బ్రహ్మానందంగారూ, ముందుగా మీ పరిశోధనకి అభినందనలు. ఒక విషయం మీద ఇంత ఆసక్తితో ఇంత శ్రమకోర్చి పరిశోధించడం – ఆ విషయాన్ని జనాలకి అందించాలన్న తపన నిజంగా అభినందనీయం. నిజానికి సంగీతసాహిత్యాలు రెండిటిలోనూ నా ప్రవేశం ఎల్. కే. జీ. కంటా తక్కువే. కాబట్టి ఇక్కడ వ్యాఖ్యానించడానికి నీకేమి అర్హత ఉందోయ్ అనేస్తే ఇంతే సంగతులు – చిత్తగించవలెను. ఒకవేళ మీ వ్యాసంతాలూకు లక్ష్యం చరిత్రని తేదీలతో పుస్తకాలకెక్కించే పి. హెచ్. డి. చేసేవారు అని అంటే ఇంక నేను చెప్పాల్సిందీ లేదు – ఈ వ్యాఖ్యని తొలగించినా నాకు అభ్యంతరం లేదు.
“పనిలో పనిగా అందులోంచి మరిన్ని కట్టు కథలు పుట్టుకొచ్చాయి. ఇవేమీ సరి కాదు. ఇందులో వాస్తవమెంతుందో చెప్పడం చాలా కష్టం. ” మీ వ్యాసస్ఫూర్తిని ఈ వాక్యం బాగా చెబుతున్నాది అనిపించింది. అంటే ఇవన్నీ తప్పని మీ ఉద్దేశ్యమా లేక, ఎంత తప్పుందో తెలియదనా? మా విశాఖపట్నం వాతావరణకేంద్రం వారి హెచ్చరికలాగ అయితే మబ్బుగా ఉండొచ్చు లేక ఎండగా ఉండొచ్చు అన్నట్టుగా అనిపించింది నాకైతే. మీ పరిశోధనా ఫలితాలని కించపరచటం నా లక్ష్యం కాదు. నేను చెప్పదలుచుకున్నదేమిటంటే ఖచ్చితంగా చెప్పలేని చరిత్రని ఆపోశన పట్టడానికి మీకున్న సర్వశక్తులనూ వినియోగించడం దేనికని. మీరు గత మూడు భాగాలలో పేర్కొన్న చాలా విషయాలు, మీరు పేర్కొన్న పుస్తకాలలో జరిగినట్టుగా జరిగినా, అందులో ఏదో ఒక్క పుస్తకంలో ఉన్నట్టు జరిగినా, లేక అవన్నీ తప్పే అయినా, త్యాగరాజు కర్నాటక సంగీతానికి చేసిన సేవలోగానీ, సంగీతాభిమానులు త్యాగరాజుకి మనసులో అందించే ప్రణామాల స్థాయిలో గానీ ఏమాత్రం మార్పు రాదు. పోనీ, మీ ఈ పరిశోధన ద్వారా “ఇదీ త్యాగరాజు తేదీల చరిత్ర” అని నిర్ద్వంద్వంగా ప్రకటించే అవకాశం వస్తుందా అంటే అది కూడా కనిపించటంలేదు.
ఉదాహరణకి తాజ్ మహల్ గురించి పరిశోధన ఇలా సాగిందనుకుందాం. తాజ్ మహల్ ఆర్కిటెక్టు దక్షిణభారత దేశం నుంచీ వచ్చాడని ఒక వాదన ఉంది. కాదు పర్షియానుంచి శిల్పిని రప్పించారు అన్న వాదన కూడా బలంగానే ఉంది. ఇందులో ఏది వాస్తవమో చెప్పడం కొంచెం కష్టం. చెక్కుతున్న శిల్పులు కొంతమంది తెలుగు మాట్లాడేవారు. అలాగే ఒక ఇద్దరు ఉర్దూ కూడా మాట్లాడేవారని ప్రతీతి. ప్రధాన శిల్పి ఆరడుగుల ఎత్తుతో ఉండేవాడనీ, కొన్ని చిత్రపటాలలో అతనిని టోపీతో చిత్రీకరించినా అతనికి టోపీ పెట్టుకోవడం అంతగా అలవాటు లేదనీ తెలుస్తోంది. ముఖ్యంగా అతనికి కోపం చాలా ఎక్కువగా ఉండేదనీ, అయినా మిగతా శిల్పులు ఆ కోపానికి భయపడి పారిపోకుండా నిర్మాణాన్ని కొనసాగించి ఇవాళ మనందరం ఆనందించడానికి అనువుగా తాజ్ మహల్ ని నిర్మించారు.
అలా కాకుండా తాజ్ మహల్ లో దక్షిణ భారత శిల్పకళ ఎక్కడ చూడవచ్చు – ఏఏ సాంప్రదాయాలు ఎలా కలిసాయి, అసలు చెక్కడంలో కానీ, నిర్మాణ కౌశలాన్ని కానీ ఎలా ఆస్వాదించాలి, నిర్మాణంలో ఎక్కడెక్కడ ఎలాంటి కష్టాలు ఎదురయ్యిఉండవచ్చు, ఒక కళారూపంగా, ఆ కాలంలో నిర్మింపబడ్డ మిగతావాటికంటా ఇది ఎందుకు గొప్పది, ఆ కాలంలోని ఏ ఇతర కళారూపాలు దీనికి ప్రేరణ కావచ్చు – ఇలా పరిశోధన సాగితే ఎలా ఉండేది?
ఇంత విమర్శించడానికి నీకేమి అర్హత ఉందోయ్ అనెయ్యకండి. నేనిలా అనడానికి అర్హతకన్నా అభిమానం మూలకారణం. ఇంత పరిశ్రమకోర్చి ఇన్ని విషయాలు సేకరించాలన్న మీ తపనకి నేను వీరాభిమానిని. కాకపోతే అదే పరిశ్రమని మరింతమందికి మరిన్ని విధాలుగా ఉపయోగపడే విధంగా మీరు ఉపయోగిస్తే బాగుంటుందని చిన్న ఆశ. అందుకే ఈ విన్నపం. ఎక్కడైనా కఠినంగా వ్యాఖ్యానించానని అనిపిస్తే క్షమించండి. అది నా భాషా దోషమేగాని, భావదోషం కాదని సవినియంగా మనవి చేసుకుంటూ…
వ్యాసం ఆలోచనాదాయకంగా ఉంది. అనువాదాలకు అనువాదాలు చేసేటప్పుడు జాగ్రత్తగా ఉండాలి. ఎందుకంటే ఫిట్స్ జెరాల్డ్ అనువాదం ఉమర్ ఖయ్యాం రుబాయీలకు అనువాదం కాదు. అతడు రాసింది ఉమర్ ఖయ్యాం పైన. Helen Cadell 1889లో ఉమర్ ఖయ్యాంకు దగ్గరగా తర్జుమా చేశారు. ఆమె ఫిట్స్ జెరాల్డ్ తర్జుమాపైన ఇలా
చెప్పారు –
While acknowledging that the translator has been, on the whole, successful in catching the sound of the Persian lines, wonderfully so in setting thoughts and phrases from the Persian in his English verses, we contend that this is hardly enough to satisfy us in the translation of a set of epigrams. It is a poem on Omar, rather than a translation of his work….
ఫిట్స్ జెరాల్డ్ తన అనువాదంలో మార్పులు చేసినప్పుడు తెలుగు వాతావరణం కలిగించడానికి తెలుగు రచయితలు స్వాతంత్ర్యం ఎందుకు తీసికోరాదు? రాయప్రోలు సుబ్బారావుగారి మధుకలశమును ఎందుకు పేర్కొనలేదో వ్యాస రచయిత. అందులోనుండి పద్యం –
ఈ సుమశాఖసందిట సఖీ రుచు లూరెడు వెన్నరొట్టెయున్
ఆ సవపూర్ణమౌ పాత్రికయు నందపు పాటల పుస్తకమ్ములున్
మోసలనుండి, నీ వడవిపొత్తుల నాడుచు పాడుకొంచు నా-
తో సుఖముందువేని కలదో యిది స్వర్గము గాక యెక్కడో
ఆదిభట్ల గారి తెలుగు అనువాదం యిక్కడ –
పచ్చిక బీడచ్చోటన్
మచ్చికతో నీవు కొలది మై మఱపున నె-
ల్గెచ్చిన పాటలఁ గుల్కుట
నెచ్చెలి మన కారు బ్రతుకు నే మెచ్చఁ దగున్
ఉమర్ అలీషా కూడా రుబాయీలను తెలిగించారు. వీరికి పారసీకం బాగా తెలుసు కనుక మూలాన్ని క్షుణ్ణంగా చదివి అనువదించారు.
విధేయుడు – మోహన
పరచూరి శ్రీనివాస్ గారు,
ఎన్నో చిన్ననాటి విషయాలు గుర్తుకొచ్చాయి ఈ రూపకం విని. శతసహస్ర వందనాలు అందించినందుకు. “ఉప్పొంగి పోయింది గోదావరి…” ఎప్పటిదో తెలుగు పాఠ్యపుస్తకంలో చదివిన గుర్తు. Hyderabad AIRలో “ఈ మాసపు పాట” తదితర లలిత సంగీత కార్యక్రమాలలో చాలా మంచి గేయాలు ప్రసారమయ్యేవి. వాటిలో “నదీ సుందరి సుధాస్యందిని నగాధీశ్వర నందిని…” ఇంకా “గోదావరీ, నాదఝరీ, ఎన్నెన్ని యుగాల స్మృతులు యద బరువై పారుదువో…” ఇప్పటికీ గుర్తున్నాయి. చక్కని సాహిత్యం, అంతకు మించిన సంగీతం ఈ పాటలు ఇప్పటికీ గుర్తుండడానికి కారణం. ఇవి మీరు సేకరించి ఈమాటలో అందించగలిగితే మీకు సదా ఋణపడి ఉంటాను.
రాజాశంకర్
ఉప్పొంగిపోయింది గోదావరి … ఈ గీతాన్ని ఎప్పుడో విన్నట్టు లీలగా జ్ఞాపకం. ఈ సంగీతరూపకంలో అది మళ్లీ వినబడేసరికి ఏదో ఆనందం.
జోర్ సెయ్ బార్ సెయ్ … ఈ మాటలు శేఖర్‌కమ్ముల సినిమా ‘గోదావరి’లోని – ఉప్పొంగెలే గోదావరి ఊగిందిలే చేలో వరి – అనే పాటలో కూడా వినబడతాయి. ఈ రూపకంలో వినేటప్పుడు నాకనిపించింది బహుశా ఇవి నదిలో లయబద్ధంగా తెడ్డు వేసేటప్పుడు అలుపురాకుండా పాడే ఊతపదాలని. నదీప్రవాహాలు, సముద్రతీరాలు, జాలర్లు, నావలు… వీటితో నాకు పరిచయం లేదు. నేను పెరిగిన (కరువు)ప్రాంతంలో ఇవేవీ లేకపోయినా, గోదావరిని నేనెప్పుడూ చూడకపోయినా, వింటూవుంటే చాలా బాగుంది.
మాచిరాజు సావిత్రిగారి కథ ‘తరవాణి కేంద్రం’లో చెప్పినట్టుగా, మనజీవనవిధానంలో సంస్కృతిలో వస్తున్న మార్పులతోపాటుగా శ్రామికులపాటలూ కనుమరుగు కావలసిందే, వాటినిలా భద్రపరచి విని తెలుసుకొని ఆనందించడం మాత్రమేనేమో మనం చేయగలిగినది!
వినటానికి ఈ కథపేరు ఆకాశవాణి కడపకేంద్రం అన్నట్టుగా వుంది. ఈ కథలో సన్నివేశాలూ, సంభాషణలు ఎంతో సహజంగా, సరసంగా, హాస్యస్ఫోరకంగా భలే వున్నాయి. సాంస్కృతికపరిణామాన్ని గురించిన సంగతిని తరవాణిలో కలిపి తాగించినట్టుగా చెప్పారు. ఈ తరవాణి అనేపదం నాకు కొత్త. దీన్ని మేం గంజి లేదా పుల్లగంజి లేదా పులినీళ్లు అంటాం. కానీ దాంట్లో దబ్బాకులు కలపడం కూడా కొత్తే. నిమ్మచెట్లు కనబడతాయిగానీ దబ్బచెట్లనేవి నేనెప్పుడూ చూళ్లేదు. యర్రగడ్డ (ఉల్లి) తో కలిపి కొరికి తింటే, ముఖ్యంగా యండాకాలంలో, కమ్మగా బాగుండేది.
బృందావన రావు గారికి,
నాకున్న భాషా పాండిత్యానికి అభిప్రాయాలు తెలియజెప్పేంత గొప్పవాణ్ణి కాదుగాని ఒక చిన్న విన్నపం: మీరు ఇలాగే రామరాజభూషణుని “లలనా జనపాంగ వలనా” వివరిస్తే చదవాలని కోరిక. బహుశా తీరుస్తారనుకుంటాను.
‘Play’ బొత్తాన్ని నొక్కాక “Error opening file” అని వస్తోంది. ఫైర్‌ఫాక్స్-3.0.5, ఐఈ-7లలో ప్రయత్నించి చూశాను. రెండు వేర్వేరు నెట్వర్కులలోనూ ఇదే సమస్య కనిపించింది. దయచేసి దారి చూపండి.
[తప్పుని సరిదిద్దాము. ఇప్పుడు మళ్ళీ ప్రయత్నించండి – సం. 1/9/09 9:20am]
శబ్ద తరంగాలు గురించి Dr.tadepalli patanjali గారి అభిప్రాయం:
To be fair to literary enthusiasts, సంగీతాభిమానులు కొందరికి నా వ్యాసాల గురించి చెప్పాను కాని వాటిలో వారికి ఎక్కువ ఆసక్తి కలిగినట్టుగా అనిపించలేదు. ‘వినేవాళ్ళూ చదవరు, చదివేవాళ్ళు వినరు’ అనుకోవాలేమో. వెబ్ పత్రికలో రెండు పనులూ ఒకేసారి చెయ్యవచ్చు కనక వీలున్నప్పుడల్లా నాకు audio links ఇవ్వబుద్ధి అవుతుంది.
త్యాగరాజ కీర్తనలు వింటానికి ఎంతో బాగుంటాయి. అందునా పాడే గాయకుల సామర్ధ్యాన్ని బట్టీ ఇంకా రుచిగా ఉంటాయి. కానీ సాహిత్యం విషయంలో మాత్రం చాలవు. కల్పనకి వాటిల్లో చోటు తక్కువ. రాళ్ళపల్లి వారి అభిప్రాయం ఈ విషయంలో నిజమైందే! అన్నమయ్య పదం ముందు మిగిలిన అందరి పదకర్తల ఊహలూ దిగతుడుపు గానే కన్పిస్తాయి. త్యాగరాజు స్వరానికి వశ్యుడు. కవి కాడు. అన్నమయ్య కవులకే కవి. సంగీతం విండానికి త్యాగరాజు. కానీ కవిత్వ దాహం తీరాలంటే మాత్రం “దాసోహం” కావాల్సిందే అన్నమయ్య అక్షరానికి. – రమ.
మనకు తెలియని మన త్యాగరాజు – 3 గురించి చివుకుల కృష్ణమోహన్‌ గారి అభిప్రాయం:
01/09/2009 10:03 pm
బ్రహ్మానందంగారూ, ముందుగా మీ పరిశోధనకి అభినందనలు. ఒక విషయం మీద ఇంత ఆసక్తితో ఇంత శ్రమకోర్చి పరిశోధించడం – ఆ విషయాన్ని జనాలకి అందించాలన్న తపన నిజంగా అభినందనీయం. నిజానికి సంగీతసాహిత్యాలు రెండిటిలోనూ నా ప్రవేశం ఎల్. కే. జీ. కంటా తక్కువే. కాబట్టి ఇక్కడ వ్యాఖ్యానించడానికి నీకేమి అర్హత ఉందోయ్ అనేస్తే ఇంతే సంగతులు – చిత్తగించవలెను. ఒకవేళ మీ వ్యాసంతాలూకు లక్ష్యం చరిత్రని తేదీలతో పుస్తకాలకెక్కించే పి. హెచ్. డి. చేసేవారు అని అంటే ఇంక నేను చెప్పాల్సిందీ లేదు – ఈ వ్యాఖ్యని తొలగించినా నాకు అభ్యంతరం లేదు.
“పనిలో పనిగా అందులోంచి మరిన్ని కట్టు కథలు పుట్టుకొచ్చాయి. ఇవేమీ సరి కాదు. ఇందులో వాస్తవమెంతుందో చెప్పడం చాలా కష్టం. ” మీ వ్యాసస్ఫూర్తిని ఈ వాక్యం బాగా చెబుతున్నాది అనిపించింది. అంటే ఇవన్నీ తప్పని మీ ఉద్దేశ్యమా లేక, ఎంత తప్పుందో తెలియదనా? మా విశాఖపట్నం వాతావరణకేంద్రం వారి హెచ్చరికలాగ అయితే మబ్బుగా ఉండొచ్చు లేక ఎండగా ఉండొచ్చు అన్నట్టుగా అనిపించింది నాకైతే. మీ పరిశోధనా ఫలితాలని కించపరచటం నా లక్ష్యం కాదు. నేను చెప్పదలుచుకున్నదేమిటంటే ఖచ్చితంగా చెప్పలేని చరిత్రని ఆపోశన పట్టడానికి మీకున్న సర్వశక్తులనూ వినియోగించడం దేనికని. మీరు గత మూడు భాగాలలో పేర్కొన్న చాలా విషయాలు, మీరు పేర్కొన్న పుస్తకాలలో జరిగినట్టుగా జరిగినా, అందులో ఏదో ఒక్క పుస్తకంలో ఉన్నట్టు జరిగినా, లేక అవన్నీ తప్పే అయినా, త్యాగరాజు కర్నాటక సంగీతానికి చేసిన సేవలోగానీ, సంగీతాభిమానులు త్యాగరాజుకి మనసులో అందించే ప్రణామాల స్థాయిలో గానీ ఏమాత్రం మార్పు రాదు. పోనీ, మీ ఈ పరిశోధన ద్వారా “ఇదీ త్యాగరాజు తేదీల చరిత్ర” అని నిర్ద్వంద్వంగా ప్రకటించే అవకాశం వస్తుందా అంటే అది కూడా కనిపించటంలేదు.
ఉదాహరణకి తాజ్ మహల్ గురించి పరిశోధన ఇలా సాగిందనుకుందాం. తాజ్ మహల్ ఆర్కిటెక్టు దక్షిణభారత దేశం నుంచీ వచ్చాడని ఒక వాదన ఉంది. కాదు పర్షియానుంచి శిల్పిని రప్పించారు అన్న వాదన కూడా బలంగానే ఉంది. ఇందులో ఏది వాస్తవమో చెప్పడం కొంచెం కష్టం. చెక్కుతున్న శిల్పులు కొంతమంది తెలుగు మాట్లాడేవారు. అలాగే ఒక ఇద్దరు ఉర్దూ కూడా మాట్లాడేవారని ప్రతీతి. ప్రధాన శిల్పి ఆరడుగుల ఎత్తుతో ఉండేవాడనీ, కొన్ని చిత్రపటాలలో అతనిని టోపీతో చిత్రీకరించినా అతనికి టోపీ పెట్టుకోవడం అంతగా అలవాటు లేదనీ తెలుస్తోంది. ముఖ్యంగా అతనికి కోపం చాలా ఎక్కువగా ఉండేదనీ, అయినా మిగతా శిల్పులు ఆ కోపానికి భయపడి పారిపోకుండా నిర్మాణాన్ని కొనసాగించి ఇవాళ మనందరం ఆనందించడానికి అనువుగా తాజ్ మహల్ ని నిర్మించారు.
అలా కాకుండా తాజ్ మహల్ లో దక్షిణ భారత శిల్పకళ ఎక్కడ చూడవచ్చు – ఏఏ సాంప్రదాయాలు ఎలా కలిసాయి, అసలు చెక్కడంలో కానీ, నిర్మాణ కౌశలాన్ని కానీ ఎలా ఆస్వాదించాలి, నిర్మాణంలో ఎక్కడెక్కడ ఎలాంటి కష్టాలు ఎదురయ్యిఉండవచ్చు, ఒక కళారూపంగా, ఆ కాలంలో నిర్మింపబడ్డ మిగతావాటికంటా ఇది ఎందుకు గొప్పది, ఆ కాలంలోని ఏ ఇతర కళారూపాలు దీనికి ప్రేరణ కావచ్చు – ఇలా పరిశోధన సాగితే ఎలా ఉండేది?
ఇంత విమర్శించడానికి నీకేమి అర్హత ఉందోయ్ అనెయ్యకండి. నేనిలా అనడానికి అర్హతకన్నా అభిమానం మూలకారణం. ఇంత పరిశ్రమకోర్చి ఇన్ని విషయాలు సేకరించాలన్న మీ తపనకి నేను వీరాభిమానిని. కాకపోతే అదే పరిశ్రమని మరింతమందికి మరిన్ని విధాలుగా ఉపయోగపడే విధంగా మీరు ఉపయోగిస్తే బాగుంటుందని చిన్న ఆశ. అందుకే ఈ విన్నపం. ఎక్కడైనా కఠినంగా వ్యాఖ్యానించానని అనిపిస్తే క్షమించండి. అది నా భాషా దోషమేగాని, భావదోషం కాదని సవినియంగా మనవి చేసుకుంటూ…
అనువాదంలో మెలకువలు గురించి mOhana గారి అభిప్రాయం:
01/09/2009 8:03 pm
వ్యాసం ఆలోచనాదాయకంగా ఉంది. అనువాదాలకు అనువాదాలు చేసేటప్పుడు జాగ్రత్తగా ఉండాలి. ఎందుకంటే ఫిట్స్ జెరాల్డ్ అనువాదం ఉమర్ ఖయ్యాం రుబాయీలకు అనువాదం కాదు. అతడు రాసింది ఉమర్ ఖయ్యాం పైన. Helen Cadell 1889లో ఉమర్ ఖయ్యాంకు దగ్గరగా తర్జుమా చేశారు. ఆమె ఫిట్స్ జెరాల్డ్ తర్జుమాపైన ఇలా
చెప్పారు –
While acknowledging that the translator has been, on the whole, successful in catching the sound of the Persian lines, wonderfully so in setting thoughts and phrases from the Persian in his English verses, we contend that this is hardly enough to satisfy us in the translation of a set of epigrams. It is a poem on Omar, rather than a translation of his work….
ఫిట్స్ జెరాల్డ్ తన అనువాదంలో మార్పులు చేసినప్పుడు తెలుగు వాతావరణం కలిగించడానికి తెలుగు రచయితలు స్వాతంత్ర్యం ఎందుకు తీసికోరాదు? రాయప్రోలు సుబ్బారావుగారి మధుకలశమును ఎందుకు పేర్కొనలేదో వ్యాస రచయిత. అందులోనుండి పద్యం –
ఈ సుమశాఖసందిట సఖీ రుచు లూరెడు వెన్నరొట్టెయున్
ఆ సవపూర్ణమౌ పాత్రికయు నందపు పాటల పుస్తకమ్ములున్
మోసలనుండి, నీ వడవిపొత్తుల నాడుచు పాడుకొంచు నా-
తో సుఖముందువేని కలదో యిది స్వర్గము గాక యెక్కడో
ఆదిభట్ల గారి తెలుగు అనువాదం యిక్కడ –
పచ్చిక బీడచ్చోటన్
మచ్చికతో నీవు కొలది మై మఱపున నె-
ల్గెచ్చిన పాటలఁ గుల్కుట
నెచ్చెలి మన కారు బ్రతుకు నే మెచ్చఁ దగున్
ఉమర్ అలీషా కూడా రుబాయీలను తెలిగించారు. వీరికి పారసీకం బాగా తెలుసు కనుక మూలాన్ని క్షుణ్ణంగా చదివి అనువదించారు.
విధేయుడు – మోహన
కొండ నుంచి కడలి దాకా గురించి kasinadhuni rajasankar గారి అభిప్రాయం:
01/09/2009 6:51 pm
పరచూరి శ్రీనివాస్ గారు,
ఎన్నో చిన్ననాటి విషయాలు గుర్తుకొచ్చాయి ఈ రూపకం విని. శతసహస్ర వందనాలు అందించినందుకు. “ఉప్పొంగి పోయింది గోదావరి…” ఎప్పటిదో తెలుగు పాఠ్యపుస్తకంలో చదివిన గుర్తు. Hyderabad AIRలో “ఈ మాసపు పాట” తదితర లలిత సంగీత కార్యక్రమాలలో చాలా మంచి గేయాలు ప్రసారమయ్యేవి. వాటిలో “నదీ సుందరి సుధాస్యందిని నగాధీశ్వర నందిని…” ఇంకా “గోదావరీ, నాదఝరీ, ఎన్నెన్ని యుగాల స్మృతులు యద బరువై పారుదువో…” ఇప్పటికీ గుర్తున్నాయి. చక్కని సాహిత్యం, అంతకు మించిన సంగీతం ఈ పాటలు ఇప్పటికీ గుర్తుండడానికి కారణం. ఇవి మీరు సేకరించి ఈమాటలో అందించగలిగితే మీకు సదా ఋణపడి ఉంటాను.
రాజాశంకర్
కొండ నుంచి కడలి దాకా గురించి రానారె గారి అభిప్రాయం:
01/09/2009 3:11 pm
ఉప్పొంగిపోయింది గోదావరి … ఈ గీతాన్ని ఎప్పుడో విన్నట్టు లీలగా జ్ఞాపకం. ఈ సంగీతరూపకంలో అది మళ్లీ వినబడేసరికి ఏదో ఆనందం.
జోర్ సెయ్ బార్ సెయ్ … ఈ మాటలు శేఖర్‌కమ్ముల సినిమా ‘గోదావరి’లోని – ఉప్పొంగెలే గోదావరి ఊగిందిలే చేలో వరి – అనే పాటలో కూడా వినబడతాయి. ఈ రూపకంలో వినేటప్పుడు నాకనిపించింది బహుశా ఇవి నదిలో లయబద్ధంగా తెడ్డు వేసేటప్పుడు అలుపురాకుండా పాడే ఊతపదాలని. నదీప్రవాహాలు, సముద్రతీరాలు, జాలర్లు, నావలు… వీటితో నాకు పరిచయం లేదు. నేను పెరిగిన (కరువు)ప్రాంతంలో ఇవేవీ లేకపోయినా, గోదావరిని నేనెప్పుడూ చూడకపోయినా, వింటూవుంటే చాలా బాగుంది.
మాచిరాజు సావిత్రిగారి కథ ‘తరవాణి కేంద్రం’లో చెప్పినట్టుగా, మనజీవనవిధానంలో సంస్కృతిలో వస్తున్న మార్పులతోపాటుగా శ్రామికులపాటలూ కనుమరుగు కావలసిందే, వాటినిలా భద్రపరచి విని తెలుసుకొని ఆనందించడం మాత్రమేనేమో మనం చేయగలిగినది!
కృతజ్ఞతలు శ్రీనివాస్ గారూ.
తరవాణి కేంద్రం గురించి రానారె గారి అభిప్రాయం:
01/09/2009 11:30 am
వినటానికి ఈ కథపేరు ఆకాశవాణి కడపకేంద్రం అన్నట్టుగా వుంది. ఈ కథలో సన్నివేశాలూ, సంభాషణలు ఎంతో సహజంగా, సరసంగా, హాస్యస్ఫోరకంగా భలే వున్నాయి. సాంస్కృతికపరిణామాన్ని గురించిన సంగతిని తరవాణిలో కలిపి తాగించినట్టుగా చెప్పారు. ఈ తరవాణి అనేపదం నాకు కొత్త. దీన్ని మేం గంజి లేదా పుల్లగంజి లేదా పులినీళ్లు అంటాం. కానీ దాంట్లో దబ్బాకులు కలపడం కూడా కొత్తే. నిమ్మచెట్లు కనబడతాయిగానీ దబ్బచెట్లనేవి నేనెప్పుడూ చూళ్లేదు. యర్రగడ్డ (ఉల్లి) తో కలిపి కొరికి తింటే, ముఖ్యంగా యండాకాలంలో, కమ్మగా బాగుండేది.
నాకు నచ్చిన పద్యం: నన్నయ భారతంలో కర్ణ ప్రవేశం గురించి Indrajit గారి అభిప్రాయం:
01/09/2009 9:01 am
బృందావన రావు గారికి,
నాకున్న భాషా పాండిత్యానికి అభిప్రాయాలు తెలియజెప్పేంత గొప్పవాణ్ణి కాదుగాని ఒక చిన్న విన్నపం: మీరు ఇలాగే రామరాజభూషణుని “లలనా జనపాంగ వలనా” వివరిస్తే చదవాలని కోరిక. బహుశా తీరుస్తారనుకుంటాను.
కొండ నుంచి కడలి దాకా గురించి రానారె గారి అభిప్రాయం:
01/09/2009 6:02 am
‘Play’ బొత్తాన్ని నొక్కాక “Error opening file” అని వస్తోంది. ఫైర్‌ఫాక్స్-3.0.5, ఐఈ-7లలో ప్రయత్నించి చూశాను. రెండు వేర్వేరు నెట్వర్కులలోనూ ఇదే సమస్య కనిపించింది. దయచేసి దారి చూపండి.
[తప్పుని సరిదిద్దాము. ఇప్పుడు మళ్ళీ ప్రయత్నించండి – సం. 1/9/09 9:20am]
శబ్ద తరంగాలు గురించి Dr.tadepalli patanjali గారి అభిప్రాయం:
01/08/2009 3:49 pm
మంచి సేవ చేస్తున్నారు. హృదయపూర్వక అభినందనలు.
మనకు తెలియని మన త్యాగరాజు – 3 గురించి Rohiniprasad గారి అభిప్రాయం:
01/08/2009 11:24 am
To be fair to literary enthusiasts, సంగీతాభిమానులు కొందరికి నా వ్యాసాల గురించి చెప్పాను కాని వాటిలో వారికి ఎక్కువ ఆసక్తి కలిగినట్టుగా అనిపించలేదు. ‘వినేవాళ్ళూ చదవరు, చదివేవాళ్ళు వినరు’ అనుకోవాలేమో. వెబ్ పత్రికలో రెండు పనులూ ఒకేసారి చెయ్యవచ్చు కనక వీలున్నప్పుడల్లా నాకు audio links ఇవ్వబుద్ధి అవుతుంది.
మనకు తెలియని మన త్యాగరాజు – 3 గురించి rama గారి అభిప్రాయం:
01/08/2009 11:03 am
బ్రహ్మానందం గారూ ! మంచి వ్యాసం. సంతోషం.
త్యాగరాజ కీర్తనలు వింటానికి ఎంతో బాగుంటాయి. అందునా పాడే గాయకుల సామర్ధ్యాన్ని బట్టీ ఇంకా రుచిగా ఉంటాయి. కానీ సాహిత్యం విషయంలో మాత్రం చాలవు. కల్పనకి వాటిల్లో చోటు తక్కువ. రాళ్ళపల్లి వారి అభిప్రాయం ఈ విషయంలో నిజమైందే! అన్నమయ్య పదం ముందు మిగిలిన అందరి పదకర్తల ఊహలూ దిగతుడుపు గానే కన్పిస్తాయి. త్యాగరాజు స్వరానికి వశ్యుడు. కవి కాడు. అన్నమయ్య కవులకే కవి. సంగీతం విండానికి త్యాగరాజు. కానీ కవిత్వ దాహం తీరాలంటే మాత్రం “దాసోహం” కావాల్సిందే అన్నమయ్య అక్షరానికి. – రమ.