ఇదంతా ఎలా పని చేస్తుందో నాకేం తెలుసు? ఐ డోంట్ కేర్. మీరొచ్చారు. కనీసం ఇంకో తోడు. అందరూ గుర్తొస్తుంటారు. అమ్మా, నాన్నా, తమ్ముడూ. ఇంకెప్పటికీ వాళ్ళను చూడలేను. ఏడవడం తప్ప ఏం చేయలేను. ‘బయటపడు బయటపడు ‘ లోపలంతా ఒకటే రొదగా ఉంటుంది. మీకు తెలుసా ఎన్ని సార్లు చచ్చిపోదామనుకున్నానో! ఈ మధుగాడేమో నన్నొక్కదాన్నే వదిలేసి ఎటో తిరిగి తిరిగి ఎప్పటికో వస్తాడు. కొన్ని సార్లు కొన్ని రోజులపాటు మాట్లాడడు.
నవంబర్ 2024
ఒక పాఠకుడికి పుస్తకం పట్ల గౌరవం ఉండి తీరాల్సిన అవసరం లేదు. ఒక ప్రచురణకర్తకి తను ప్రచురిస్తున్న పుస్తకానిపై ప్రేమ ఉండాల్సిన అవసరం లేదు. రచయితకి తన రచన పట్ల బాధ్యత ఉండి తీరాలని నిర్బంధించలేము. ఇవి ఉండవని, ఉండకూడదనీ అనడం కాదిది. ఇవి లేకుండా కూడా గొప్ప పుస్తకాలు ఉనికిలోకి రావచ్చు. ఈ సాహిత్య ప్రపంచంలో చర్చలోకి తీసుకురాబడనూ వచ్చు. ఎందుకంటే, సాహిత్యాన్ని అందరూ ఒకే చూపుతో సమీపించరు. ఒకే ప్రమాణంతో సాహిత్యాన్ని కొలవరు. ఉదాహరణకి రచయితలందరూ వ్రాసేముందు ఆ కథావస్తువుకు మార్కెట్ ఉందా లేదా అని పరిశోధన చేసుకుని వ్రాయరు. ఒక ప్రేరణ వారిని అందుకు సన్నద్ధం చేయగల శక్తి సమకూర్చినప్పుడు వ్రాస్తారు. ఒక పాఠకుడు విమర్శకులు పొగిడారని పుస్తకం కొని చదవాలనుకోడు, వాళ్ళు తెగిడారని చదవకుండా ఉండనూ ఉండడు. అతనికి కావలసినవి ఉన్నాయనిపిస్తేనే ఒక పుస్తకాన్ని ముట్టుకుంటాడు. ప్రస్తుతం తెలుగులో పేరు తెచ్చుకుంటున్న ప్రచురణకర్తలలో చాలామంది కవిత్వాన్ని ప్రచురించటానికి సుముఖంగా లేరు. కవిత్వం ఎలాంటి తావుల్లో నుండి వచ్చినా, ఎటువంటి వారి నుండి వచ్చినా, వాళ్ళని ఉత్సాహపరచడానికో అటువంటి రచనలను వెలుగులోకి తీసుకురావాలనో వాళ్ళు కవిత్వాన్ని ప్రచురించలేరు. దాని వెనుక ప్రచురణకర్తలుగా వారికి కొన్ని స్థిరమైన అభిప్రాయాలూ సమీకరణాలూ ఉంటాయి. ఆర్ధిక కారణాలు కానీయండి, అనుభూతి కారణాలు కానీయండి, చదవడానికైనా, వ్రాయడానికైనా, ప్రచురించడానికైనా ఎవరి ప్రమాణాలు వారికి ఉన్నాయి. రచనలోనే కాదు, తను చేసే ప్రతీ పనిలో, తను కావాలనుకున్న ప్రతీ వస్తువులో ఒక స్థాయిని ఆశించడం అనేది మనిషి తనకు తాను తెలిసో తెలియకో ఏర్పచుకున్న నాణ్యతా ప్రమాణం – పర్సెప్షన్ ఆఫ్ క్వాలిటీ – నుండి పుడుతుంది. ఇది సాధనతో రాణించే గుణం. నిర్వచించలేకపోయినా మన అనుభవంలో ఉన్నదే, మన నిత్యజీవితంలో చేస్తున్నదే – ఇది మంచిదనీ అది కాదని, ఇది బాగుందనీ అది లేదని, ఇది నచ్చిందనీ అది నచ్చలేదనీ మనం అంటున్న ప్రతిసారీ మనం సాధన చేస్తున్నదిదే. మనకు వెంటనే అర్ధం కాకపోయినా ఒక కవిత, ఒక చిత్రం, ఒక వస్తువు, ఇది గొప్పదే, మంచిదే, మెరుగైనదే అని తడితే అది దీనివల్లే. పిసరంత ఊహకు మసిపూసి మారేడు చేసి లేని విద్వత్తుని ప్రదర్శించే శుష్క ప్రేలాపనల నుంచి, రచయిత ఒక గంభీరమైన భావనని తన భాషలో చెప్తే, ఆ భాషను అర్ధం చేసుకోడానికి మనమే కష్టపడాలని తెలుసుకునేదీ ఇదిగో ఈ పర్సెప్షన్ ఆఫ్ క్వాలిటీ వల్లే. ఇది ఒక్కొక్కరికీ ఒక్కో స్థాయిలో ఉంటుంది. అది ఏ స్థాయిలో ఉన్నా తన ముందు ఉన్న వస్తువు/రచన/కళ ఆ స్థాయిని దాటివుందా, దానికి దిగువనుందా అన్నది అనియంత్రితంగానే ప్రతీ ఒక్కరూ చేసుకొనే కొలత. అసలటువంటిదేదీ తనకు లేదని, తాము ఏ రచననీ విమర్శించమని, ఎవరికీ ఎవరినీ విమర్శించే హక్కే లేదనీ అనడం తమని తాము మభ్యపెట్టుకోవడమే తప్ప మరొకటి కాదు. ఈ స్థాయి, ఈ ప్రమాణాలు పాఠకులు, ప్రచురణకర్తలు కూడా గమనించినా, వాళ్ళ ప్రమాణాలు పూర్తిగా రచనకు సంబంధించినవని అనలేం. వాటిని వాళ్ళ వాళ్ళ అవసరాలు నిర్దేశిస్తాయి. కానీ ఈ ప్రమాణాల స్థాయి రచయితలు పెంచుకునే కొద్దీ మన సాహిత్యంలో పొల్లు తగ్గిపోతుంది. రచయితలు కాస్త ఆలోచనాపరులై ఇది వాళ్ళపై నెరపుతున్న ప్రభావాన్ని అర్థం చేసుకోగలిగితే, అందుకోగలిగితే, ఆ రచనల్లో పెరిగే నాణ్యత, ప్రచురణా రంగాన్ని, పాఠక వర్గాన్నీ కూడా మెల్లగా ప్రభావితం చెయ్యకపోదు. అది మొత్తం సాహిత్యానికే జరిగే మేలు.
మహాకవి కాళిదాసు ఐదవ శతాబ్దంలో తన సంస్కృత కావ్యం కుమారసంభవంలోనూ, అలాగే మన అల్లసాని పెద్దన పదహారవ శతాబ్దంలో మనుచరిత్రలోనూ చూపించిన హిమాలయాల పదచిత్రాలు నా మనసులో నాటుకుపోయాయి. ఆ వర్ణనలలో అతిశయోక్తులు ఉండి ఉండవచ్చు – కానీ అవి అద్వితీయం.
ఇజ్రాయిల్ పౌరులు ఇక్కడ్నుండి ప్రవేశించలేరు. అరబ్బులు దేశంనుండి బయటకు వెళ్ళలేరు. ఇరువైపులా వాహనాల రాకపోకలు పూర్తిగా రద్దు చేశారు. కానీ నాలాంటి విదేశీ ప్రయాణికులు పాస్‌పోర్ట్ చూపించి, సరిహద్దు ప్రాంతం దాటి మరో వాహనం ఎక్కి పాలస్తీనాలోకి ప్రవేశించవచ్చు. ఈ సరిహద్దును దాటేందుకు కావలసిన ఏర్పాట్లన్నీ జియాద్ చేసిపెట్టేశాడు. నేను పెద్దగా చెయ్యాల్సిందేమీ లేదు. వాడు పంపే కారు ఎక్కి కూర్చుంటే చాలు.
తన జీవితంలో ఒకే ఒకసారి పెద్దన్నయ్య తిరుపతి వెళ్ళాడు. అదైనా రెండో అక్క పెళ్ళి తర్వాత అందరితో పాటు. ఆ జనం, గోలా, దీర్ఘమైన ప్రయాణం అవీ తనకి నచ్చలేదని చెప్పాడు వెనక్కి వచ్చాక. ఎప్పుడైనా వెళ్ళే మా ఊరి గుడిలోనే సంతోషంగా ఉంటుందిట. పెద్దక్క అత్తవారివైపు ఇంటికిగానీ మిగతా అక్కలని చూడడానిక్కానీ ఎప్పుడూ వాళ్ళింటికి పిలిచినా వెళ్ళలేదు. మాకు వెళ్ళాలని ఉంది అంటే మమ్మల్ని, వదినతో పాటు వెళ్ళమనేవాడు డబ్బులు ఇచ్చి.
మెదడులలో ఉండే జీవకణాలని న్యూరానులు అంటారు. ఇవి శరీరంలోని ఇతర జీవకణాలవంటివి కావు. ఈ న్యూరానులని కొన్నింటిని ఒక జాడీలో వేసి అలా వాటి మానాన్న వాటిని వదిలేస్తే కొంతసేపట్లో అవి ‘ఆలోచించడం’ మొదలెడతాయి! ఈ వాక్యం కాసింత అతిశయోక్తి అనిపించినా, ఇది హాప్‌ఫీల్డ్ పరిశోధన సారాంశం.
కావ్యాన్ని ముక్కలు చేసి
చిదిమేయకు
చలిమంటలో పడేయకు
ఏ వాక్యంలో
ఏ విస్ఫోటనం ఉందో!
తెల్లారిందని
దీపం ఆర్పేయకు
కర్ణుళ్ళం కాదు, కిరీటాల్లేవు
కవచకుండలాలూ కరువేనాయె.
ప్రాణమున్న గోధుమ పిండి బొమ్మలం
వత్తేసి కాల్చినా, వాయనాలై ఎటెటో వలసపోతాం.
నరకడానికి ప్రతి ఒక్కడూ సిద్ధమే, కానీ
ప్రాణం పోయడానికే పరమశివుడొక్కడూ దొరకడు
కంప్యూటర్ కాదు
పొద్దు వాలిన జీవితం
రిఫ్రెష్ బటన్ నొక్కగానే
కరప్ట్ ఫైళ్ళను యాంటీవైరస్‌తో
ఉదయంలా శుభ్రపరచడానికి.
ఇది సెలవు తీసుకుంటున్న
నిస్సాయ సంధ్య.
భూమి ఉందో, లేదో తెలీదు
నీరు ఉందో, లేదో తెలీదు
ఆకాశమూ, చుక్కలూ తెలీదు
జీవితం ఉందో, లేదో తెలీదు
అలాంటిదొకటి గడిచిందని తెలీదు
ఉత్త ఖాళీ, ఖాళీ కూడా తెలీదు
గత జీవితం ఎప్పుడూ
జ్ఞాపకాల సమాహారం కదా
జ్ఞాపకానికీ, మరుపుకీ లోబడి
ఆశ్చర్యంగా ఎన్నాళ్లో గుప్తంగా ఉన్నవి
అకస్మాత్తుగా బయటకొస్తాయి
ఎవరికైనా అసంపూర్ణ
పునర్నిర్మాణమే కదా గతం
అక్కడ ఉత్తర దిక్కును చుట్టుకుని
పీక నులిమేస్తోంది వర్షం
రహదారులతో పాటు ప్రాణాలను మింగి
భీభత్సనృత్యం చేస్తోంది వర్షం
పగ పట్టిన పాములా
బుసలు కొడుతోంది వర్షం
కానీ నేస్తం, చేస్తూనే ఉండు
నువు చేస్తున్నాననుకునే ఆకూస్తా
నీకో తృప్తి, నీ పైవాడికీ అదే తృప్తి;
తీరని దప్పిక, తెలిసీ తప్పదిక
నీవారనుకునే వారు, ఎవరో అనుకునే
వారూ అందరూ ఒకరే
పేరు గుర్తులేదు కాని, నా చిన్నతనంలో, చచ్చిపోతున్న ఒక భాషలో చివరి మనిషైన ఒక కొండప్రాంతానికి చెందిన ముసలామె వినేవారెవరూ లేక, ఒక పక్షితో తన భాషలో మాట్లాడిందని ఎక్కడో చదివేను. ఆ వార్త నన్ను కదిలించిన వైనం నేనెప్పటికీ మరిచిపోలేను. తరువాతనుండీ అనేకభాషలలో చివరివారి గురించి ప్రచురించబడే వార్తలు అడపాదడపా చదువుతూనే ఉన్నాను. ఒక భాషయొక్క ప్రతీ చివరి వ్యక్తి – అది స్త్రీ అయినా పురుషుడైనా వారు చేసేది ఇంతే.
లీలాశుకుడు 17వ శతాబ్దపు కవి. యౌవనోద్రేకంలో వేశ్య చింతామణిని తగులుకొని దారి తప్పాడు. ఒక భయంకరమైన తుఫాను రాత్రి నానా అగచాట్లూ పడి ఆమె ఇంటికి పోతే ఆమె కాస్తా ఈ మాంసపుముద్దకోసం మనసుపడి యింత తుఫానునూ లెక్కచేయకుండా వచ్చావే, ఈ మనసుని ఆ భగవంతునిపై నిలుపరాదా అన్నది. అంతే ఆయన తక్షణం విరాగియై భగవన్నామస్మరణలో పడ్డాడు. ఎంతో మధురమైన భక్తికవిత్వం చెప్పాడు.
ఒక ముఖంలో రెండు నాలుకలు
ఒకే నాలుకతో రెండు జీవితాలు.
సిగ్గు చెరుపుకుని
బుద్ది విప్పేసి నగ్నంగా వీధిలో
మురుగు కాలువల్లా పారుతూ
చింది పడుతుంటారు.
తెలుసుకోవాలి, నేర్చుకోవాలి అనే ఆమె జిజ్ఞాసకు అక్కడి పరిచయాలు ఎంతో తోడ్పడ్డాయి. చదివిన పుస్తకాల వల్ల ప్రపంచాన్ని మార్చటం సాధ్యమే అనే అభిప్రాయం ఏర్పడింది. వామపక్ష రాజకీయాలు అర్థవంతమైనవి అనిపించింది. ప్రపంచమంతా విప్లవాలు జరుగుతున్న సమయమది. ఆ ప్రభావం క్యాంపస్‌లో చాలా ఉంది.
కుగ్రామంలో పుట్టి పెరిగి, పట్నానికి వెళ్ళి, దాన్ని వదలిపెట్టి అడవి దాపుకి వెళ్ళిన కవి మనిషినీ ప్రకృతినీ పునర్దర్శించి వాటి మధ్యనున్నది, ఆదిమానికీ ఆధునికానికీ మధ్యనున్నదీ అయిన ఒకే అనుబంధాన్ని కనుగొని జీవితానికి అర్థమేమిటనే అందర్నీ తొలిచే ప్రశ్నను ఆదరించి చేసిన కవనయజ్ఞఫలాన్ని పఠితలకిస్తూ వినయంగా తల వంచాడు.
‘వందేళ్ల కథకు వందనాలు’ అర్పిస్తూ సమర్పించిన 118 కథనాల్లో కేవలం 12 మంది రచయిత్రులు మాత్రమే దర్శనమిచ్చారు. రచయిత్రి శీలా సుభద్రాదేవిగారిని ఆ విషయం బాధించింది. వ్యక్తిగత ఆసక్తితో కథాసాహిత్య నిర్మాణంలో రచయిత్రుల భాగస్వామ్యం గురించి ఆమె ఆరా తీస్తూ పోతే, ఆశ్చర్యకరమైన అంశాలు వెలుగు చూశాయి.
శ్రీదేవి కథలలోని పాత్రలన్నీ సజీవ చైతన్యంతో ఉంటాయి. దృఢమైన వ్యక్తిత్వం కలిగివుండి, జీవితంపైన స్పష్టమైన అవగాహన కలిగివుంటాయి. వేసే ప్రతీ అడుగూ తడబడకుండా ఆచితూచి వేస్తాయి. పొరపాటున అడుగు పక్కకు తప్పినా దానికి మరొకరిపై నింద వేయవు. తమ తప్పిదాన్ని తామే తెలుసుకుని మేలుకుంటాయి.
కథకునిగా, నవలా రచయితగా, నాటక కర్తగా, అనువాదకుడిగా భిన్న ప్రక్రియలలో శతాధిక గ్రంథాలను వెలువరించిన ఆవంత్స సోమసుందర్ అభ్యుదయ కవిగా తెలుగు సాహిత్యరంగంపై చెరగని ముద్ర వేశారు. ఈ వ్యాసం ద్వారా సోమసుందర్ రచించిన గేయసంపుటులు, మినీ కవితలను కొద్దిగా పరిచయం చేస్తాను.
ఈ కథకు ఇంత గుర్తింపు ఎలా వచ్చింది అన్న ప్రశ్న కలగవచ్చు. ఒకసారి చదవంగానే పూర్తిగా అర్థమయ్యే కథ కాదు. చదివిన ప్రతిసారి కొత్త కోణాలను, లోతులనూ చూపించే కథ. పాత్రల అంతరంగాలు, మనస్తత్వాలు అర్థం చేసుకోవడంలో మెదడుకు పని కల్పించే కథ. అందుకే గొల్లపూడి మారుతీరావు ఈ కథను నిగూఢత, మార్మికత ఉన్న మిస్టిక్‌ స్టోరీ అన్నారు. కుముదం మృత్యువుతో ముగిసిన ఈ కథ మనస్సులో నిశబ్దతను, విషాదాన్ని నింపుతుంది.
మారుతున్న కాలంతో పాటూ సాహిత్య వేదికలూ మారుతున్నాయి. ఆడియో కథలు ప్రాచుర్యంలోకి వస్తున్నాయి. వీటికి యూట్యూబ్ ముఖ్య వేదిక. కనుక, ఈమాట యూట్యూబ్ ఛానెల్ ప్రారంభించాం. గతనెలలో కొత్తగా అప్లోడ్ చేసిన రచనల వివరాలు ఇవీ: