంట) – పెంట (వనిపెంట)
కొండ్రలు(చేబ్రోలు వీరప్పకొండ్రలు) – వాకిలి (యాటవాకిలి)
కటకం (ధాన్యకటకం) – కడప (దేవునికడప)
వరం (గన్నవరం) – దరి (పెన్నదరి)
ఏరు (పాలేరు) – మామిడి (దొరమామిడి)
మడక (పూడిమడక) – మడుగు (గుండ్లమడుగు)
దొరువు (పూడిరాయని దొరువు) – సముద్రం (తిమ్మసముద్రం)
రేవు (వాడరేవు) – వాడ (విజయవాడ)
రాల (దుగ్గిరాల) – మెట్ట (దిగువమెట్ట)
బండ ( గాజులబండ) – వంపు (నదివంపు)
తిప్ప (నాగాయతిప్ప) – పాలెం (కృష్ణాయపాలెం)
లోవ (ముడసరలోవ) – అంకి (పోరంకి)
లంక (కృష్ణలంక) రాయి (విజయరాయి)
గడ్డ (పులిగడ్డ) – ముక్కల (నిడుముక్కల)
కోట (దేవరకోట) – పట్టు (పూతలపట్టు)
త్రోవ (తలుపులమ్మత్రోవ) – శాత్తు (పరమశాత్తు)
నరవ (బెడుదుల నరవ) – కాణి (వరగాణి)
ఇందులో ఏవో కొన్ని తప్ప మిగిలినవి సులభంగానే బోధపడుతున్నాయి. కటకం, అడవిలో వుండే పల్లెను సూచిస్తుంది. నరవ, కొండత్రోవలో వుండే జనపదాన్ని సూచిస్తుంది. పై పదాలకు ఉదాహరణంగా చూపిన గ్రామనామాలను ప్రత్యక్షంగా చూచిన వారికి, ఆయా గ్రామాలు, ఆయా పదాలు సూచిస్తున్న పరిసరాలలోనే ఉన్నాయనేది తెలుసు.
దీనిని బట్టి మన ప్రాచీనులు తమ జనావాసాలకు పేర్లు పెట్టడంలో స్థానిక నైసర్గిక స్థితిగతులకు ఎంతో ప్రాధాన్యమిచ్చినట్లు తెలుస్తుంది. -పూడి, -పర్రు, -తుర్రు, -కుర్రు మొదలైన పదాలకు నిఘంటువుల్లో అర్థాలు కన్పింపవు. పూడి అనేది వాగులు వంకలు మొదలైన ప్రవాహాల ప్రక్కన, ఆ ప్రవాహాలకు ఏ మాత్రం వరద వచ్చినా మునిగిపోయేచోట కన్పిస్తుంది. నేడు కాలబోధకంగా ఉపయోగిస్తున్న సామెత ‘ఏండ్లు పూండ్లు గడిచా’యనేది నిజానికి ఆ అర్థంలో వచ్చింది కాదు. ఏండ్లు, పూండ్లు గడవడం అంటే ఏరులు అంటే నదులు, పూండ్లు అంటే బురదనేలలు దాటి వచ్చాయనేది అసలైన అర్థం. కాని ఈ అర్థం పెద్దన నాటికే మాసిపోయింది. పర్రు, పై స్థితికంటే ఎత్తైన భూభాగానికి వర్తిస్తుంది. తుర్రు, కుర్రు అనేవి పర్రు కంటే ఎత్తైన భూభాగాలను, ఇసుక, నల్లరేగడి కలిసిన భూములను సూచిస్తాయి. ఈ అనుబంధాలతో కూడిన గ్రామాలన్నీ, పై వివరించిన పరిసరాల్లోనే నెలకొని వుండడం గమనార్హం.