ఆగ్నేయాసియా ఉదాహరణ

భారతదేశం దాటి బయటకు వస్తే మనకు ఎన్నో రకాలైన రామాయణ కథనాలు టిబెట్, బర్మా, లావోస్, కంబోడియా, మలేషియా, జావా, ఇండోనేషియా వంటి దేశాలలో కనిపిస్తాయి. ఈ విభాగంలో ఒక్క థాయి వారి రామకీర్తి అన్న ఉదాహరణ మాత్రం పరిశీలిద్దాం. భారతదేశం నుండి సంక్రమించిన వాటిలో థాయి దేశపు సంస్కృతి, సంప్రదాయాలకనుగుణంగా మార్పులు పొంది వారి నిత్యజీవన సంవిధానంలో ఒక భాగంగా రామాయణం ఒదిగిపోయినంతగా మరేది ఒదిగిపోలేదని థాయి రామాయణాలపై పరిశోధన చేసిన సంతోష్ దేశాయి అభిప్రాయం. వారి బుద్ధ దేవాలయాల గోడలపై గీసిన చిత్రాలలో, గ్రామాల్లో, నగరాల్లో వేసే నాటకాలలో, నృత్యరూపకాలలోనూ కనిపించే రామకథ ఆ సమాజంపై రామాయణ ప్రభావం మనకు తేటతెల్లం చేస్తుంది. ‘రామ’ అన్న పేరు గల రాజులు వరుసగా రామాయణాన్ని థాయి భాషలో రచించడం అబ్బురపరిచే విషయం. రామ – I అనే రాజు అయిదు వేల పద్యాలలో రామాయణం రాస్తే, రామ – II అనే రాజు రామాయణాన్ని నృత్తరూపకంగా మలచాడు. రామ – VI అనే రాజు మొదటి రామాయణంలో లేని ఇంకొన్ని విభాగాలు వాల్మీకి రామాయణం నుండి అనువదించాడు. థాయిలాండు లోని లోపుబురి (లవపురి), ఖిడ్కిన్ (కిష్కింధ), అయుధియ (అయోధ్య) మొ॥ నగరాల పేర్లు రామాయణ గాథ ఆ సమాజంపై చూపిన ప్రభావానికి అద్దం పడతాయి.

థాయి భాషలో రాసిన రామకీర్తి లేదా రామకిఎన్ ముందుగా మనుష్యులు, రాక్షసులు, వానర జాతుల పుట్టుకకు సంబంధించిన కథతో ప్రారంభమౌతుంది. తరువాతి విభాగంలో రామలక్ష్మణులు రాక్షసులతో మొదటిసారి పోట్లాడిన ఉదంతం, సీతా రాముల కళ్యాణం, వనవాసం, సీతాపహరణం, రాముడు వానర రాజును కలవడం; ఆపై యుద్ధానికి సంసిద్ధులవ్వటం, హనుమంతుని లంకాప్రయాణం, సేతుబంధనం, లంకపై దాడి, రావణుని మరణం, సీతారాముల కలయిక. మూడో విభాగంలో, లంకా నగరంలో తిరుగుబాటు, రాముడు తన తమ్ముళ్ళను పంపడంతో పాటు సీతను అడవిలో వదిలిరావడం, ఆమె కవలలకు జన్మ నివ్వడం, వారు తండ్రి రామునితో యుద్ధం తలపడం, సీత భూమిలోకి క్రుంగిపోవడం, దేవతలంతా వచ్చి సీతారాములను తిరిగి కలపడం ఉంటాయి.

వాల్మీకి కథకు రామకీర్తి కథకు ఎన్ని పోలికలు కనిపిస్తాయో, అన్ని విభేదాలు కనిపిస్తాయి. ఉదాహరణకు, సీతను అడవికి పంపడం గురించి ఒక కొత్త సంఘటన కనిపిస్తుంది: శూర్పణఖ కూతురు తన తల్లిని అవమానపరచి, తన మామ చావుకు కారణభూతమైన సీతపై ప్రతీకారం తీర్చుకోవడానికి అయోధ్య వస్తుంది. సీత అంతఃపురంలో దాసిగా ప్రవేశించి, సీతచేత రావణుని చిత్రపటం గీయిస్తుంది. ఆ పటం చూసిన రాముడు అనుమానంతో సీతను చంపివేయమని ఆజ్ఞాపిస్తాడు. కానీ, లక్ష్మణుడు జాలితో సీతను అడవిలో వదిలివేసి ఒక లేడి గుండెను రామునికి సాక్ష్యంగా చూపిస్తాడు. ఈ రకమైన కథలు కొన్ని దక్షిణభారత జానపద రామాయణాల్లో, జైన, వంగ, కాశ్మీరి రామాయణాల్లోనూ కనిపిస్తాయి.

అలాగే, సీతారాముల కలయిక కూడా వాల్మీకి రామాయణం కంటే భిన్నంగా ఉంటుంది. సీత ఇంకా బతికే ఉందని తెలిసి రాముడు, తను చచ్చిపోయినట్టుగా వార్త పంపి సీతను అయోధ్యకు రప్పిస్తాడు. తనను కుయుక్తితో అయోధ్య రప్పించారని తెలిసి సీత పట్టరాని కోపంతో తన తల్లి భూదేవిని ప్రార్థించి భూమిలోకి వెళ్ళిపోతుంది. రాముడు సీతను తీసుకు రమ్మని హనుమంతుడిని పంపినా సీత ససేమిరా అంటుంది. చివరకు, మహాశివుని చొరవ వల్ల వారిద్దరి కలయిక మళ్ళీ సాధ్యమౌతుంది.

థాయి రామాయణంలో సీత పుట్టుకకు సంబంధించిన కథనం వాల్మీకి కథనం కంటే భిన్నంగా ఉంటుంది. దశరథుడు పుత్రకామేష్టి జరిపినప్పుడు పాయసం కాకుండా లడ్డు వంటి ప్రసాదం లభిస్తుంది. అందులో కొంత భాగాన్ని ఒక కాకి నోట కరుచుకొని రావణుని భార్యకు చేరవేస్తుంది. అది తిన్న మండోదరి సీతకు జన్మనిస్తుంది. తన కూతురే తన మృత్యువుకు కారణమౌతుందని తెలిసి రావణుడు ఆ బిడ్డను సముద్రంలో పడవేస్తాడు. సముద్రుడు సీతను రక్షించి జనకునికి అందజేస్తాడు. ఇదే రకమైన కథ జైన, దక్షిణభారత జానపద రామాయణాల్లోనూ కనిపిస్తుంది.

ఇంతేకాక, థాయి రామాయణంలో రాముడిని విష్ణువు అవతారంగా భావించినా, వారి దృష్టిలో విష్ణువు కన్నా శివుడే శక్తిమంతుడు. రామకీర్తిలో చాలావరకు రాముణ్ణి మానవ వీరునిగానే చిత్రీకరిస్తారు. రాముడు పరిపూర్ణ మానవునిగానో, ధర్మానికి, సత్యానికి ప్రతీకగానో వీరు పరిగణించరు. రామాయణకథలో సీతాపహరణానికి సంబంధించిన సంఘటన, యుద్ధకాండ లోని సంగ్రామ వివరాలు థాయి దేశస్థులను ఎక్కువగా ఆకట్టుకొనే ఘట్టాలు. భారతీయులను ఎక్కువగా ఆకట్టుకొనే సీతా రాముల వియోగ దుఃఖం, పునర్మిళినాలను వీరు అంతగా పట్టించుకోరు. యుద్ధకాండలో కనిపించే ఉత్సాహం, ఉద్రేకం థాయి రామాయణంలో ఎంతో విపులంగా వర్ణిస్తారు. ఇంతకు ముందు మనం చూసినట్టుగా కన్నడ జానపదులలో ఇది చాలా చిన్న భాగం. దేశాయి అభిప్రాయం ప్రకారం, థాయి దేశ చరిత్ర పరిశీలిస్తే వారు ఆ రోజుల్లో నిరంతరం ఇరుగుపొరుగు రాజ్యాలతో యుద్ధాలు చేయవల్సి వచ్చేది. అందుకనే భార్యా భర్తల అనురాగాలు, కలహాల కన్నా, ధర్మ నిరతికన్నా, యుద్ధ వర్ణనలే వారి దృష్టిని ఎక్కువగా ఆకర్షించాయి. థాయి ప్రేక్షకులలో రామునికన్నా హనుమంతుడంటే ఎక్కువ అభిమానం. భారత రామాయణాలవలే థాయి రామాయణంలో హనుమంతుడు రామభక్తుడు, స్త్రీ సాంగత్యం తెలియని ఆజన్మబ్రహ్మచారి కాదు. థాయి హనుమంతుడు స్త్రీ వల్లభుడు. ఇతడు లంకలో పరస్త్రీల గదుల్లోకి తొంగిచూడడానికి వాల్మీకి హనుమంతుడిలా, కంబ హనుమంతుడిలా ఏ మాత్రం సంశయించడు.

రావణుని స్వభావం కూడా భిన్నమైనదే. రామకీర్తి రావణుని శక్తిని, జ్ఞానాన్ని పొగుడుతుంది. సీతాపహరణం రావణుని ప్రేమారాధనలకు ప్రతీకగా భావిస్తుంది. తను ఆరాధించిన స్త్రీ కోసం, తన రాజ్యాన్ని, కుటుంబాన్ని చివరకు తన ప్రాణాన్నే పణంగా పెట్టిన రావణునిపై జాలి చూపిస్తుంది. అతడు చనిపోతూ పలికిన వాక్యాలు తరువాతి కాలంలో ఎన్నో ప్రేమగీతాలకు స్ఫూర్తిదాయకమయ్యాయి. వాల్మీకి పాత్రలకు భిన్నంగా (కంబ- పాత్రలకు భిన్నంగా అనాలేమో ఇక్కడ) థాయి రామాయణంలో పాత్రలు మామూలు మనుష్యులవలే మంచి చెడుల కలయిక. థాయి రామాయణంలో రావణుని మృతి వాల్మీకి రామాయణంలా ఆనందంతో పండగచేసుకునే సందర్భం కాదు.

భిన్నత్వంలో కనిపించే క్రమం

పైన చర్చించిన విధంగా, వాల్మీకి సంస్కృతంలో చెప్పిన కథే కాకుండా మనకు ఎన్నో రామకథలు పలు రకాలైన భేదాలతో లభ్యమౌతున్నాయి. మనం ఇంతకు ముందు చర్చించని మరికొన్ని తేడాల గురించి మాట్లాడుకుందాం. మనకు లభ్యమౌతున్న రామాయణాల్లో రెండు రకాల ముగింపులు కనిపిస్తున్నాయి. ఒకటేమో రావణునిపై విజయం సాధించి, రాముడు, సీత అయోధ్యకు తిరిగి వచ్చి రాజ్యాభిషిక్తులవ్వడంతో కథ ముగిసిపోతుంది. కానీ, వాల్మీకి, కంబ రామాయణాలలో సహా మరికొన్ని రామాయణాల్లో కథ ఇంకా కొనసాగుతుంది. ఆ కథలో రాముడు రావణుని చెరలో గడిపిన సీతను రాణిగా ఏలుకున్నాడన్న అపవాదు భరించలేక సీతను అడవిలో విడిచిరమ్మని ఆజ్ఞాపిస్తాడు. అడవిలో సీత లవకుశులనే కవలలకు జన్మనివ్వడం, వారు వాల్మీకి ఆశ్రమంలోనే పెరుగుతూ రామాయణంతో పాటూ యుద్ధ విద్యలు నేర్చుకొని చివరకు రాముని వద్దనే రామాయణం పాడటం, రాముని యజ్ఞాశ్వాన్ని బంధించి రామసేనపై విజయం సాధించడం మొదలైన కథనాలతో సాగే ఉత్తర కాండ ఈ రామాయణాల్లో కనిపిస్తుంది. ఈ ఉత్తరరామాయణం వాల్మీకి రామాయణంలో తరువాత జతచేసిన ప్రక్షిప్తమని అంటారు.

ఈ రెండు రకాల ముగింపులు రామాయణ కథకు రెండు విభిన్నమైన అనుభూతుల్ని కలగజేస్తాయి. మొదటి కథ సుఖాంతం. చెడుపై మంచి, అధర్మంపై ధర్మమార్గం సాధించిన గెలుపు. వనవాసంలో అనుభవించిన కష్టాల తరువాత సీతారాములు సంతోషంగా అయోధ్యకు తిరిగి వచ్చి రాజ్యాభిషిక్తులవ్వడం. రెండో ముగింపులో సీతారాముల ఆనందం, కలయిక క్షణికం మాత్రమే. ఈ రకమైన కొనసాగింపువల్ల సీతారాముల విప్రలంభ వియోగమే కథలో ప్రధాన అనుభూతిగా మిగిలిపోతుంది. కొన్నికథల్లో ఈ కొనసాగింపు చివరకు విషాదాంతంగా భూజాత అయిన సీత మళ్ళీ భూమిలో కలసిపోవడంతో ముగుస్తుంది. నాగటిచాలుకు పర్యాయపదంగా జనకునికి భూమిలో దొరికిన సీత, మళ్ళీ భూమిలో కలసిపోవడంలో భూమినుండి పుట్టిన వృక్షం మళ్ళీ భూమిలో కలసిపోయే అంశంతో ఒకవిధమైన సారూప్యత సాధిస్తుంది. సీత బీజం లాంటిదైతే, రాముడు ఘన నీల మేఘం. మృత్యువుకు సూచకమైన దక్షిణదిశకు ప్రతీక రావణుడు. ఈ రకమైన పోలిక మనకు ప్రత్యక్షంగా కనిపించకపోయినా, సూచనాప్రాయంగా ఎన్నో రామాయణాలలో వినిపిస్తుంది. అంతేకాక, వర్షాన్ని సంతానోత్పత్తికి ప్రతీకగా వాడుకునే వర్ణనలు అడుగడుగునా కనిపిస్తాయి. భగీరథుడు గంగను భూమిమీదకు రప్పించడం ద్వారా చనిపోయిన పితరులను తిరిగి బతికించుకునే గంగావతరణఘట్టం నుండి స్త్రీసాంగత్యం తెలియని ఋష్యశృంగుని వద్దకు అందమైన అమ్మాయిల బులిపాటంతో లోమపాదుని రాజ్యంలో వర్షాలు కురిపించడం, అతడే దశరథుని పుత్రకామేష్టి యజ్ఞాన్ని నిర్వహించడం వంటి ప్రతీకలు రామాయణ కథలలో కోకొల్లలుగా కనిపిస్తాయి. ఇటువంటి కోణంతో ఆలోచిస్తే, ప్రకృతిలోని ఇతర జంతుజాలం, పక్షిగణాలు కూడా రామునికి సహాయం చెయ్యడంలోనూ నిరంతర జీవపరిణామచక్రానికి ప్రకృతి పురుషుల పరస్పర సమాశ్రిత్వం కనబడుతుంది. వాల్మీకి రామాయణంలో పక్షులు కోతులు రామునికి సహాయం చెయ్యడం కవిత్వసాధనాలైతే, జైన రామాయణంలో అవి అక్కరలేని అనావశ్యకాలు. ఇలా వేర్వేరు కథనాల్లో విభిన్నమైన పార్శ్వాలను ఉద్దీపించడంతో, అవి కలిగించే అనుభూతులు కూడా విభిన్నంగానే ఉంటాయి.

వివిధ రామాయణాల ప్రారంభాల గురించి కూడా ఈ విధమైన చర్చ చెయ్యవచ్చు. వాల్మీకి రామాయణం వాల్మీకి గురించి చెప్పే కథతో ప్రారంభమౌతుంది. బోయవాడుగా పక్షుల జంటలో ఒక పక్షిని నేల కూల్చడం వాల్మీకి కథకు ప్రారంభం. చచ్చిన మగపక్షి చుట్టు తిరుగుతూ ఆడపక్షి విలపించడం ఆ కిరాతకునిలో శోకం కలిగించి, అది శ్లోకంగా మారుతుంది. బోయవాడు అంతరించి కవిగా అవతరిస్తాడు. రామకథను అదే ఛందస్సులో రాయాలని తలపిస్తాడు. ఈ కథను తరువాతి రససిద్ధాంతాల్లోనూ వాడుకుంటారు. సహజంగా ఉద్భవించే ప్రగాఢ భావస్పందన రసరూపంలో పెల్లుబుకుతుందని చెప్పడానికి ఈ సంఘటనను ఉదహరిస్తుంటారు.

అంతేకాక, ప్రారంభంలోనే వర్ణించిన వియోగదుఃఖం రామాయణకథలో మనకు అడుగడుగునా ఎదురు పడుతుందన్న సూచన కూడా మనం గమనించవచ్చు. దశరథుడు ఏనుగు అనుకొని శ్రవణకుమారుని హతమార్చి ఆ గుడ్డి తల్లిదండ్రులకు పుత్రవియోగాన్ని ప్రసాదించడం, రాముని వనవాసయాత్రలో దశరథుడు తానే పుత్రవియోగాన్ని అనుభవించడం, రాముడు బంగారు లేడిని సంహరించినప్పుడు అది సీత అపహరణకు, సీతారాముల వియోగానికి దారితీయడం – ఇలా క్రౌంచపక్షి వియోగంతో మొదలైన రామాయణంలో తండ్రి కొడుకుల వియోగం, అన్నదమ్ముల వియోగం, భార్యాభర్తల వియోగం వంటి ఎన్నో వియోగదుఃఖాలు కనిపిస్తాయి మనకు.