ఆ పాట
దూరంగా కొండ కొమ్మున
వినిపిస్తుంది
ఎందుకంటే
ఆ పంజరపు పక్షి
స్వేచ్ఛను గురించి పాడుతుంది మరి
Category Archive: సంచికలు
పాపులర్ రచనలను పట్టించుకోవడం అనేది చాలామంది మంచి విమర్శకులు సైతం విస్మరిస్తున్న పని. ‘సాధారణ పాఠకుడి’ పఠన రీతుల్ని మలచగల శక్తి, మలచాల్సిన బాధ్యత విమర్శకున్నాయి. ఈ పనిని చేసిన వాళ్ళు కొద్దిమందే, కొడవటిగంటి కుటుంబరావుగారి వంటి వాళ్ళు. (డీటీఎల్సీవారు నిర్వహించిన విమర్శావ్యాస పోటీలలో మూడవ బహుమతి గెల్చుకున్న వ్యాసం.)
జ్యోతి మాసపత్రికలో 1970లలో పదబంధ ప్రహేళిక అన్న పేరుతో శ్రీశ్రీ గడి నిర్వహించారు. ఈమాట పాఠకుల కోసం ఆ గడులు తిరిగి ధారావాహికగా ప్రచురిస్తున్నాం. – సం.
విస్తారమైన సంస్కృత సాహిత్యంలో లభిస్తున్న అనేక శాస్త్ర, సామాజిక గ్రంథాలలోని వివిధ అంశాల మీద దృష్టి సారిస్తూ, వాటి ద్వారా ప్రస్తుత కాలంలోని మేధోస్థాయిని పెంచుకోడం మానవాళికి ఎలా ఉపయోగకరమనే విషయం మీద అనేక శోధపత్రాలు, విశేషజ్ఞుల అభిప్రాయాల మేళవింపుతో ఈ సంగోష్ఠి ఆసక్తికరంగా సాగింది.
గడినుడి 16కు ఈసారి గడువు తేదీలోపు ఎవ్వరూ సరైన సమాధానాలు పంపలేదు. సరిచూపు సహాయంతో నింపిన మొదటి ఐదుగురు: 1. రమాదేవి పూల 2. హరిణి దిగుమర్తి. 3. సతీశ్ 4. భమిడిపాటి సూర్యలక్ష్మి 5. మంథా వీరభద్రం. వీరికి మా అభినందనలు.
అడ్డం బలం విశేషంగా బోల్తాపడి జాగుకు కారణమైంది సమాధానం: విలంబ. విలంబ(ము) అంటే ఆలస్యం లేదా జాగు. విలంబ అనగ్రామ్. సవరణ చేస్తే చక్కనౌతుంది […]
భారతీయ చిత్రకళ ఆధునికతా స్వరూపాన్ని మార్చిన వ్యక్తిగా, భిన్న సంస్కృతులు కలిసిన అనుభవంతో తనదే అయిన పంథా పాటించిన అసమాన కళాకారిణిగా, ఒక స్వేచ్ఛాజీవిగా, ఇండియన్ ఫ్రిదా కాలో అని అభివర్ణింపబడిన అమృత షెర్-గిల్ (1913-41) చిత్రకళాభిమానులకు చిరపరిచితమే. యూరోపియన్ ఆధునిక పద్ధతులతో, గొగేన్, మొదిల్యాని తదితరుల ప్రభావంలో పారిస్ కళావాతావరణంలో మెరుగులు దిద్దుకున్న అమృత చిత్రకళ ఆపైన అజంతా, ఎల్లోరా కుడ్యచిత్రాలు, మొఘలాయి మినియేచర్లు, దాక్షిణాత్య చిత్రశిల్పాలు, ఫ్రెస్కోలు, తదితర దేశీయ చిత్రకళలను లోతుగా ఆకళింపు చేసుకుని తనదయిన ఒక వినూత్న పద్ధతిని ప్రపంచానికి పరిచయం చేసింది. అప్పటికి ప్రాభవంలో ఉన్న బెంగాల్ ఆర్ట్ స్కూల్ నీటిరంగు పద్ధతులను విమర్శించింది. భారతీయ సమాజాన్ని అత్యంత సమర్థంగా తైలవర్ణాలలో ప్రదర్శించింది. ఒక సుడిగాలిలా భారతీయ చిత్రకళాలోకంలో ప్రభంజనం సృష్టించి, మూడుపదుల వయసు కూడా రాకుండానే మాయమై పోయినా, అమృత చూపించిన దారి మాత్రం అజరామరమై నిలిచింది. జనవరి 30 అమృత షెర్-గిల్ జన్మదినం. ఆ సందర్భంగా ఈ సంచికలో అమృత స్వీయచిత్రాల గురించి ఆర్ట్ హిస్టోరియన్ రాఖీ బలరామ్ విశ్లేషణ; తల్లావఝ్జుల శివాజీ అమృతాస్మృతివచనం; ఈ సంచిక నుండీ ఆర్టిస్ట్ అన్వర్ ‘బొమ్మల పాఠాలు దిద్దుకునే’ తనకు తాను చెప్పుకునే సిలబస్ గురించి మనకూ చెప్తున్నారు; శబ్దతరంగాలలో సంజీవదేవ్, మో రేడియో ప్రసంగాలు అందిస్తున్నారు పరుచూరి శ్రీనివాస్; ఇంకా, గడి, కథలూ, కవితలూ…
పదిహేనేళ్ళ అమృతకి, ఆ వయసుకి తగ్గట్టే తన రూపరేఖలపై ప్రత్యేకదృష్టి ఉండేది. సంప్రదాయాన్ని తోసిరాజనే కొత్త ఫేషన్లు, ప్రయోగాలు ఇష్టపడేది. పారిస్ నగరంలో అడుగుపెట్టాకనే షేర్-గిల్ ఆత్మాకృతి చిత్రణ పూర్తిగా వికసించింది. మొత్తం పందొమ్మిది చిత్రాలను ఆమె అక్కడే గీసింది. ఒక కళాకారిణిగా తోటి కళాకారుల మధ్య జీవించే, పనిచేసే అవకాశం అక్కడ ఆమెకి దొరికింది.
లైన్ డ్రాయింగ్ ఎంత అద్భుతమైన విషయమో తెలుసా? రేఖ ఎంత అద్భుతమైన భాషో తెలుసా? ఒక వస్తువును అది అర్థం చేసుకున్నంతగా మరే కళ ఈ ప్రపంచాన్ని చూడలేదు. వాస్తవాన్ని చప్పున గాలికూదేసి రేఖ చేసే మహా మాయే లైన్ డ్రాయింగ్. రేఖ అనేదేదీ లేని ఈ వస్తు ప్రపంచంలో అది మనం ఉందనుకున్న మరో కొత్త లోకాన్ని సృష్టించింది.
అలా పరవశించిన తిరుగుడులో అజంతా, ఎల్లోరా, తంజావూరు, మహాబలిపురం, పట్టడకల్ చిత్ర శిల్పాలు, కంచు శిల్పాలు, తాళపత్ర చిత్రాలు, దక్షిణాది ఫ్రెస్కోల్లోని ఆకుపచ్చ, నీలి, ముదురు పసుపు, చామనచాయల్లో అందగత్తెలయిన దేవతలలో చూసింది పౌరాణిక దృశ్యాల్లో ఆధునిక రేఖల వొంపుల విన్యాసాలను, చైతన్యం తొణికిసలాడే లయనీ!
కొన్ని ప్రశ్నలూ జవాబులూ అవుతూండగానే ఆకర్షణ వల్ల ఒంట్లో విద్యుత్తు, దాన్నుంచి చెంపల్లో వేడి, కళ్ళలో మెరుపులు, పెదాల మీద నవ్వులూ. కొన్ని మాటల్లో తెలిసీ, కొన్ని మాటల్లేకుండానూ. చేతులు పట్టుకుని నడకలు, అర్థాలతో బరువెక్కిన మాటలు, ఊహలతో మత్తెక్కిన కళ్ళూ, కొన్ని ‘మిస్ యూ’లూ చేతికి అందేంత దూరంలో ఆశగా. మరికొంత దూరంలో ఒళ్ళు విరిచే ఉద్రేకాలూ బిగి కౌగిలింతలూ తడి ముద్దులూ.
తెరల సంగతి సరే, మరి నేను?
నేనా?
నేనొక ముద్దగన్నేరు పువ్వును!
ఇటువైపు వచ్చినవాళ్ళు
సీతాకోకలై సేదతీరుతారో,
పిచ్చుకలై పీక్కుతింటారో ఎవరికి తెలుసు?
ఫిల్టర్లో నీళ్ళు పోయడం, కూరగాయలు కోయడం, పాలప్యాకెట్ కట్చేసి గిన్నెలో పోయడం, పిల్లలకు స్నానాలు చేయించడం, రేపు ఉదయానికని గుర్తుపెట్టుకుని ఇవ్వాళ రాత్రే రెడ్ రైస్ నానబెట్టడం… ఇవన్నీ నా పిల్లలమ్మ పనులు. అయినా, అవన్నీ నేను చేసిపెడతాను, నా పనితీరు తను మెచ్చకపోయినా.
ఇన్ని ఆడ పనులు చేయగలిగినవాడిని, బట్టలు మాత్రం ఉతకలేను.
గురువారం సంత కాడ, దొమ్మరాటొచ్చిందని, సూత్తాకెల్తంటే, రొప్పుకుంటా ఎదురొచ్చిన చిర్రావూరి పంతులుగారబ్బాయి బద్రం, “ఉరేయ్ ఈర్పినోరి చిన్న శీనుగాడు ఎర్ర కాలవలో కొట్టుకు పోతన్నాడంట” అని చెప్పి అదే పోత పొయ్యాడు. నేనూ ఆడెనకాలే పరిగెట్టుకుంటా పోయా. ఆయిలు కొట్టు తాతాలు గారి పెద్దరగుల వీధి గుండా పోతే దెగ్గరని అటేపునుంచి పోతంటే, అప్పుడెదురొచ్చాడు చిన్న శీనుగాడు.
బండి ఖాళీగా పోతుందనీ
ఇద్దరు మనుషులకి ఇరవై రూపాయిలే అనీ
కేకవిని చెంగుమని
లోపలికెక్కి కూలబడతాం
నెట్టుకుంటాం, సర్దుకుంటాం
లేదా చోటు దొరక్క నిలబడతాం
మన పురాణాల్లోని కొన్నికొన్ని పాత్రలు అన్యాయానికి గురైనాయని మనకు అప్పుడప్పుడూ అనిపిస్తుంటుంది. కవి హృదయం సాధారణంగా ఆర్ద్రంగా ఉంటుంది కాబట్టి అలాంటి పాత్రల యెడ సహానుభూతి కలిగి ఉంటుంది. ఒక ఏకలవ్యుడు, ఒక ఊర్మిళ, ఒక అహల్య, ఒక కర్ణుడు లాంటి వారి యెడ ఏంతో అనుకంపనని చూపిస్తుంటారు చాలామంది. వాల్మీకి ఊర్మిళకు అన్యాయం చేశాడని వాల్మీకి రామాయణాన్ని మార్చబూనాడట పుట్టపర్తి నారాయణాచార్యులుగారు.
అతను మిలిటరీలో పని చేసినవాడన్న సంగతి చూడగానే ఎవరికైనా తెలిసిపోతుంది. దృఢమైన దేహం, తగిన ఎత్తు. ముఖం మాత్రం అప్పుడే ఎవరినో కొరికేసి వచ్చినవాడిలా ఉంటుంది. అయితే ఆ పూట మాత్రం దరహాసాన్ని తెచ్చిపెట్టుకుంటూ ‘తన కొడుకు పెళ్ళి ఏర్పాట్లకని పందిళ్ళవీ వేశామనీ, శ్రమ కలిగించుతున్నందుకు క్షమించమనీ; కారు వీధి చివర్లో పెట్టి ఇంటికి నడిచి రమ్మనీ’ ప్రాధేయపడ్డాడు.
కొంచెంగానే నవ్వి చెప్పిన మాట
కలువల కింద మెదిలి వెళ్ళిన చేపపిల్లలా
చెప్పకనే చూపు మిగిల్చుకున్న నవ్వొకటి
చలిమంటలో అగ్గి ఆరనట్టే
సృజన సాహిత్య విమర్శ వాంఛనీయమైన ఆలోచన చేయడానికి అటు రచయితకూ, ఇటు చదువరికీ కూడా ప్రేరణ ఇచ్చేదిగా ఉండాలి. రచనలో పాఠకునికి ఏ మూలపదార్థం అనుభూతిదాయకమౌతుందో చెప్పగలగాలి. రచయితకి రచన ఔన్నత్యాన్ని భంగపరిచే ఏ లక్షణాల్ని పరిహరించుకోవాలో చెప్పేదిగా ఉండాలి. (డీటీఎల్సీవారు నిర్వహించిన విమర్శావ్యాస పోటీలలో రెండవ బహుమతి గెల్చుకున్న వ్యాసం.)
జ్యోతి మాసపత్రికలో 1970లలో పదబంధ ప్రహేళిక అన్న పేరుతో శ్రీశ్రీ గడి నిర్వహించారు. ఈమాట పాఠకుల కోసం ఆ గడులు తిరిగి ధారావాహికగా ప్రచురిస్తున్నాం. – సం.