ఈ విధంగా కావ్యారంభంలోని తొలిపలుకుల ద్వారా ఆ కథనంలో ప్రాధాన్యత సంతరించుకున్న అంశాల పరిచయం మనకు కలుగుతుందని చెప్పుకోవచ్చు. ఈ కోణంలో కంబరామాయణాన్ని పరిశీలిస్తే, మనకు పూర్తిగా విభిన్నమైన పార్శ్వం కనిపిస్తుంది. కంబరామాయణం నదీపటలము అన్న శీర్షికతో సరయూనది వర్ణనతో ప్రారంభమౌతుంది. కంబ రామాయణారంభంలో చేసిన ఈ సరయూనది వర్ణన వాల్మీకి రామాయణంలో కనిపించదు. ఈ వర్ణనలో సముద్రంనుండి సేకరించిన జలాలు మేఘంగా మారి వర్షంగా కురిసి సరయూ నదిగా అయోధ్యలో అవతరించడాన్ని వివరిస్తాడు కవి. ఇందులో రాముని పూర్వీకుల వృత్తంతం, వర్షాన్ని సంతానోత్పత్తికి ప్రతీకగా వాడడం, ముఖ్యంగా కంబ రామాయణంలో అత్యంత ప్రాధాన్యత సంతరించుకున్న అంశమైన రామభక్తి మొదలైన విషయాలన్నీ ఈ ప్రారంభ వాక్యాల ద్వారా మనకు పరిచయం చేస్తాడు.
ఇక్కడ కవి నది జలాలను వర్ణిస్తూ చేసే వేర్వేరు ఉపమానాల ద్వారా సూచనల ద్వారా తాను రామాయాణంలో ప్రస్తావించబోయే అంశాలను పరిచయం చెయ్యడం గమనించవచ్చు. ఇందులో ముఖ్యాంశం జనజీవనానికి, ఫలోత్పత్తికి (సంతానోత్పత్తికి) ఉపయోగపడే నదీజలాల వర్ణనే అయినా రామాయణగాథలో కనిపించే అంశాలన్ని స్పృశిస్తాడు. నిజానికి ఈ రకమైన వర్ణన తమిళ సాహిత్య సంప్రదాయంలో ఒక భాగమని చెప్పుకోవచ్చు. తమిళ ప్రాచీన వాఙ్మయమైన కుఱళ్ ప్రారంభంలో దైవస్తుతి తరువాత వర్షాలను కీర్తిస్తూ సాగడం గమనించదగ్గ విశేషం.
పలు రామాయణాల్లో కనిపించే మరో ముఖ్యమైన తేడా పాత్రల ప్రాధాన్యత. వాల్మీకి రామాయణంలో రాముడు ప్రధాన పాత్ర కాబట్టి ప్రారంభ ఘట్టాలన్నీ రాముని పూర్వీకుల గురించి రాముని బాల్యం గురించి వివరిస్తాయి. అదే, విమలసూరి రాసిన జైన రామాయణంలోనూ, థాయి రామాయణంలోనూ రావణుడి పాత్రకే అధిక ప్రాధాన్యత కనిపిస్తుంది. అందుకే వాటిలో రావణుని వంశచరిత్ర, అతడి సాహసకృత్యాల వర్ణనతో ఆ రామాయణాలు ప్రారంభమౌతాయి. కన్నడ జానపదగేయాలలో ప్రధాన పాత్ర సీతది. ఆమె పుట్టుక, పెళ్ళి, కష్టాలపై ఉన్న దృష్టి మిగిలిన పాత్రలపై కనిపించదు. తరువాత వచ్చిన అద్భుతరామాయణము, తమిళంలో వచ్చిన శతకంఠరావణుని కథ మొదలైన వాటిలో సీతకు వీరత్వం కూడా ఆపాదిస్తారు: పదితలల రావణుని రాముడు హతమారిస్తే, అతడు వంద కంఠాలతో శతకంఠరావణుడిగా ప్రత్యక్షమౌతాడు. ఏం చెయ్యలో పాలుపోని రాముని ఆదుకోవడానికి సీత విల్లంబులు ధరించి శతకంఠరావణుని వధిస్తుంది. సంతాలి జాతి వారి మౌఖిక సాహిత్యంలో సీత పతివ్రత కాదు; ఆమెకు రావణునిపై, లక్ష్మణునిపై కూడా మోహభావాలు ఉంటాయి – వాల్మీకి, కంబ రామాయణాలు భక్తితో చదివిన హిందువులెవ్వరు ఇది సహించలేరు. ఆగ్నేయాసియా రామాయణాలలో మనం ఇంతకు ముందు చెప్పుకున్నట్లు హనుమంతుడు స్త్రీవల్లభుడు. ఎన్నో ప్రేమకథలకు నాయకుడు. కంబ రామాయణంలోనూ, తులసీ రామాయణంలోనూ రాముడు సాక్షాత్ దైవస్వరూపమే. జైన రామాయణాల్లో సిద్ధి పొందిన జైన యోగిగా రాముడు రావణుని వధలో కూడా పాలు పంచుకోడు. ఈ రకంగా ప్రతి పాత్రను ఒక్కొక్క రామాయణం ఒక్కొక్క విధంగా చిత్రీకరిస్తుంది. ఒక రామాయణంలో ఒక చిత్రీకరణ చదివిన వారికి మరో రామాయణంలోని చిత్రీకరణ ఏహ్యభావాన్ని కలిగించవచ్చు.
ఇవే కాక, సీతను మళ్ళీ అడవికి పంపించడానికి కారణాలలో తేడాలు, సీత రెండో పుత్రుని జననం, సీతా రాములు చివరిసారి కలిసిన సంఘటన మొదలైన విషయాలను కూడా ఒక్కో రామాయణంలో ఒక్కో రకంగా చిత్రీకరించారు. ఈ కథలన్నీ ఒకటికంటే ఎక్కువ రామాయణాలలో కనిపిస్తాయి; పలుచోట్ల వెలసిన రామాయణాల్లో కనిపిస్తాయి.
రాముడు, అతని తమ్ముడు, అతని భార్య సీత, ఆమెను అపహరించిన రావణుడు వంటి ప్రధాన పాత్రలే కాక రామాయణకథలో అన్ని కథనాల్లో కనిపించే ప్రధాన ఘట్టాలు ఉన్నాయా? లేక ఈ కథలన్నింటిలో కనిపించే సామ్యం పాత్రల మధ్య ఉన్న చుట్టరికమేనా? ఒక రకంగా చూస్తే, ఇవన్నీ రామాయణకథలే అనడం అరిస్టాటిల్ చెప్పిన వడ్రంగి పాతరంపం లాంటిదవుతుంది. అరిస్టాటిల్ ఓ వడ్రంగిని ఈ రంపం ఎంతకాలం నుండి వాడుతున్నావు అని అడిగాడట. ఆ వడ్రంగి ఇది నేను ముప్ఫయ్ ఏండ్లనుండి వాడుతున్నాను. అయితే, దీని పిడిని కొన్ని సార్లు మార్చాను. దీని అలుగు కొన్ని సార్లు మార్చాను. దీని రెక్క కొన్ని సార్లు మార్చాను అని అన్నాడట. అదే విధంగా కొన్ని పేర్లు, చుట్టరికాలు స్థూలంగా కొన్ని సంఘటనల్లో సామ్యం కనిపించినా సూక్ష్మంగా పరిశీలిస్తే ఏ ఒక్క రామాయణం మరి వేరే రామాయణంలా ఉండదు. ఒకేపేరు పెట్టుకున్న వ్యక్తులెందరో ఉన్నా, వారందరిలో ఏ రకంగా ఒకే లక్షణాలు కనిపించవో అలాగే, ఈ కథనాలన్నింటికి రామాయణమని పేరు ఉన్నా వాటి లక్షణ స్వభావాలు వేరువేరని చెప్పవచ్చు.
ఈ రకమైన తీర్మానం విపరీతమని మీలో కొందరు భావించవచ్చు. అయితే, ఈ రామాయణాల్లో సామ్యధర్మం లేకపోలేదు. హిందు, జైన, బుద్ధ సంప్రదాయాలకు అనుగుణంగా, ఆయా స్థల కాలాదులకు, దేశకాల సంస్కృతులకు అనుగుణంగా, ఆయా భాషాసాహిత్య సంప్రదాయాలకు అనుగుణంగా ప్రతి రామాయణాన్ని పరిశీలిస్తే మనకు ఈ రామాయణాల్లో ఎన్నో సామ్యధర్మాలు కనిపిస్తాయి. ఉదాహరణకు, కృత్తివాస రాసిన బెంగాలీ రామాయణంలో సీతాకళ్యాణం అచ్చు బెంగాలీ వివాహ పద్ధతుల ప్రకారం జరిపిస్తే, కంబ రామాయణంలో తమిళ వివాహాచారాలు కనిపిస్తాయి.
ఒక రకంగా చూస్తే, ఒక రామాయణానికి మరో రామాయణానికి సామ్యాలు, భేదాలు వెతకడం కంటే అవన్ని మనకు కనిపించని ఒక ఉమ్మడి సూత్రానికి కట్టుబడి ఉన్నాయని అనుకోవాలి. ప్రతి కవి, రామాయణ సారమనే సాగరంలో మునిగి తనదైన కథనంతో బయటకు వస్తాడు. దానికి ఒక విలక్షణమైన రంగు, రుచి, వాసన ఉంటాయి. గొప్ప కావ్యాలు చిన్న కావ్యాలలో ఉండే విశేషాలను కలుపుకుంటాయి. అలాగే, చిన్న ప్రయత్నాలు గొప్ప కావ్యాల కృషి నుండి తమకు వీలైనంత రాబట్టుకుంటాయి. ఒక జానపద కథనం ప్రకారం, రామ రావణ యుద్ధం తరువాత హనుమంతుడు ఒక పర్వతంపై కూర్చుండి రామాయణ కథనంతా రాశాడట. అది ఇప్పుడు మనకు తెలిసిన రామాయణాలన్నిటికన్నా ఎన్నో రెట్లు పెద్దది. కథ సమగ్రంగా రాసి ఆ తాళపత్రపు రేకులను గాలిలో వదిలివేశాడట. వాల్మీకి, తనకు దొరికిన ఆకుల ఆధారంగా తన రామాయణాన్ని కూర్చాడట. అంటే, ఏ రామాయణకథనం వారి సొంతం కాదు. అలాగని ఏ ఒక్కటీ పునఃకథనం కాదు. ఈ కథకు, కథనాలకు అంతం లేదు. ఎవరో చెప్పినట్టు భారతదేశంలో రామాయణాన్ని, భారతాన్ని మొదటిసారి చదవడం అనేది ఉండదు. ఈ కథలు ఎవరు, ఎప్పుడు చెప్పినా అవి అంతకు ముందు విన్నవే!