పరిచయము

ఆంధ్ర కవితోద్యానము ఎల్ల వేళలా నందనవనమే. అందులో ఎన్నో కవితాపుష్పాలు పూచాయి, పూయుచున్నాయి. అవి అంతులేని అందాలను చిందిస్తున్నాయి. ఆనందమయమైన ఆ నందనవనములో ఎన్నో పక్షులు గానం చేస్తుంటాయి. వాటిలో మొదటి పుంస్కోకిల నన్నయభట్టు. నన్నయకు ముందు తెలుగు కవులు ఉండి ఉండవచ్చు కానీ మనకు దొరకిన తెలుగు గ్రంథాలలో వీరి ఆంధ్ర మహాభారతమే మొట్టమొదటిది. అందుకే వీరు ఆదికవి అని సార్థకనామమధేయులు. అందమైన పదాలతో సంగీతము చిమ్మే నవరసముల బుగ్గ వీరి కవిత. సంస్కృత పదాలనే పాలతో తెలుగు పదాలనే తేనియను కలిపిన మధురసంలో భావఫలఖండికలను చేర్చి ఒక కవితాఫలమిశ్రణాన్నే (poetic fruit salad) తయారు చేశారు నన్నయగారు.

నన్నయ చివరి పద్యాలు

ఈ వ్యాసపు ముఖ్యోద్దేశము వీరు రాసిన చివరి పద్యాలలోని అందాలను వివరించడమే. ఆంగ్లంలో మనం ఒక కళాకారుని చివరి కృతులను హంసగీతిక లంటాము. ఆ అర్థంలో నన్నయగారి చివరి పద్యాలకు హంసగీతికలని పేరు పెట్టాను. ఒక పద్యంలో హంస ప్రసక్తి కూడా వస్తుందన్న విషయం తరువాత గమనించగలరు. ఈ హంసగీతికలలో ఈ కవిరాజహంస విహారాన్ని చూడగలము, సంతోషంతో ఆలపించిన పద్యగీతీకలను వినగలము. ఆ అందచందాల అనుభూతిని మనసారా ఆనందించగలము. ఎనిమిది పద్యాలలో ఎనిమిది దిక్కులను చూడగలము, ఎనిమిది ఐశ్వర్యాలను పొందగలము, ఎనిమిది సిద్ధులను సాధించగలము. ఒక చిన్న వచనాన్ని మినహాయిస్తే నాలుగు కంద పద్యాలు, రెండు ఉత్పలమాలలు, రెండు చంపకమాలలు నన్నయగారి హంసగీతికలు.

కథాసందర్భము

ఒక కొండచిలువ రూపంలో ఉన్న నహుషుడు భీముని బంధించాడు. భీముని వెదుక్కొంటూ ధర్మరాజు అక్కడికి వచ్చి నహుషుని ప్రశ్నలకు జవాబులిచ్చి భీముని విడిపించుకొని వచ్చాడు. అన్నదమ్ముల తాపం వేసవి ఎండలా ఉండింది. అప్పుడే గ్రీష్మ ఋతువు అంతమై వర్షర్తువు ఆరంభమయింది. భారతదేశంలో గ్రీష్మఋతువులోని ఎండల తాపం అందరికీ తెలిసిందే. దానిని వర్ణించడం సులభం, కానీ అనుభవించడం కష్టం. ఎండలకు భరతవాక్యాన్ని పలికే శక్తి వర్షర్తువుకు మాత్రమే ఉంది. ఆ నీరామని వర్ణన, పిదప వచ్చే శరదృతువు వర్ణనలే ఈ ఎనిమిది పద్యాలు. ఈ వర్ణనలలో మొదటి మూడు కంద పద్యాలు –

మొదటి మూడు పద్యాలు –

ఖర కిరణ తాపమున నురు-
తర దవ దాహమున శోషితములైన వనాం-
తర తరుతతి కాప్యాయన-
కరమై వర్షాగమంబు గడు బెడఁ గయ్యెన్

నాలుఁగు కెలఁకుల నవఘన
జాలంబులు వ్రేలి కురిసె ఝంఝానిల వే-
గాలోలములై బహుల
స్థూల పయోధార లోలిఁ దుములంబులుగాన్

ఘనతర నైశతమంబొకొ
యనఁగ ఘనాగమ తమిస్ర మవిరలమై క-
ప్పిన జనులకు వస్తు విభా-
వన మొక్కొక్క యెడలఁ గలిగె వైద్యుత రుచులన్

ఇది అరణ్యపర్వము కాబట్టి అడవిలోని దృశ్యాలు ఇందులో వర్ణితాలు. వేసవికాలంలో ఎండ ఎక్కువయ్యేకొలది మనకు దప్పిక కూడా ఎక్కువవుతుంది. అప్పుడప్పుడు నీళ్ళు తాగకపోతే శోష కూడా వస్తుంది. ఇది మనవంటి మానవజీవులకు మాత్రమే కాదు, సూర్యుని వాడియైన కిరణాల వేడిమివల్ల చెట్లు చేమలు కూడా మూర్ఛిల్లినట్లున్నాయి అన్నారు నన్నయగారు. దప్పిక ఎక్కువయితే కావలసిందేమి? మంచి నీళ్ళు. అది అన్నిటికంటె ఆహ్లాదకరంగా ఉంటుంది. అదే విధంగా వనాంతర తరుతతి తృష్ణకు ఈ తొలకరి చినుకులు ఎంతో ఆనందాన్ని కలిగించాయి. ఒక చిన్న కంద పద్యంలో వేసవికాలపు యిడుములను ఎంతో అందంగా చిత్రించారు నన్నయగారు.

రెండవ పద్యములో వానాకాలంలోని ప్రకృతికి నన్నయగారు ఒక ఛాయాచిత్రం తీశారు అంటే అతిశయోక్తి కాదు. ఎటు జూచినా నల్లని మబ్బులు నాలుగు వైపులా దట్టంగా ఆవరించింది ఆకాశంలో. ఇక వర్షం కురవడానికి ముందు గాలి వేగంగా వీస్తుంది, తరువాతేమో కుండపోత. ఈ గాలివల్ల వాన దార ఇటూ అటూ ఊగుతూ ఉంది. అదొక దొమ్మి యుద్ధంలా ఉందట.

దట్టంగా అలముకొన్న మేఘాలు కుండపోతగా వర్షాన్ని కురిపిస్తుంటే ఆ సమయంలో వెలుగు తగ్గి చీకటి నిండింది. ఎదురుగా ఉండే ఏ వస్తువూ కనబడడం లేదు. అన్ని మేఘాలున్నప్పుడు మెరుపుతీగలకు తక్కువా? అలా ఆకాశంలో విద్యుల్లతలు నాట్యమాడుతుంటే ఆ వెలుతురులో ఎదురుగా ఉండే వస్తువులను చూడడానికి వీలవుతుంది. మనము నిత్యం చూస్తుండే విషయాలే ఇవి, కానీ ఈ పద్యాన్ని చదువుతుంటే మనము కూడా వానలో తడుస్తూ ఎక్కడున్నామో తెలియక గుడ్డివాళ్ళలా తిరుగుతుంటే ఉన్నట్లుండి ఆకాశం మెరిసిపోగా ఎక్కడ ఏముందో అనే విషయం మన కళ్ళకు అగపడుతుంది. ఇట్టి అనుభవాన్ని ఈ పద్యం మనకు అందజేస్తుంది.