ఈ నా అభిప్రాయం మూలం గురించి. అనువాదాల గురించి కాదు. అది ఎవరు రాశారు లేదా పాడారు అన్న విషయం పక్కన వుంచి శ్లోకాల్ని మాత్రమే చూస్తే – వీటిలో వీటి కర్త భక్తిపారవశ్యం స్పష్టంగానే మనక్కనిపిస్తుంది. “చౌర్యం” అనే భావాన్ని తీసుకుని దాన్ని అన్ని శ్లోకాల్లోను అంతర్లీనంగా చొప్పించే ప్రయత్నం జరిగింది, అభినందనీయమే. “నవనీతచోరుడిగా”, “గోపీమానసచోరుడిగా” కృష్ణుడు ప్రసిద్ధుడే. మొదటిదాన్ని పాలు, మజ్జిగలకి ఇంకా కావాలంటే నెయ్యికి, రెండోదాన్ని రాధ, రుక్మిణి మొదలైన ప్రియులకీ భక్తులకీ పొడిగించటం సాధారణమే. అలాటి చోరుణ్ణి చీకటికొట్లలో బంధించటం – భక్తుల మనసుల్తో సహా – అనేది కూడ లోతైన భావనగా నాకు కనిపించదు. శబ్దప్రయోగాలూ ఏమంత చెప్పుకోదగ్గవి కావు.
కనుక నా సందేహం వీటిలో కవిత్వం వున్నదా అనేది. అంటే పైపైన కనిపించే విషయమేనా లేక ఆలోచనామృతమైన వ్యవహారం ఏమైనా వుందా అనేది. నాకలాటిది కనిపించలేదు. కనిపించినవారు ధన్యులు. అదేదో మిగిలిన వారితో కూడ పంచుకుంటే ఇంకా బాగుంటుంది.
భక్తిపురస్సరంగా వీటిని పాడుకుంటాం అంటే మంచిదే. కాని దీన్లో ఏదో అద్భుతసాహిత్యం వుందంటే ఒప్పుకోవటం కష్టం.
70ల మొదటి భాగంలో నేను రంపచోడవరంలో ఉండగా అక్కద రావాడ కృష్ణ అనే ఒక చిత్రకారులు ఉపాధ్యాయులుగా ఉండేవారు. అప్పట్లో యువకుడినైన నాతో చాలా అత్మీయంగా ఉండేవారు. (అక్కడ మానాన్నగారు ప్రధానోపాధ్యాయులు.)
కృష్ణగారికి సోమసుందర్‌గారంటే చాలా ఆరాధనా భావం ఉండేది (సోమసుందర్ ఎవరో అప్పట్లో నాకు తెలియదు). సోమసుందర్‌గారు చిన్నమ్మ వస్తోంది అని కాబోలు ఒక స్వీయ కవితాసంకలనం తెస్తున్నారని చాలా ఉత్సాహంగా చెప్పేవారు. అటువంటి కవితాసంకలనం సోమసుందర్‌గారు ప్రకటించారేమో తెలియదు.
అప్పట్లో శ్రీశ్రీగారికీ సోమసుందర్‌గారికీ ఏదో పెద్ద రగడ నడిచింది. శ్రీశ్రీ‌గారు సోమసుందర్‌గారిని విమర్శిస్తూ పద్యాలు ప్రకటించారు. అందులో ఒక దాని చివరి పాదం “రుచి తెలియని కండచీమ సుందరదోమా!” అని ఉంటుంది.
>> శ్లోకంలో ఒకోసారి ఒక అక్షరం మేర లోటువస్తే చ వేసేయటమే.
ఇది చదివి నవ్వు ఆపుకోలేకపోతున్నానండి. సంస్కృతం, ఛందస్సూ ఇదీ అదీ అంటూ దెప్పకండి నాకు అవేమీ రావు గాక రావు. కామెంటర్ల పేరుతో చకార కుక్షి ఐపోదావని ప్రయత్నం. మీరు/ఎవరు ఎలా తిట్టినా సంతోషమే. ఇలా రాసినండుకు నేను పోయేది ఎలాగా యమలోకానికే కనక ఏమనుకునేది లేదు. 🙂
ఏక శర్మాయ”చ”, ద్వీతీయ శర్మాయ”చ”
శ్యామలాయ”చ” యదుకుల భూషణాయ”చ”
ప్రతి శ్యామలాయ”చ”, కృష్ణమాచారీయ “చ”
ప్రతి శర్మాయ”చ”, కొలిచాలాయ “చ”
ప్రతి ప్రతి శ్యామలాయ”చ” ….
ఇకపోతే దండుగ గణాలు (దండుగ్గణాలు అనటం నాకు నచ్చలేదు) అని ఈసడించబడే వాటి గురించి కొంతైనా చెప్పుకోవాలి. తప్పదు.
సంస్కృతంలో శబ్ధాల స్వరూపం విభక్తులను అనుసరించి మారుతూ ఉంటుంది సాధారణంగా. అందుకే శబ్దమంజరిని తీసుకొని శబ్దాలను బట్టీపట్టటం. తెలుగులో ఐతే విభక్తులు ఎక్కువగా విడిపదాలు. అందుచేత సంస్కృతంలో దీర్ఘంగా సమాసాలను తయారు చేయగలిగినట్లు తెలుగులో చేయటం కుదరదు. అందుచేత సంస్కృతంలోని క్లుప్తతను తెలుగులో అలాగే దిగుమతి చేయటం దుస్సాధ్యం. సంస్కృతంలో ఒకటి చిన్న వృత్తంలో ఉంది కదా దానిని తెలుగులో దైర్ఘ్యం పెంచకుండానే వ్రాసితీరాలి అనటం అన్యాయం.
విడివిడిపదాలతో తెలుగులో పద్యాలను కూర్చేక్రమంలో అనేకకారణాలవలన కొన్ని ఇతరపదాలనూ చేర్చి పద్యపు బిగింపు తప్పదు. కేవలం అవసరమైన పదాలనే ఏరుకోవాలన్న ఆశ మంచిదే కాని తరచుగా వాటిని ఇతరపదాలతో మాటువేయకుండా ఛందస్సులలో ఇరికించటం వీలుకాదు. ఇలా అదనంగా కనిపించిన పదాలను దండుగలు అని ఈసడించటం పొరపాటు. అదనపు పదాలవలన పద్యం బిగువు చెడుతున్నదా అన్నది చర్చనీయాంశం కావచ్చు కాని అదనపు పదాలు ఉండవచ్చా అన్నది కానే కాదు.
ఆమాటకు వస్తే సంస్కృతంలో కూడా ఇలా మాటువేయకుండా శ్లోకాలను అల్లటం కుదరదు. తరచుగా పాదపూరణాక్షరాలను వాడవలసి వస్తుంది. అందరికీ తెలిసిందే చకారాలను బిగించని శ్లోకాలే అరుదు. ద్రోణంచ భీష్మంచ జయద్రధంచ వగైరా శ్లోకాలు తెలియనిది ఎవరికి? అని. కాళిదాసు గారు వ్యాసుణ్ణి చకారకుక్షి అని ఆక్షేపించాడని ఒక ఐతిహ్యం. తు హి చ స్మ హ వై పాదపూరణే అని నానుడి. శ్లోకంలో ఒకోసారి ఒక అక్షరం మేర లోటువస్తే చ వేసేయటమే. మరి దండుగలు అని అంటున్నామా వాటిని? కవుల బాధలు కవులవి, ఛందోబధ్ధంగా వ్రాయటంలో ఉన్న బాధలు ముఖ్యంగా రెండు. ఛందస్సును ఒప్పించటం అందంగా రచించటం – ఈరెండూ తరచు పరస్పర విరుధ్ధమైన త్రోవల్లో ఉంటాయి. కవి ఏవో తిప్పలు పడి ఉభయతారకం చేయాలి మరి. చేయితిరిగిన కవికైతే అంతకష్టం కాదు తరచుగా. కాని ఎంతవారికైనా సరే పూరణపదాలూ పూరణాక్షరాలూ అస్సలు లేకుండా అసిధారావ్రతంగా రసవంతమైన కవిత్వం చెప్పటం సాధ్యం కాదు.
విమర్శకాగ్రేసరులు కాస్త సానుభూతితో ఆలోచించితే బాగుంటుంది. స్వల్పాంతరత్యశ్చ బహూపయోగాః. తత్యజ్యతే తన్నతు దూషణాయ అని ఒక సూక్తిని ఒక జ్యోతిష గ్రంథంలో చదివాను. నాకు సంస్కృతం రాదు. కాబట్టి సూక్తిని ఉటంకించటంలో కించిత్తుగా పొరపాటు ఉండవచ్చును. మన్నించాలి.
అలాగని, చచ్చీచెడీ ఏవో కొన్నికొన్ని మాటలను ఛందశ్చక్రంలో ఇరికించి హమ్మయ్య ఐపోయింది పద్యం అన్నట్లు కిట్టించిన పద్యాలను ఆక్షేపించవద్దని అనటం లేదు. ఛందస్సు ఒక ఫ్రేమ్ వర్క్ మాత్రమే. కవి ప్రతిభతోనే పద్యం వస్తుంది.
నేను కూడా గత ఆగస్టు నెలలో ఈ చౌరాష్టకానికి అనువాదం ప్రయత్నించాను. సంస్కృత మూలంలో ఉన్న భావాలను, శబ్దాలను వీలైనంతవరకూ ఉపయోగించడం నాకు ప్రధానం కాబట్టి, సులభమైన రగడలతో అనువాదం ప్రయత్నించాను. దీన్ని ఆగస్టులో ఫేస్‌బుక్ మీద కామెంటుగా పోస్ట్ చేసాను:
చిన్ని కృష్ణుడు వెన్నదొంగ అని తెలుసు కానీ, పాల దొంగ అని తెలియడం ఇదే ప్రథమం – కుండంత భావాన్ని కొండంత వృత్తంలో చెప్ప బోతే వచ్చే చిక్కులు – మూలంలో నవనీతం – అనువాదంలో పాలలో కలిసిపోయింది.
సంస్కృత భాగవతం నేను చదవలేదు కానీ, పోతన భాగవతంలో కొన్ని పద్యాలలో కృష్ణుడు వెన్న, పాలు, పెరుగు, నేయి, ఒకటేమిటి మొత్తం Dairy Industry అంతా కొల్లగొట్టాడని ఉంది. అలా అని గోకులం నాశనం చేసినట్టు లేదు. నిజానికి కృష్ణుడు పుట్టాకనే మొత్తం గోకులంలో Dairy Industry అంతా బాగా వృద్ధి చెందినది అంటారు. అదీగాక “మధురానగరిలో చల్లనమ్మ బోయెద దారి వీడుము కృష్ణా …” అనే పాట విని ఉండొచ్చు తెలుగువాళ్ళు. చల్ల అంటే మజ్జిగే కదా?
మత్త. పుట్టి పుట్టఁడు నేడు దొంగిలఁ బోయి మా యిలు జొచ్చి తా
నుట్టి యందక ఱోలు పీఁటలు నొక్క ప్రోవిడి యెక్కి చై
పెట్టఁ జాలక కుండ క్రిం దొక పెద్ద తూఁ టొనరించి మీ
పట్టి మీఁగడపాలు చేరలఁ బట్టి త్రావెఁ దలోదరీ! [10.1-310 ]
అనువాదం చేయడంలో నేనూ కొన్ని కష్టాలు పడ్డాను కనక ఓ మాట చెప్పగలను. ఒక భాష, సంసృతిలోంచి మరో భాష/సంస్కృతిలోకి సరిగ్గా అనువాదం చేయడం దాదాపు అసంభవం కొన్ని వెసులుబాట్లు కల్పించుకోకపోతే. పోతన వ్యాస భాగవతం ఒకటే కాక అనేక గ్రంధాలు దగ్గిర ఉంచుకుని భాగవతాన్ని తెలుగులోకి అనువదించాడు అంటారు. అందులో శ్రీధర భాగవతం కూడా ఒకటి అని విన్నాను. పోతన తెలుగు భాగవతంలో మీగడ అన్నం తింటూ మాగాయ/ఊరగాయ నంచుకున్నాడని ఉంటుంది (తెలుగు చందమామలో కూడా). ఆంధ్రా నుండి కొంచెం పైకి ఉత్తరంగా వెళ్తే ఆవకాయ, మాగాయ, ఊరగాయ అంటే ఎవరికీ తెలియదు; “అచార్” అనే పదం తెల్సినా అది ఆవకాయ/మాగాయ కింద రాదని నేను అనుకుంటున్నా. భాగవతంలోకి మాగాయ/ఊరగాయ ఎలా వచ్చిందనేది పోతన సృష్టే అని చెప్పుకోవాలి.
రవీంద్రనాథ్ టాగోర్ విషయంలో పేర్లు తెలుగు లోకి అనువదించడం పెద్ద తలనెప్పి. అవేమిటో కూడా అర్ధం కావు ఒక్కొక్కప్పుడు. ఉదా: ఒక పేరు “ఫైల్నా.” పోనీ మొత్తం అన్నీ పేర్లు మార్చి తెలుగులో రాద్దామా అంటే కుదరదు/నప్పదు. లేకపోతే చందమామ కధలాగా “ఒకవూర్లో ఓ రాజు ఉండేవాడు, రాజుకి ముగ్గురు కొడుకులు. ….” అలా తయారౌతుంది.
అయితే యదుకుల భూషణ్ గారి వ్యాఖ్య అద్భుతంగా ఉంది. ఇటువంటి వ్యాఖ్యలతోనే రచయితలు తమ రచనలు మెరుగుపర్చుకునే అవకాశం ఉంది. మంచి సూచనలు ఇచ్చినందుకు ధన్యవాదాలు.
శ్యామల రావు గారి చౌరాష్టకం అనువాదపద్యాలను చూడడం జరిగింది పద్యాలు చాలా బాగున్నాయి. వారికి నా హృదయపూర్వక అభినందనలు! పద్యాలతో పాటు విజ్ఞుల ప్రతిస్పందనలు కూడా చూడడం జరిగింది. అయితే దాదాపుగా అందరూ పద్యాలు బాగున్నాయని ప్రతిస్పందిస్తే ఒక విమర్శలో మాత్రం అనువాదం మూలంలో లేని విషయాలను చేర్చిందని, పద్యాలు పేలవంగా ఉన్నాయని, గానయోగ్యంగా లేవని తెలుపడం జరిగింది!
దీనికి స్పందిస్తూ శ్యామలరావు గారు ఇచ్చిన సమాధానంతో నేను పూర్తిగా ఏకీభవిస్తున్నాను. ఇంకొంచెం లోతుగా వెళితే, విమర్శ సహేతుకంగా లేదేమోనని, విమర్శ లోని ఈ క్రింది వాక్యంతో తేటతెల్లమౌతుంది.
“చిన్ని కృష్ణుడు వెన్నదొంగ అని తెలుసు కానీ, పాల దొంగ అని తెలియడం ఇదే ప్రథమం”
బహూశా విమర్శకులకు పోతన గారి ఈ భాగవత పద్యం గుర్తుకు రాలేదేమో!
శ్యామలరావు గారి కలంనుండి మరిన్ని చక్కటి పద్యాలు వస్తాయని, ఈ మాట వేదిక ద్వారా వాటిని చూడాలని అభిలషిస్తూ వారికి మరొక్కసారి నా అభినందనలు తెలియజేస్తూ సెలవు తీసుకుంటా!
తెలుగు భాగవతం సరే, వ్యాసభగవానుల మూలంలో ఎలా ఉన్నదీ చూదాం. దశమస్కంధే పూర్వార్ధే తృణావర్తమోక్షో నామ సప్తమోఽధ్యాయః అని ఆతరువాత విశ్వరూపదర్శనే అష్టమోఽధ్యాయః వస్తుంది.ఆ అష్టమోధ్యాయం నుండి మూడు శ్లోకాలను ఉటంకిస్తున్నాను.
ఈ శ్లోకాలను ఆధారం చేసుకొని పోతనామాత్యులవారు విజృంభించి 307వ పద్యం నుండి 334వ పద్యం వరకూ గోపికలు యశోదాదేవితో మొఱపెట్టుకొనటం బహుచమత్కారంగా వర్ణించారు.
మూలంలో కూడా స్తేయయోగార్హమైన వస్తువులలో దధి పయః అని పెరుగునూ పాలనూ పేర్కొన్నారు.
వేమన్నగారు గొల్లయిండ్ల పాలు కోరినాడని అనటం దాకా అక్కర లేదు – పోతన్నగారే పాలుపెరుగు మననీడమ్మా అన్నారు గొల్లెతలని చెప్పారని అనటం దాకా కూడా అక్కర లేదు. మూలంలోనే గోపాలకృష్ణుల వారి పయః స్తేయం స్పష్టంగానే ఉన్నది.
ఆవంత్స సోమసుందర్ – గేయాలు, లఘుకవితలు గురించి Rao Vemuri గారి అభిప్రాయం:
11/12/2024 8:53 pm
సోమసుందర్ గారి గురించి ఇక్కడ తెలుసుకోవచ్చు.
తెలుగు వికీపీడియాలో ఆవంత్స సోమసుందర్
చౌరాష్టకం – ఆంధ్రానువాదం గురించి K.V.S. Ramarao గారి అభిప్రాయం:
11/12/2024 6:46 pm
ఈ నా అభిప్రాయం మూలం గురించి. అనువాదాల గురించి కాదు. అది ఎవరు రాశారు లేదా పాడారు అన్న విషయం పక్కన వుంచి శ్లోకాల్ని మాత్రమే చూస్తే – వీటిలో వీటి కర్త భక్తిపారవశ్యం స్పష్టంగానే మనక్కనిపిస్తుంది. “చౌర్యం” అనే భావాన్ని తీసుకుని దాన్ని అన్ని శ్లోకాల్లోను అంతర్లీనంగా చొప్పించే ప్రయత్నం జరిగింది, అభినందనీయమే. “నవనీతచోరుడిగా”, “గోపీమానసచోరుడిగా” కృష్ణుడు ప్రసిద్ధుడే. మొదటిదాన్ని పాలు, మజ్జిగలకి ఇంకా కావాలంటే నెయ్యికి, రెండోదాన్ని రాధ, రుక్మిణి మొదలైన ప్రియులకీ భక్తులకీ పొడిగించటం సాధారణమే. అలాటి చోరుణ్ణి చీకటికొట్లలో బంధించటం – భక్తుల మనసుల్తో సహా – అనేది కూడ లోతైన భావనగా నాకు కనిపించదు. శబ్దప్రయోగాలూ ఏమంత చెప్పుకోదగ్గవి కావు.
కనుక నా సందేహం వీటిలో కవిత్వం వున్నదా అనేది. అంటే పైపైన కనిపించే విషయమేనా లేక ఆలోచనామృతమైన వ్యవహారం ఏమైనా వుందా అనేది. నాకలాటిది కనిపించలేదు. కనిపించినవారు ధన్యులు. అదేదో మిగిలిన వారితో కూడ పంచుకుంటే ఇంకా బాగుంటుంది.
భక్తిపురస్సరంగా వీటిని పాడుకుంటాం అంటే మంచిదే. కాని దీన్లో ఏదో అద్భుతసాహిత్యం వుందంటే ఒప్పుకోవటం కష్టం.
పాస్‌పోర్ట్ గురించి Ramesh గారి అభిప్రాయం:
11/11/2024 10:22 am
“ఏవిటో, ఈ కథ ద్వారా ఏదన్నా చెప్పాలన్న ఉద్దేశ్యం ఉండి ఉంటే, నాకు అది అర్థం కాలేదు.”
— ditto—-
“దీని భావమేమి తిరుమలేశా ?”
—- ditto—-
ఏమిటో రచయిత్రి దేశభక్తి కథ చెప్పారేమో.
ఆవంత్స సోమసుందర్ – గేయాలు, లఘుకవితలు గురించి తాడిగడప శ్యామల రావు గారి అభిప్రాయం:
11/11/2024 3:41 am
70ల మొదటి భాగంలో నేను రంపచోడవరంలో ఉండగా అక్కద రావాడ కృష్ణ అనే ఒక చిత్రకారులు ఉపాధ్యాయులుగా ఉండేవారు. అప్పట్లో యువకుడినైన నాతో చాలా అత్మీయంగా ఉండేవారు. (అక్కడ మానాన్నగారు ప్రధానోపాధ్యాయులు.)
కృష్ణగారికి సోమసుందర్‌గారంటే చాలా ఆరాధనా భావం ఉండేది (సోమసుందర్ ఎవరో అప్పట్లో నాకు తెలియదు). సోమసుందర్‌గారు చిన్నమ్మ వస్తోంది అని కాబోలు ఒక స్వీయ కవితాసంకలనం తెస్తున్నారని చాలా ఉత్సాహంగా చెప్పేవారు. అటువంటి కవితాసంకలనం సోమసుందర్‌గారు ప్రకటించారేమో తెలియదు.
అప్పట్లో శ్రీశ్రీగారికీ సోమసుందర్‌గారికీ ఏదో పెద్ద రగడ నడిచింది. శ్రీశ్రీ‌గారు సోమసుందర్‌గారిని విమర్శిస్తూ పద్యాలు ప్రకటించారు. అందులో ఒక దాని చివరి పాదం “రుచి తెలియని కండచీమ సుందరదోమా!” అని ఉంటుంది.
సోమసుందర్‌గారి కవిత్వం నేను ఇంతవరకూ చదువలేదు.
చౌరాష్టకం – ఆంధ్రానువాదం గురించి శర్మ దంతుర్తి గారి అభిప్రాయం:
11/10/2024 12:45 pm
>> శ్లోకంలో ఒకోసారి ఒక అక్షరం మేర లోటువస్తే చ వేసేయటమే.
ఇది చదివి నవ్వు ఆపుకోలేకపోతున్నానండి. సంస్కృతం, ఛందస్సూ ఇదీ అదీ అంటూ దెప్పకండి నాకు అవేమీ రావు గాక రావు. కామెంటర్ల పేరుతో చకార కుక్షి ఐపోదావని ప్రయత్నం. మీరు/ఎవరు ఎలా తిట్టినా సంతోషమే. ఇలా రాసినండుకు నేను పోయేది ఎలాగా యమలోకానికే కనక ఏమనుకునేది లేదు. 🙂
ఏక శర్మాయ”చ”, ద్వీతీయ శర్మాయ”చ”
శ్యామలాయ”చ” యదుకుల భూషణాయ”చ”
ప్రతి శ్యామలాయ”చ”, కృష్ణమాచారీయ “చ”
ప్రతి శర్మాయ”చ”, కొలిచాలాయ “చ”
ప్రతి ప్రతి శ్యామలాయ”చ” ….
ఇతి తు హి చ స్మ హ వై పాదపూరణే.
చౌరాష్టకం – ఆంధ్రానువాదం గురించి తాడిగడప శ్యామల రావు గారి అభిప్రాయం:
11/10/2024 11:31 am
ఇకపోతే దండుగ గణాలు (దండుగ్గణాలు అనటం నాకు నచ్చలేదు) అని ఈసడించబడే వాటి గురించి కొంతైనా చెప్పుకోవాలి. తప్పదు.
సంస్కృతంలో శబ్ధాల స్వరూపం విభక్తులను అనుసరించి మారుతూ ఉంటుంది సాధారణంగా. అందుకే శబ్దమంజరిని తీసుకొని శబ్దాలను బట్టీపట్టటం. తెలుగులో ఐతే విభక్తులు ఎక్కువగా విడిపదాలు. అందుచేత సంస్కృతంలో దీర్ఘంగా సమాసాలను తయారు చేయగలిగినట్లు తెలుగులో చేయటం కుదరదు. అందుచేత సంస్కృతంలోని క్లుప్తతను తెలుగులో అలాగే దిగుమతి చేయటం దుస్సాధ్యం. సంస్కృతంలో ఒకటి చిన్న వృత్తంలో ఉంది కదా దానిని తెలుగులో దైర్ఘ్యం పెంచకుండానే వ్రాసితీరాలి అనటం అన్యాయం.
విడివిడిపదాలతో తెలుగులో పద్యాలను కూర్చేక్రమంలో అనేకకారణాలవలన కొన్ని ఇతరపదాలనూ చేర్చి పద్యపు బిగింపు తప్పదు. కేవలం అవసరమైన పదాలనే ఏరుకోవాలన్న ఆశ మంచిదే కాని తరచుగా వాటిని ఇతరపదాలతో మాటువేయకుండా ఛందస్సులలో ఇరికించటం వీలుకాదు. ఇలా అదనంగా కనిపించిన పదాలను దండుగలు అని ఈసడించటం పొరపాటు. అదనపు పదాలవలన పద్యం బిగువు చెడుతున్నదా అన్నది చర్చనీయాంశం కావచ్చు కాని అదనపు పదాలు ఉండవచ్చా అన్నది కానే కాదు.
ఆమాటకు వస్తే సంస్కృతంలో కూడా ఇలా మాటువేయకుండా శ్లోకాలను అల్లటం కుదరదు. తరచుగా పాదపూరణాక్షరాలను వాడవలసి వస్తుంది. అందరికీ తెలిసిందే చకారాలను బిగించని శ్లోకాలే అరుదు. ద్రోణంచ భీష్మంచ జయద్రధంచ వగైరా శ్లోకాలు తెలియనిది ఎవరికి? అని. కాళిదాసు గారు వ్యాసుణ్ణి చకారకుక్షి అని ఆక్షేపించాడని ఒక ఐతిహ్యం. తు హి చ స్మ హ వై పాదపూరణే అని నానుడి. శ్లోకంలో ఒకోసారి ఒక అక్షరం మేర లోటువస్తే చ వేసేయటమే. మరి దండుగలు అని అంటున్నామా వాటిని? కవుల బాధలు కవులవి, ఛందోబధ్ధంగా వ్రాయటంలో ఉన్న బాధలు ముఖ్యంగా రెండు. ఛందస్సును ఒప్పించటం అందంగా రచించటం – ఈరెండూ తరచు పరస్పర విరుధ్ధమైన త్రోవల్లో ఉంటాయి. కవి ఏవో తిప్పలు పడి ఉభయతారకం చేయాలి మరి. చేయితిరిగిన కవికైతే అంతకష్టం కాదు తరచుగా. కాని ఎంతవారికైనా సరే పూరణపదాలూ పూరణాక్షరాలూ అస్సలు లేకుండా అసిధారావ్రతంగా రసవంతమైన కవిత్వం చెప్పటం సాధ్యం కాదు.
విమర్శకాగ్రేసరులు కాస్త సానుభూతితో ఆలోచించితే బాగుంటుంది. స్వల్పాంతరత్యశ్చ బహూపయోగాః. తత్యజ్యతే తన్నతు దూషణాయ అని ఒక సూక్తిని ఒక జ్యోతిష గ్రంథంలో చదివాను. నాకు సంస్కృతం రాదు. కాబట్టి సూక్తిని ఉటంకించటంలో కించిత్తుగా పొరపాటు ఉండవచ్చును. మన్నించాలి.
అలాగని, చచ్చీచెడీ ఏవో కొన్నికొన్ని మాటలను ఛందశ్చక్రంలో ఇరికించి హమ్మయ్య ఐపోయింది పద్యం అన్నట్లు కిట్టించిన పద్యాలను ఆక్షేపించవద్దని అనటం లేదు. ఛందస్సు ఒక ఫ్రేమ్ వర్క్ మాత్రమే. కవి ప్రతిభతోనే పద్యం వస్తుంది.
చౌరాష్టకం – ఆంధ్రానువాదం గురించి సురేశ్ కొలిచాల గారి అభిప్రాయం:
11/10/2024 11:29 am
నేను కూడా గత ఆగస్టు నెలలో ఈ చౌరాష్టకానికి అనువాదం ప్రయత్నించాను. సంస్కృత మూలంలో ఉన్న భావాలను, శబ్దాలను వీలైనంతవరకూ ఉపయోగించడం నాకు ప్రధానం కాబట్టి, సులభమైన రగడలతో అనువాదం ప్రయత్నించాను. దీన్ని ఆగస్టులో ఫేస్‌బుక్ మీద కామెంటుగా పోస్ట్ చేసాను:
వ్రజేప్రసిద్ధం నవనీత చోరం
గోపాంగనానాంచ దుకూలచోరం |
అనేక జన్మార్జిత పాప చోరం
చోరాగ్ర గణ్యం పురుషం నమామి || (1)
రేపల్లెలో తాను నవనీత చోరుండు
గోపాంగనల యెడ దుకూలముల చోరుండు
పాహియను వారికిని పాపాల చోరుండు
చోరాగ్ర గణ్యునికి జోతలర్పించెదన్!
శ్రీరాధికాయా హృదయస్య చోరం
నవాంబుదశ్యామలకాంతిచోరం .
పదాశ్రితానాం చ సమస్తచోరం
చోరాగ్రగణ్యం పురుషం నమామి. 2
శ్రీరాధికాసతికి హృదయాబ్జ చోరుండు
క్రొక్కారు మబ్బులకు కఱకాంతి చోరుండు
పాదాశ్రితులకెల్ల సకలార్థ చోరుండు
చోరాగ్ర గణ్యునికి జోతలర్పించెదన్! (2)
అకించనీకృత్య పదాశ్రితం యః
కరోతి భిక్షుం పథి గేహహీనం
కేనాప్యహో భీషణచౌర ఈదృగ్-
దృష్టఃశ్రుతో వా న జగత్త్రయేఽపి ..3..
అకించనులను జేయు ఆశ్రితావళినితడు
దారి భిక్షకుఁ జేయు దామోదరుండితడు
ఇటువంటి చోరుండు ముల్లోకమున లేడు
చోరాగ్ర గణ్యునికి జోతలర్పించెదన్! (3)
యదీయ నామాపి హరత్యశేషం
గిరిప్రసారాన్ అపి పాపరాశీన్ .
ఆశ్చర్యరూపో నను చౌర ఈదృగ్
దృష్టః శ్రుతో వా న మయా కదాపి .. 4..
ఎవరి నామము తలచ ఎడలించు పూర్తిగా
*పర్వతము వలెనున్న పాపరాశులనైన *
*అటువంటి చోరుణ్ని కనలేదు వినలేదు *
చోరాగ్ర గణ్యునికి జోతలర్పించెదన్! (4)
ధనం చ మానం చ తథేంద్రియాణి
ప్రాణాంశ్చ హృత్వా మమ సర్వమేవ .
పలాయసే కుత్ర ధృతోఽద్య చౌర
త్వం భక్తిదామ్నాసి మయా నిరుద్ధః .. 5..
ధనములను మానమును తస్కరించుటె గాక
పంచేద్రియముతోడ ప్రాణముల హరియించి
పారిపోయెదవెందు? భక్తితో బంధింతు!
చోరాగ్ర గణ్యునికి జోతలర్పించెదన్! (5)
ఛినత్సి ఘోరం యమపాశబంధం
భినత్సి భీమం భవపాశబంధం .
ఛినత్సి సర్వస్య సమస్తబంధం
నైవాత్మనో భక్తకృతం తు బంధం .. 6..
ఘోరమౌ యమపాశ బంధముల త్రెంపించి
జననమరణములన్న చక్రమును తప్పించి
భవబంధముల తేర్చు భక్తజన బాంధవుడు
చోరాగ్ర గణ్యునికి జోతలర్పించెదన్! (6)
మన్మానసే తామసరాశిఘోరే
కారాగృహే దుఃఖమయే నిబద్ధః .
లభస్వ హే చౌర! హరే! చిరాయ
స్వచౌర్యదోషోచితమేవ దండం .. 7..
నా మనసు లోనున్న అజ్ఞాన తిమిరంపు
కారాగృహమునందు నిను కట్టి బంధింతు
నీ చోర కృత్యాల కనువైన దండనే!
చోరాగ్ర గణ్యునికి జోతలర్పించెదన్! (7)
కారాగృహే వస సదా హృదయే మదీయే
మద్భక్తిపాశదృఢబంధననిశ్చలః సన్ .
త్వాం కృష్ణ హే! ప్రలయకోటిశతాంతరేఽపి
సర్వస్వచౌర! హృదయాన్ న హి మోచయామి .. 8..
నా మనసు చెరలోన వసియించు మెల్లప్పుడు
నా భక్తి పాశమను దృఢబంధనముతోడ
శౌరి నిను బంధింతు శతకోటి జన్మలకు
సకలాఘ చోరుండ! సాష్టాంగ దండముల్! (8)
చౌరాష్టకం – ఆంధ్రానువాదం గురించి శర్మ దంతుర్తి గారి అభిప్రాయం:
11/10/2024 9:19 am
సంస్కృత భాగవతం నేను చదవలేదు కానీ, పోతన భాగవతంలో కొన్ని పద్యాలలో కృష్ణుడు వెన్న, పాలు, పెరుగు, నేయి, ఒకటేమిటి మొత్తం Dairy Industry అంతా కొల్లగొట్టాడని ఉంది. అలా అని గోకులం నాశనం చేసినట్టు లేదు. నిజానికి కృష్ణుడు పుట్టాకనే మొత్తం గోకులంలో Dairy Industry అంతా బాగా వృద్ధి చెందినది అంటారు. అదీగాక “మధురానగరిలో చల్లనమ్మ బోయెద దారి వీడుము కృష్ణా …” అనే పాట విని ఉండొచ్చు తెలుగువాళ్ళు. చల్ల అంటే మజ్జిగే కదా?
మత్త. పుట్టి పుట్టఁడు నేడు దొంగిలఁ బోయి మా యిలు జొచ్చి తా
నుట్టి యందక ఱోలు పీఁటలు నొక్క ప్రోవిడి యెక్కి చై
పెట్టఁ జాలక కుండ క్రిం దొక పెద్ద తూఁ టొనరించి మీ
పట్టి మీఁగడపాలు చేరలఁ బట్టి త్రావెఁ దలోదరీ! [10.1-310 ]
మిగతా “పాలు కొల్లగొట్టే” పద్యాలు 10.1-306 నుంచి 329 వరకూ కింద లింకులో చూడవచ్చు.
https://telugubhagavatam.org/?tebha&Skanda=10.1&Ghatta=45
అనువాదం చేయడంలో నేనూ కొన్ని కష్టాలు పడ్డాను కనక ఓ మాట చెప్పగలను. ఒక భాష, సంసృతిలోంచి మరో భాష/సంస్కృతిలోకి సరిగ్గా అనువాదం చేయడం దాదాపు అసంభవం కొన్ని వెసులుబాట్లు కల్పించుకోకపోతే. పోతన వ్యాస భాగవతం ఒకటే కాక అనేక గ్రంధాలు దగ్గిర ఉంచుకుని భాగవతాన్ని తెలుగులోకి అనువదించాడు అంటారు. అందులో శ్రీధర భాగవతం కూడా ఒకటి అని విన్నాను. పోతన తెలుగు భాగవతంలో మీగడ అన్నం తింటూ మాగాయ/ఊరగాయ నంచుకున్నాడని ఉంటుంది (తెలుగు చందమామలో కూడా). ఆంధ్రా నుండి కొంచెం పైకి ఉత్తరంగా వెళ్తే ఆవకాయ, మాగాయ, ఊరగాయ అంటే ఎవరికీ తెలియదు; “అచార్” అనే పదం తెల్సినా అది ఆవకాయ/మాగాయ కింద రాదని నేను అనుకుంటున్నా. భాగవతంలోకి మాగాయ/ఊరగాయ ఎలా వచ్చిందనేది పోతన సృష్టే అని చెప్పుకోవాలి.
రవీంద్రనాథ్ టాగోర్ విషయంలో పేర్లు తెలుగు లోకి అనువదించడం పెద్ద తలనెప్పి. అవేమిటో కూడా అర్ధం కావు ఒక్కొక్కప్పుడు. ఉదా: ఒక పేరు “ఫైల్నా.” పోనీ మొత్తం అన్నీ పేర్లు మార్చి తెలుగులో రాద్దామా అంటే కుదరదు/నప్పదు. లేకపోతే చందమామ కధలాగా “ఒకవూర్లో ఓ రాజు ఉండేవాడు, రాజుకి ముగ్గురు కొడుకులు. ….” అలా తయారౌతుంది.
అయితే యదుకుల భూషణ్ గారి వ్యాఖ్య అద్భుతంగా ఉంది. ఇటువంటి వ్యాఖ్యలతోనే రచయితలు తమ రచనలు మెరుగుపర్చుకునే అవకాశం ఉంది. మంచి సూచనలు ఇచ్చినందుకు ధన్యవాదాలు.
చౌరాష్టకం – ఆంధ్రానువాదం గురించి Tupurani Krishnama Chary గారి అభిప్రాయం:
11/10/2024 1:35 am
శ్యామల రావు గారి చౌరాష్టకం అనువాదపద్యాలను చూడడం జరిగింది పద్యాలు చాలా బాగున్నాయి. వారికి నా హృదయపూర్వక అభినందనలు! పద్యాలతో పాటు విజ్ఞుల ప్రతిస్పందనలు కూడా చూడడం జరిగింది. అయితే దాదాపుగా అందరూ పద్యాలు బాగున్నాయని ప్రతిస్పందిస్తే ఒక విమర్శలో మాత్రం అనువాదం మూలంలో లేని విషయాలను చేర్చిందని, పద్యాలు పేలవంగా ఉన్నాయని, గానయోగ్యంగా లేవని తెలుపడం జరిగింది!
దీనికి స్పందిస్తూ శ్యామలరావు గారు ఇచ్చిన సమాధానంతో నేను పూర్తిగా ఏకీభవిస్తున్నాను. ఇంకొంచెం లోతుగా వెళితే, విమర్శ సహేతుకంగా లేదేమోనని, విమర్శ లోని ఈ క్రింది వాక్యంతో తేటతెల్లమౌతుంది.
“చిన్ని కృష్ణుడు వెన్నదొంగ అని తెలుసు కానీ, పాల దొంగ అని తెలియడం ఇదే ప్రథమం”
బహూశా విమర్శకులకు పోతన గారి ఈ భాగవత పద్యం గుర్తుకు రాలేదేమో!
కం. ఓయమ్మ నీకుమారుడు
మాయిండ్లను పాలుపెరుగు మననీడమ్మా
పోయెద మెక్కడి కైనను
మాయన్నల సురభులాన మంజులవాణీ!
శ్యామలరావు గారి కలంనుండి మరిన్ని చక్కటి పద్యాలు వస్తాయని, ఈ మాట వేదిక ద్వారా వాటిని చూడాలని అభిలషిస్తూ వారికి మరొక్కసారి నా అభినందనలు తెలియజేస్తూ సెలవు తీసుకుంటా!
చౌరాష్టకం – ఆంధ్రానువాదం గురించి తాడిగడప శ్యామల రావు గారి అభిప్రాయం:
11/10/2024 12:51 am
శ్రీమదాంధ్రమహాభాగవతము దశమస్కంధము పూర్వభాగములోని పద్యాలు రెండు చూపుతున్నాను శ్రీకృష్ణబాలుడు పాలు కూడా దొంగిలించిన వాడేనని సాక్ష్యంగా.
మ.కో. పుట్టిపుట్టడు నేడు దొంగిలబోయి మాయిలు సొచ్చి తా
నుట్టి యందక ఱోళ్ళు బీటలు నొక్క ప్రోవిడి యెక్కి చే
వెట్టజాలక కుండ క్రిందొక పెద్దతూ టొనరించి మీ
పట్టి మీగడపాలు జేరల బట్టి త్రావె తలోదరీ 310
కం. ఓయమ్మ నీకుమారుడు
మాయిండ్లను పాలుపెరుగు మననీడమ్మా
పోయెద మెక్కడి కైనను
మాయన్నల సురభులాన మంజులవాణీ 329
తెలుగు భాగవతం సరే, వ్యాసభగవానుల మూలంలో ఎలా ఉన్నదీ చూదాం. దశమస్కంధే పూర్వార్ధే తృణావర్తమోక్షో నామ సప్తమోఽధ్యాయః అని ఆతరువాత విశ్వరూపదర్శనే అష్టమోఽధ్యాయః వస్తుంది.ఆ అష్టమోధ్యాయం నుండి మూడు శ్లోకాలను ఉటంకిస్తున్నాను.
వత్సాన్ ముంచన్ క్వచిదసమయే క్రోశసంజాతహాసః
స్తేయం స్వాద్వత్త్యథ దధి పయః కల్పితైః స్తేయయోగైః .
మర్కాన్ భోక్ష్యన్ విభజతి స చేన్నాత్తి భాండం భిన్నత్తి
ద్రవ్యాలాభే స గృహకుపితో యాత్యుపక్రోశ్య తోకాన్ .. 29..
హస్తాగ్రాహ్యే రచయతి విధిం పీఠకోలూఖలాద్యైః
ఛిద్రం హ్యంతర్నిహితవయునః శిక్యభాండేషు తద్విత్ .
ధ్వాంతాగారే ధృతమణిగణం స్వాంగమర్థప్రదీపం
కాలే గోప్యో యర్హి గృహకృత్యేషు సువ్యగ్రచిత్తాః .. 30..
(దీనిని పోతనగారి 310వ పద్యంతో పోల్చి చూడండి)
ఏవం ధార్ష్ట్యాన్యుశతి కురుతే మేహనాదీని వాస్తౌ
స్తేయోపాయైర్విరచితకృతిః సుప్రతీకో యథాఽఽస్తే .
ఇత్థం స్త్రీభిః సభయనయనశ్రీముఖాలోకినీభిః
వ్యాఖ్యాతార్థా ప్రహసితముఖీ న హ్యుపాలబ్ధుమైచ్ఛత్ .. 31
ఈ శ్లోకాలను ఆధారం చేసుకొని పోతనామాత్యులవారు విజృంభించి 307వ పద్యం నుండి 334వ పద్యం వరకూ గోపికలు యశోదాదేవితో మొఱపెట్టుకొనటం బహుచమత్కారంగా వర్ణించారు.
మూలంలో కూడా స్తేయయోగార్హమైన వస్తువులలో దధి పయః అని పెరుగునూ పాలనూ పేర్కొన్నారు.
వేమన్నగారు గొల్లయిండ్ల పాలు కోరినాడని అనటం దాకా అక్కర లేదు – పోతన్నగారే పాలుపెరుగు మననీడమ్మా అన్నారు గొల్లెతలని చెప్పారని అనటం దాకా కూడా అక్కర లేదు. మూలంలోనే గోపాలకృష్ణుల వారి పయః స్తేయం స్పష్టంగానే ఉన్నది.