ఇల్ మాత్రిమోనియో సెగ్రేతో

దొమీనికో చిమరోసా

ఇల్ మాత్రిమోనియో సెగ్రేతో (Il Matrimonio Segreto) అనునది జొవాన్ని బెర్తాతి (Giovanni Bertati) అను రచయిత ఇటాలియను భాషలో వ్రాసిన గేయరూపకమునకు సుప్రసిద్ధ ఇటాలియను సంగీతకర్త యగు దొమీనికో చిమరోసా (Domenico Cimarosa) అను నతడు సంగీతరచన చేసిన సుప్రసిద్ధమైన సంగీతరూపకము (Opera). జార్జ్ కోల్మన్ (George Colman the Elder), డేవిడ్ గారిక్ (David Garrick) అను ఆంగ్లేయరచయితలు ఇంగ్లీషుభాషలో వ్రాసిన ది క్లాండస్టయిన్ మారేజ్ (The Clandestine Marriage) అను నాటకము నాధారముగా చేసికొని బెర్తాతి ఈ ఆపెరాను రచించియుండెను. ఇది ప్రప్రథమముగా వియన్నాలో క్రీ.శ.1792లో ప్రదర్శింపబడి అత్యంతప్రేక్షకాభిమానమునకు పాత్రమయ్యెను. ఆకాలములో ఆష్ట్రియా-హంగరీ సామ్రాజ్యమునకు చక్రవర్తియైన రెండవ లెపాల్డ్ (Leopold II) యావత్తు నాటకబృందమును తన ప్రాసాదమున కాహ్వానించి, వారికి అన్నపానాదిసంతర్పణము చేసి, వారిచే ప్రత్యేకముగా తన కుటుంబమునకీ ఆపెరాను ప్రదర్శింపజేసి, వారిని సత్కరించెను. చిమరోసా 80కి పైగా ఆపెరాలు వ్రాసినను, ఈకాలములో ఇదియొక్కటే తరచుగా ప్రదర్శింప బడుచున్నది. అంతేకాక అతడు వ్రాసిన అన్ని ఆపెరాలకును, ఇట్లే హాస్యరసాన్వితమైన ఇతివృత్తముతో ఇతరులు వ్రాసిన ఆపెరాలకును ఇది తలమానికమైనదని సంగీతపండితుల అభిప్రాయము. దీనికథ సంగ్రహముగా నిట్లున్నది.

కథాసంగ్రహము: ఇటలీదేశములో బొలోన్య (Bologna) అను నగరములో జెరోనిమో (Geronimo) అను ధనవంతుడున్నాడు. అతనికి ఎలిసెత్తా (Elisetta), కారొలీనా (Carolina) అను ఇద్దరు కూతురులును, ఫిదల్మా (Fidalma) అను చెల్లెలును, పావొలినో (Paolino) అను కార్యసహాయకుడును ఉన్నారు. జెరోనిమోకు తనకంటె ఉన్నతస్థాయిలో నున్న సామంతాదులవలె తనను కూడ అందఱు గౌరవించవలెనని, సామంతులతో వివాహసంబంధములు చేయవలెనని గాడమైన అభిలాష యున్నది. ఫిదల్మా మధ్యవయస్సులోనే ధనికుడైన తన భర్తను గోల్పోయి, తన ధనముతో గూడ జెరోనిమో ఇంటికి వచ్చి, తన ధనమును జెరోనిమో వ్యాపారములో మూలధనముగా పెట్టిబడి పెట్టి, అతని గృహమునకు యజమానురాలిగా బాధ్యత వహించినది.

పావొలినో, కారలీనాలు ప్రేమలోబడి రెండు నెలల క్రిందట రహస్యముగా వివాహము చేసికొన్నారు. ఉన్నతస్థాయి సంబంధములనే కోరుకొనుచున్న జెరోనిమోకు వారి వివాహవిషయము చెప్పుటకు వారికి ధైర్యము చాలలేదు. పైగా జెరోనిమో ముక్కోపి, చండశాసనుడు గూడ. అందుచేత పావొలినో ఒక ఉపాయమును పన్నినాడు. తనకు మిత్రుడును, సామంతుడును ఐన రాబిన్సన్ చేత ఎలిసెత్తాను అతడు పెండ్లాడునను ఒప్పందపుపత్రమును వ్రాయించి, ఆ లేఖను దెచ్చి జెరోనిమోకు ఇచ్చినాడు. ఇట్లు ఎలిసెత్తా పెండ్లియైన తర్వాత తమ వివాహమును బయల్పఱుచుట సులభముగా నుండునని అతని ఉద్దేశ్యము. కాని ఫిదల్మా కూడ లోలోపట పావొలినోను ప్రేమించుచున్నది. ఈవిషయము ఆమె మనసులోనే యున్నది, పావొలినోకు గాని, ఇతరులకుగాని ప్రకటితము గాలేదు.

కౌంట్ రాబిన్సన్ వచ్చినాడు. అతనికి ఎలిసెత్తా నచ్చలేదు. కాని కారలీనాపై అతని దృష్టి మళ్ళినది. కారలీనా అతనిని నిరాకరించినను తనకు వివాహమైనదని చెప్పలేక పోయినది. అందుచేత ఆమెయందు అతని అభిలాష ఇంకను అధికమైనది. ఇది గమనించిన ఎలిసెత్తా వారిర్వురు కలిసి తనను మోసము చేయుచున్నారని అనుమానించినది.

మాట తప్పకుండ ఎలిసెత్తాను పెండ్లావలెనని రాబిన్సన్‌ను జెరోనిమో నిర్బంధించినాడు. కాని అతడు ససేమిరా చేసికొననన్నాడు. ఐతే మధ్యేమార్గంగా ఇరువురి పరువులు నిల్పికొనుటకు మునుపు ఒప్పుకున్నదానిలో సగము వరకట్నమును మాత్రమే గ్రహించి కారలీనాను చేసికొంటానని జెరోనిమో ఒప్పుకొనునట్లుగా చేసినాడు. ఈవిషయమును తెలిసికొన్న పావొలినో తాను కారలీనాను పెండ్లి చేసికొన్న విషయమును ఫిదల్మా ద్వారా జెరోనిమోకు చెప్పించుట కామె నాశ్రయించినాడు. కాని ఈ విషయమును చెప్పక ముందే ఆమెయే తనను ప్రేమించుచున్నదని తెలిసికొని విభ్రాంతుడైనాడు. ఈసన్నివేశమును గమనించిన కారలీనా తనను వంచించుచుండెనని పావొలినోను తూలనాడినది. కాని అది నిజము కాదని పావొలినో ఆమెను ఒప్పించినాడు. ఈపరిస్థితులనుండి పూర్తిగా తప్పించుకొనుటకు వారిర్వురు తెలవారుజామున ఎవరికి తెలియకుండా ఇంటినుండి పాఱిపోవ నుద్యుక్తులైనారు.

తనకు పోటీగా కారలీనా పావొలినోను ప్రేమించుచున్నదని ఫిదల్మాకు అనుమానము గల్గినది. అట్లే తనను పెండ్లాడుటకు వచ్చిన సామంతుని కారలీనా తన వలలో వేసికొన్నదని ఎలిసెత్తా అనుమానించినది. ఈపీడలను తొలగించుకొనుటకై కారలీనాను సన్యాసినుల మఠానికి కొంతకాలం పంపడానికి నిర్ణయించి జెరోనిమోను దీని కొప్పించినారు. కారలీనా అట్లు చేయవలదని ప్రాధేయపడినా వారు వినలేదు. ఆనాటి రాత్రి కారలీనా తోబాటు పాఱిపోవుటకు పావొలినో ఆమె గదిలోనుండగా ఇతరులు వారిని పట్టుకొన్నారు. వారు రెండునెలలకు పూర్వమే ప్రేమవివాహము చేసికొన్నట్లు ఒప్పుకొన్నారు. జెరోనిమో ఆగ్రహోదగ్రుడై వారిని బహిష్కరింప నుద్యుక్తుడైనాడు. సామంతుడు కారలీనా పైగల స్వార్థప్రేమను నిస్స్వార్థముగా మార్చుకొని ఆమె ప్రచ్ఛన్నవివాహము నంగీకరించినచో తాను ఎలిసెత్తాను పెండ్లాడుదునని సంధి చేసినాడు. ఇర్వురు కన్యల వివాహములు వైభవముగా జరిగి కథ సుఖాంతమైనది.

ప్రస్తుతప్రయత్నము

ఇటలీభాషలోనున్న అత్యంతరసవత్తరమైన ఈరూపకముయొక్క ఆంగ్లానువాదమును ఆధారముగా చేసికొని, తెలుగులో దీనిని పునర్మించితిని. ఇది ఇంగ్లీషుప్రతికి అనుకరణయే కాని అనువాదము కాదు, మూలేతివృత్తా ధారముగా నిర్మింపబడిన స్వతంత్రరచన. మూలములో నున్న సన్నివేశములు, పాత్రల పేర్లు భారతసంస్కృతికి తగునట్లుగా మార్చబడినవి. కారలీనా, ఎలిసెత్తాలు మోహినీ పద్మినులుగాను, జెరోనిమో, ఫిదల్మాలు రత్నాకర మందాకినులు గాను, పావొలినో, కౌంట్ రాబిన్సన్‌లు సుబంధు, సామంత సరసవర్మలుగాను మారినారు. బొలోన్య శ్రీపురమైనది. మూలములోనున్న వరకట్నము ఇందులో కన్యాశుల్కముగా మార్చబడినది.

ఆపెరా అనునది సంగీతనాటకము. అందులో పొడిపొడిమాటలనుగూడ తాళయుక్తముగా పఠింతురు. నేను పొడిమాటలను విధిలేనిచోట క్వాచిత్కముగా వ్రాసితిని. ఇవియు సామాన్యముగా తాళమునకు సరిపడునట్లు జాగరూకత వహించితిని. ఇవి మినహాయించిన, ఇతరసంభాషణ లన్నియు పాడుట కనుకూలమును, వచనాత్మకసంభాషణమునకు చేరువగా గల తేటగీతి, ఆటవెలది, కందపద్యములలోను, మాత్రాచ్ఛందోబద్ధవాక్యములలోను వ్రాసితిని. భావము దీర్ఘముగా నున్న కొన్నితావులలో ఉత్పలమాలలను వాడితిని. పాటలను త్ర్యస్ర,మిశ్ర,ఖండ,చతురశ్ర గతులలో వ్రాసితిని. అన్వయోచ్చారణ సౌలభ్యమునకై కొన్నిచోట్ల విసంధి చేసితిని. ప్రప్రథమమున నేనిట్లే చేసిన ఇంతులందఱు నింతయే (Cosi Fan Tutte) ప్రయోగము తర్వాత ఇది నా రెండవ ప్రయోగము. నా దృష్టిలో వీనిని ఆధునికయక్షగానములుగా గ్రహింపవచ్చును.

పాత్రలు

సరసవర్మ: ఒక చిన్న సామంత ప్రభువు – 32 ఏండ్ల ప్రాయము వాఁడు
రత్నాకరుఁడు: ధనవంతుడైన రత్నవ్యాపారస్థుఁడు – 50 ఏండ్ల ప్రాయమువాఁడు
సుబంధుఁడు: సరసవర్మ స్నేహితుఁడు, రత్నాకరుని ఉద్యోగి – 30 ఏండ్ల ప్రాయమువాఁడు
మందాకిని: రత్నాకరుని చెల్లెలు – 40 ఏండ్ల ప్రాయముగలది. ధనవంతుడైన తన భర్త గతించిన పిదప తన ఆస్తిని రత్నాకరుని వ్యాపారములో మూలధనముగా నుంచి, అతని ఇంటికి యజమానురాలిగా బాధ్యత వహించుచున్న స్త్రీ.
పద్మిని: రత్నాకరుని పెద్దకూతురు – 26 ఏండ్ల ప్రాయము గలది
మోహిని: రత్నాకరుని చిన్నకూతురు – 24 ఏండ్ల ప్రాయము గలది, పద్మినికంటెను అందకత్తె.

(రెండు భాగములుగా నున్న ఈ ఆపెరాయొక్క చక్కనైన ప్రదర్శనను యూట్యూబ్‌లో చూడవచ్చును.
మొదటి భాగము, రెండవ భాగము)

మొదటిదృశ్యము

(శ్రీపురములో రత్నాకరుని యిల్లు. రత్నాకరుడు ప్రవేశించి పాడుచుండును.)

రెండవదృశ్యము

(రత్నాకరుఁడు, సేవకులు నిష్క్రమింతురు)

మూఁడవదృశ్యము

(పద్మిని అప్పుడే తాను రాణి నైనట్లు గర్వముతో పల్కును. మోహిని ఆమెను చులకన చేయుచు ఆటపట్టించును)

పాట

నాల్గవదృశ్యము

(రత్నాకరుఁడు, మోహిని ప్రవేశింతురు. మోహిని విచారగ్రస్తయై యుండును)

(అందఱును సామంతునికి స్వాగతమిచ్చుటకై అటనుండి నిష్క్రమింతురు)