దాదాపు నెల క్రితం సంగతి. ఒక ట్రైనీని ఇలాగే పిలిచి నిలబెట్టాడు. సెలవు మీద వెళ్ళి, తిరిగి సాయంత్రం ఆరు గంటలకి రిపోర్ట్ చెయ్యాల్సి ఉండగా, రాత్రి తొమ్మిదింటికి రిపోర్ట్ చేయడం – ఆ ట్రైనీ చేసిన నేరం. చేతులని నేలమీద ఆనించి, కాళ్ళని గోడకి తన్నిపెట్టమన్నాడా ట్రైనీని. వొంటి బరువంతా భుజాల మీద పడి, అతను చిగురుటాకులా వణకడం, మూడు రోజులవరకూ భుజాలు సవరించుకుంటూ తిరగటం గుర్తొచ్చింది.

కరెంటు పోయింది, ఫాన్ మూల్గుతూ మూల్గుతూ ఆగడం వింటూంటే ఇంకా నవ్వొచ్చింది. కిటికిలోంచి కొబ్బరిచెట్టు మట్ట గాల్లో ఊగుతోంది. కుడీ ఎడమా కుడీ ఎడమా… కుడికాలి పైన ఎండ పడి సుర్‌సుర్‌మంటోంది. కాలు పక్కకు జరుపుదామనుకున్నాను. జరిపాను. జరగలేదు. అది నామాట వింటల్లేదు. రూమ్ అంతా తెల్లగా పొగ. మెడ కిందినించొకటి చెమట చుక్క జారి పొట్టమీదనుంచి ఇంకా కిందకి, చక్కిలిగిలి పెడితే గట్టిగా నవ్వొచ్చింది.

నేను అనుభవించాను. అన్ని వేళలా, నన్ను బయటే నిల్చోబెట్టారు. పాలక నిర్వాహణ శిక్షణ అన్నది ‘నేను ఆజ్ఞాపించడానికి పుట్టాను’ అని నమ్మించడానికి చేసే నేలబారు వశీకరణ విద్య తప్ప మరోటి కాదు. అయితే నాకు మాత్రం అలా చెప్పలేదు. నాకేసి వచ్చిన మాటలు అన్నీ ‘నువ్వు వేరే’ అన్న అర్థాన్నే మోసుకొచ్చి నాకు చెప్పాయి: ‘మా దయ వల్ల, మా కరుణ వల్ల, మాకున్న సమతాధర్మంవల్ల మాత్రమే నీకు ఇక్కడ కూర్చునే అవకాశం కలిగింది. కాబట్టి ఆ కృతజ్ఞతతో మాకు విశ్వాసబద్ధుడిగా ఉండు.’

చాటింగ్ ఆపేసి ఫోన్ వంక చూస్తూ ఉన్నాడు. అతణ్నే చూస్తూ ఉంది. కాలేజీలో ఒకరిద్దరు నచ్చారు. కానీ వాళ్ళు తనతో మాట్లాడే మనుషుల్లా అనిపించలేదు. లైట్ తీసుకుంది. ఇంటర్ దాకా లావుగా ఉండేది. ఇంట్లో అమ్మా నాన్నా కూడా లావు కాబట్టి తనది బొద్దుతనంగా కనిపించేది. ఇంజినీరింగ్‌లో చేరాక చుట్టూ ఉన్నవాళ్ళ మధ్య లావు సంగతి తెలియడం మొదలైంది. ఎవరూ వెక్కిరించేవారు కాదు. కానీ తనకే ఏదోలా ఉండేది.

అమ్మకి ఇంత తలపొగరెందుకో అర్థం కాదు. కోపంగా ఉంది. బాబాయి మేము చెడిపోయే సలహాలేం ఇవ్వడుగా? అదీగాక అసలు ఊళ్ళో ఎంత బాగుంటుంది. మామిడిపళ్ళు, పనసపళ్ళు, కొండ మీద రకరకాల అడవిపళ్ళు, ఇంటి చుట్టూ దడుల మీద కాసే దోసకాయలు, పుచ్చకాయలూ… ఎన్నెన్ని దొరుకుతాయని? నదిలో స్నానం చేసి ఆడుకోవడం ఎంత హాయి! ఇవన్నీ వదిలేసి ఇక్కడ కూచుని బుట్టలు అల్లుతానంటుంది.

అందరూ ఏమన్నా బామ్మా నాన్నా నన్ను ఎప్పుడూ ఏమన్రు. అలాంటిది ఇవాళ నే చేసిన పనికి బామ్మా కోప్పడుతోంది. అయితే నాన్నా దెబ్బలాడతాడు. నాన్నని చూస్తే ఎప్పుడూ భయం లేదా – అలాంటిది ఇప్పుడు తనవేపు చూడ్డానికి భయం వేసింది. బుర్రొంచుకుని అలాగే దిమ్మసాచెక్కలా చీడీ మీదికి ఎక్కకుండా నిలబడిపోయా.

అక్కడినుండి వెళ్ళిపోదామనుకున్న సమయంలో ఆయన తన తపస్సునుండి కొద్దిగా కదిలి ‘నువ్వు కార్టూనిస్ట్‌గా ఎందుకు ఉండాలనుకుంటున్నావు? కార్టూన్లు వేయడంలో అంత గొప్ప ఏమున్నదబ్బా? పనికి వచ్చే వేరే పని ఏదయినా చేసుకోవచ్చు కదా?’ కళ్ళు తెరవకుండా సలహా ఇచ్చాడు. నేను మౌనంగా లేచి నిలబడ్డాను.

ఓరి నాయనో! చాలామందికి ఒళ్ళు జలదరించింది. ఇప్పుడు ‘బడా పిట్ఠూ’తో సహా రావాలంటే, అవన్నీ తగిలించుకోవడానికి కనీసం పది నిముషాలు పడుతుంది. తప్పేదేముంది! పరుగు పెట్టాం బారక్ లోకి. అసలెందుకు ధగ్లారామ్ మమ్మల్నందరినీ పరుగులు తీయిస్తున్నాడు? అతనికి ఇంత కోపం రావడం మాలో ఎవరమూ ఎప్పుడూ చూడలేదు. తగిలించుకుంటున్నాం. బూట్లు తొడుక్కుంటున్నాం. బయటికి వచ్చి ఫాలిన్‍లో చేరేసరికి పది నిముషాలు పట్టింది.

ఒక తురకోడు పెద్ద కులస్తుడైన పిళ్ళైపై ఎలా చెయ్యి చేసుకుంటాడు? అని ఒక ముఠా సరంజామా వేసుకుని వస్తే, శాలమహాదేవాలయం ట్రస్టీ అనంతన్ నాయర్ వాళ్ళను ఆపి ‘పోయి మీ పనులు మీరు చూస్కోండ్రా! వావీ వరుసల్లేకుండా అడ్డగోలుగా ఒ‌ళ్ళు కైపెక్కి జంతువులా ప్రవర్తిస్తే తురకోడి చేతుల్లోనైనా చస్తాడు, చీమ కుట్టయినా చస్తాడు’ అన్నాడట. అనంతన్ నాయర్ మాటకు శాలబజార్‍లో ఎవరూ ఎదురు చెప్పరు.

ఇప్పుడు ఏంటి? ఎక్కడికెళ్ళాలి? టైమ్ ఎంతైందో! బహుశా తొమ్మిది. మిగిలిన కొద్దిమందిమీ బారక్ వైపుకి నడవడం మొదలెట్టాం. సినిమా హాల్ దగ్గరికి రాగానే దాదాపు అందరూ దాని వెనక్కి దారి తీశారు. ‘వెట్ క్యాంటీన్’ ఉందక్కడ. తమిళ కుర్రాళ్ళందరూ జంబులింగం చుట్టూ చేరి వడలూ టీలూ ఆర్డర్లు ఇప్పించుకొంటున్నారు. ఆ టీ-స్టాల్ లోంచి బయటపడి బారక్ చేరుకున్నాను. ట్రంక్ పెట్టెలోంచి ఒక ఇన్లాండ్ లెటర్ తీసి, రాయడం మొదలుపెట్టాను.

కొందరైతే ఎదురుగా పుస్తకం లేందే పాడలేరు. కొందరు పాటలైతే బాగా పాడతారు కానీ పాడుతున్నప్పుడు వాళ్ళ మొహాన్నీ వాళ్ళనీ చూడలేం! కళ్ళు మూసుకుని వినాల్సిందే. బోలెడు కష్టపడిపోతూ, అప్పడాలపిండి అయిపోతూ, తాళం వెయ్యడానికి చెయ్యి ఇంతెత్తు ఎత్తుతూ ఏవిఁటో – చూడ్లేం బాబూ!

క్లాసు రూములో కూచుని మా తరగతి ఉపాధ్యాయుల కేరికేచర్లు, లేకపోతే నోటు పుస్తకంలో స్కెచింగ్ మాత్రమే కాకుండా నేను తరుచుగా చేసే మరో పని కూడా ఉంది. అదేమిటంటే చిన్న చాకు కాని, సగం బ్లేడ్ ముక్క కానీ ఒకటి పుచ్చుకుని తరగతిలో ఏదో ఒక బల్లపైన నా పేరు తాలూకు అక్షరాలను చెక్కడం.

నిచ్చెన చివరిమెట్టు ఎక్కిన తర్వాత, నిటారుగా నిలబడి, మీరు చేతులు పైకి ఎత్తి చందమామను తాకవచ్చు. మేము జాగ్రత్తగా నిలబడి కొలుచుకున్నాం కూడా. (అప్పట్లో అది దూరంగా జరిగిపోతుందన్న అనుమానం ఏమాత్రం రాలేదు.) మీరు చేతులు ఎక్కడ పెడుతున్నారన్నది జాగ్రత్తగా గమనించవలసింది.

కొంచెం సేపు నిశ్శబ్దం ఆవరించింది. ఆ యువకుడిని తన పందెం ప్రతిపాదనతో డిస్టర్బ్ చేయడంలో పొట్టి వ్యక్తి సఫలమయ్యాడు. కాసేపు స్థిరంగానే కూచున్నా, అతనితో ఏదో అశాంతి బయలు దేరింది. అటూ ఇటూ కుర్చీలు మారాడు. చేతుల్తో ఛాతీ రుద్దుకున్నాడు కాసేపు. వీపు మీద, మెడ మీద చేత్తో తట్టుకుంటూ ఆలోచించాడు. చివరికి ఒక కుర్చీలో కూలబడి మోకాళ్ళ మీద చేతుల్తో టక టకా కొడుతూ కూచుండి పోయాడు కాసేపు. పాదాలు నేల మీద తడుతున్నాయి.

తేనెటీగల్లా నేనూ ఊహల గదుల గూడు కట్టుకుంటా! తేనెటీగలు పువ్వు పువ్వు దగ్గర్నించీ తేనె పట్టుకొచ్చి గదుల్లో పెట్టుకున్నట్టు ఒక్కొక్క ఊహనీ పట్టుకెళ్ళి ఆ గదుల్లో దాచుకోవాలి! అత్తయ్య ఈతపాయల జడల ఫోటోలు ఎప్పటికీ అట్టే పెట్టుకుని మనవలికి చూపెట్టుకోవాలి అంది కదా! అలా నేనూ నా ఊహల్ని అట్టే పెట్టుకోవాలి.

ఎంత కంట్రోల్ లక్ష్మణా, కంట్రోల్ అని నన్ను సముదాయిందుకుందామనుకున్నా ఈ పిచ్చి హాస్య కథకు తన్మయులైపోతున్న వీరి మధ్య నేను మూడు నెలలు ఎలా గడపగలనని బెంగ పట్టుకుంది. అక్కడ మంగలి కుర్చీలో పడ్డ నారదుడికి, ఇక్కడ, ఈ కీ డ్రాయింగ్ ఆర్టిస్ట్ కుర్చీలో పడ్డ నాకు ఉన్న సారూప్యం గురించి ఆలోచిస్తున్నాను.

“ఉఠో! ఉఠో జల్దీ! దో మినట్ మే బాహర్ ఫాలిన్!” అప్పుడే తెల్లారిందా? దిండుకింద పెట్టిన వాచీ తీసి చూశాను. కళ్ళు మండుతున్నాయి. రెండు కావస్తోంది. రిక్రూట్లందరూ మేలుకుంటున్నారు. ఎందుకు లేపుతున్నాడో తెలీకపోయినా, ఛజ్జూరామ్ కేకలకి తత్తరపడుతూ లేస్తున్నారు. దోమతెరలోంచి బయటికొచ్చి, చకచకా ఫాంటూ షర్టూ స్వెట్టరూ తొడుక్కుని, కింద పీటీ షూస్ తగిలించుకుని బారక్ బయటికి నడిచాను.

కాదు. అది తోడేలు కాదు. మరి? తన అనుమానం గట్టిపడేంతలోనే ఆకలి, చలి రెండూ కలిసి తనని ఆ ఆలోచనకి దూరం చేశాయి. ముందు రెండు కాళ్ళను పట్టుకుని ఆ తోడేలు శవాన్ని ఎత్తి భుజం మీద వేసుకుంది. వింతగా ఆ శవం కంటే తను వేసుకున్న చర్మం ఎక్కువ బరువుగా అనిపించింది తనకి. ఆకలి, చలి, చీకటి కమ్ముకుంటున్న లోయ తెచ్చిపెట్టే ప్రమాదాలు తనను ఆ తోడేలు శవాన్ని పరీక్షగా చూడనివ్వలేదు.

నానమ్మ చాలా ఏళ్ళుగా నిద్ర మాత్ర వేసుకుంటుంది రోజూ. ఆమె నిద్రపోయిందని నిర్థారించుకుని తాతయ్య లేచి ఉంగరం కోసం అంతటా వెదికాడు. వాష్ బేసిన్ దగ్గర, బీరువాలో, బాత్‌రూములో, అన్ని చోట్లా. ఉంగరం పోయిన సంగతి భార్యకు ఎలా చెప్పాలో తెలీడంలేదు ఆయనకి. ఏదైనా వస్తువు పోయిందంటే నానమ్మకి నేరమూ నేరస్తులూ వీటి గురించి చాలా అంచనాలుండేవి. పోగొట్టుకున్నవాళ్ళ అసమర్థత మీద కూడా.

నిలోవ్ గట్టిగా ఒక నిట్టూర్పు విడిచి, నది మీదకి దృష్టి సారించాడు. ఎక్కడా అలల కదలిక లేదు. నీరూ, ఒడ్డూ జంటగా నిద్రపోతున్నట్టున్నాయి. చేప పిల్లల అలికిడికూడా లేదు. అకస్మాత్తుగా నల్లని బంతిలా ఏదో నీడ అవతలిగట్టు మీద దొర్లినట్టు అనిపించింది నిలోవ్‍కి. కళ్ళు చికిలించి చూశాడు. నీడ మాయమయింది. అంతలోనే మరోసారి కనిపించింది. ఈసారి ఆనకట్టమీద అటూ ఇటూ వంకరటింకరగా నడుస్తూ.