(గుండుగొమ్ములనుమానం – మొదటి భాగం, రెండవ భాగం)

మనసు చేసే తప్పుల్ని ధూర్జటి, వేమన, పోతన వంటి వాళ్ళు ఎందరో మొరపెట్టుకున్నారు. సత్యం ఒకటి ఉందనీ, దానికి నిబద్ధులమై బతకాలని తెలిసి తెలిసీ మనసు అలా ఉండనివ్వదనీ వాళ్ళ ఆక్రందన. దీనికి అలౌకికమైన దైవం, తత్వమే ఆధారం కానక్కర్లేదు. న్యాయం, మానవ ధర్మం అని మర్యాద చేసేవాటిని సత్యం అనుకుంటే, దానికి నిబద్ధం కాలేనిదంతా ‘అబద్ధం’ కదా! Salinger సృజనకు ఆధారం ఇలాంటి ఆక్రందనే. త్రిపుర ప్రతిపాదించేరంటున్నది అర్ధం చేసుకోవటానికి ‘సత్యం’ అనీ, ‘నేరం’ అనీ అంత బరువైన మాటలు అక్కర్లేదు. చుట్టూ చూస్తే చాల సూక్ష్మమైనవి – ప్రలోభాలు, బులపాటాలు, దుర్బలతలు, ఇలాంటివి పైకే కనిపించేవీ, లోకం దృష్టిలో పడకుండా దాచుకున్నా అంతరంగంలో జరిగేవీ ఒకవైపు ఉన్నాయి. ఇంకొకవైపు ఉన్నతమైన, ఉదాత్తమైన ఆలోచనలు, మాటలు, పనులు, నాగరికత సాధించే విజయాలు కూడా ఉన్నాయి. మనుషుల అంతరంగం, ప్రవర్తనలే కాదు, బయటి ప్రపంచం, ప్రకృతి కూడా ఇలాంటి సూక్ష్మాతి సూక్ష్మమైన విశేషాలతో అలరారుతుంటాయి.

సృజనశీలుర దృష్టిని అంతరంగం, ప్రవర్తన, ప్రకృతి – ఈ మూడు ప్రపంచాల్లోని సంగతులూ కవ్విస్తూ, ఆహ్వానిస్తూ ఉంటాయి. ‘తమ లోతు కనుక్కో’మంటాయి. వాళ్ళు వీటిలో తమకు పరిచితమైన ప్రపంచాల్ని, తమ స్వభావానుసారం, తాము బతుకుతున్న నేపధ్యాల్లోనే విస్మయంతో, కుతూహలంతో, విహ్వలులయ్యీ పరిశీలించి చూడగలుగుతున్నారు. సూక్ష్మమైన విశేషాలంటే కేవలం వర్ణనలే కాదు. ఎంచుకున్న వస్తువు, ఇతివృత్తం, పాత్రలు సన్నివేశాల వంటి మౌలికమైన అంశాలు, అవి కల్పనలో ఇమిడే పద్ధతి, ఎత్తుగడ ఇవి అన్నీ వివిధమైన స్థాయిల్లో – అంటే scalesలో – సృజన శీలి చూసి, అందుకుని, నిర్మించి, నగిషీలు చెక్కి ప్రదర్శించే విశేషాలే.

ఈ సూక్ష్మాలు అమూర్తమైనవి. స్థూల దృష్టికి అంత తేలిగ్గా అందేవి కావు. చెదురుమదురుగా, అనైక్యంగా దాక్కొని ఉండి స్థూల దృష్టికి గోచరించని ఈ సన్నని వింతల్ని, విశేషాల్ని సృజనశీలి అందిపుచ్చుకుని, వాటికి తన సృజనలో ఒక మూర్తిమత్వాన్నీ, ఐక్యతనూ కల్పిస్తున్నాడు. అతను నిపుణుడైన కవి అయితే ఊహను, భాషను తన సృజన నిర్మాణానికి, నగిషీలకు పనిముట్లుగా మాత్రమే వాడుకుంటున్నాడు. సృజనశీలురు నిపుణులైన కళాకారులు కూడా అయి ఉన్నప్పుడే కానరాని ఈ సూక్ష్మాల్ని చూడగల్గటమే కాదు, ఒడుపుగా పట్టుకుని తమ సృజనల్లో పనివాడితనంతో ప్రదర్శించగల్గుతారు. తమ పనిముట్లను – అంటే భాష, వివేచన వంటివాటిని ఆ ప్రదర్శనకు విధేయాలుగా, పనిముట్లుగా మాత్రమే ఉండేలా నియంత్రించగల్గుతారు. కవి కేవలం ఆలోచనాపరుడు అయితే సృజన ప్రక్రియ లోని చివరి అంచె ఐన నిర్మాణాన్నే మొత్తం సృజనగాను, ఉదాత్తమైన ఊహలు, నిపుణమైన భాషతో అలరారే నిర్మాణాలనే మేలైన సాహిత్యం గాను, ప్రతిపాదిస్తున్నాడు. ఆలోచనాపరుడు ఉద్వేగాన్ని – అంటే emotion – చిత్రించటానికి కూడా ఆలోచన, భాష పైనే ఆధారపడటం వలన సృజనలు sentimentalityగా పతనమౌతాయి. ఉదాహరణకు కళ్యాణ సుందరీ జగన్నాధ్ మేలైన కళాకారిణి కాబట్టి చాల ఆర్ద్రము, ఉద్వేగ భరితమైన ఇతివృత్తాలను కూడా sentimentalityకి ఏమాత్రం అవకాశం లేకుండా, అలాంటి స్ఫురణే రాకుండా కధను నిర్వహిస్తారు. ఉద్వేగం సృజనను ఎలా బలహీనం చేస్తుందో Eliot బాగా ప్రతిపాదించేరు. ఆలోచనాపరుల రచనలు ఊహలు, భాష, ఉద్వేగాలతో గొప్ప సొగసుగా అలంకరింపబడి కూడా నిర్జీవంగా ఉంటాయి. కవి సృజనశీలి అయ్యుండి కూడా నిపుణుడైన శిల్పి కాకపోతే అప్పుడు అతని సృజన సజీవమైనప్పటికీ, వివిధమైన స్థాయిల్లో ఏదో ఒక చోట పొందికను కోల్పోయి సగం చెక్కినవో, పొంతన లేనివో ఇంకా పని మిగిలి ఉన్న శిల్పాల్లా ఉంటాయి.

నామిని బయటి ప్రపంచం నుండి, ప్రవర్తనల్నుండి ఇలాంటి సూక్ష్మాల్ని ఒడుపుగా అందిబుచ్చుకుని, చాలా చాకచక్యంగా, కళాత్మకంగాను, గొప్ప వేదనను, సానుభూతిని అంత:సూత్రాలుగా మాత్రం నియంత్రించి ప్రదర్శించగలుగుతున్నారు. అంతరంగం గురించి ఆయనకు ఆసక్తి ఉన్నట్టు లేదు. తను ఎంచుకున్న ప్రపంచాల్లో తను చూస్తున్న సృజన నైసర్గికమైన స్వరూపానికి, స్వభావానికీ ఆయన నిబద్ధులై ఉన్నారు. నిబద్ధత అంటే కవి తను చూస్తున్న, తనది మాత్రమే అయిన సృజనకు, ఆ సృజనతో తన సంబంధానికీ కంకణ బద్ధుడై ఉండి,కేవలం దాన్ని మాత్రమే తన కల్పనలకు ఆధారంగా చేసుకొనే ప్రవృత్తి. దీనికి నిపుణత కూడా తోడైతే ఆ రెండింటి కలగలుపు గొప్ప కళాత్మకంగా అలరిస్తాయి. నఓయా షిగా (Naoya Shiga) అని జపనీస్ రచయిత – ఆయన కధల్లో ప్రకృతిని, ప్రవర్తనను గురించి ఇలాంటి నిశితమైన పరిశీలన ఉంటుంది. దీన్ని ‘వర్ణన’ అని ముక్తాయించడం సరి కాదు. ఆయన కధల్ని గురించి Ueda అని ఒక ప్రముఖ విమర్శకుని మాటలు:

“An impression of natural beauty comes from observing a man who conducts himself honestly, in accordance with his inmost feelings. Such a man would not repress his true feelings in the interest of social convention . … He would follow the dictates of his innermost self even if that would lead to an explosive clash with his father or even to the death of his wife. A man fighting for his survival was beautiful, because he was, if nothing else, pure in his motives.”

ఇది Shiga సృజనలకు ప్రవర్తనల్లోని సూక్ష్మాల్ని పట్టివ్వటం వలన వచ్చిన అందం. ఇది కాక ఆయన ప్రకృతిలోనివీ, భౌతికమైన ప్రపంచంలోనివీ ఘటనల్ని చాల సన్నని దారాల తివాచీల్లాగ అల్లుతాడు. ఇటువంటి అల్లికలకు లోకపు నైతిక మర్యాదలు సరైన కొలబద్దలు కావు. లోకంలో ‘లంజా!’ అంటే ఒక తిట్టు, చాలా తప్పు. అదే మాటను సృజనల్లో నామిని వాడినప్పుడు, శ్రీ శ్రీ వాడినప్పుడు, వేమన వాడినప్పుడు, ఆ సందర్భాలకి సహజంగా, ముచ్చటగా అమరి, గొప్ప కళాత్మకంగా ఉంటాయి.

భౌతికమైన ప్రపంచాన్నీ, ప్రకృతినీ, బయటికి గోచరమయ్యే ప్రవర్తనలనూ చూడటం కంటే కూడా అంతరంగాన్ని చూడటం మరింత కష్టమైన పని. అంతరంగపు సూక్ష్మ విశేషాలు పూర్తిగా అమూర్తమైనవి, ఎవరికి వాళ్ళే శోధించి చూడగలగాలి తప్ప ఇతరులు చూపించగలిగేవి కాదు. కాని కొందరికి అంతరంగాన్ని తరచి చూసుకోవడమే గొప్ప ఆసక్తికరంగాను, లేకుంటే ఒక అనివార్యమైన అవసరంగానూ ఉంటుంది. అలాంటి వాళ్ళు సృజనశీలురు, కళాకారులు అయితే వాళ్ళ సృజనలు అంతరంగంలోని సూక్ష్మాతి సూక్ష్మమైన విశేషాల్ని అందిపుచ్చుకొని చిత్రిస్తాయి. త్రిపుర ఈ కోవకు చెందిన సృజనకారుడు. Joyce, Beckett, Kafka లను ఈ పద్ధతికి ఉదాహరణలుగా పేర్కొంటారు. మన సంప్రదాయంలో ఇలాంటి ఆసక్తికి ధూర్జటి, వేమన, అన్నమయ్య మేలైన ఉదాహరణలుగా ఉన్నారు. వాళ్ళు కొన్ని శతాబ్దాల వెనుకటివాళ్ళు కనుక అంతరంగాన్ని చిత్రించటానికి అప్పటికి అందుబాటులో, ఆమోదయోగ్యమై ఉన్న పరిభాషను, ఊహల్నే – అంటే భవమే ఒక రోగమని, ఈశ్వరేచ్ఛ దానికి మందు అని ఇటువంటివి – స్వీకరించి తమ సృజనలని వాళ్ళు ఒప్పించేరు. అయినప్పటికీ అంతరంగపు పోకడల్ని ఒడిసిపుచ్చుకుని చిత్రించటంలో వాళ్ళకున్న నేర్పు అద్భుతంగా ఉంటుంది. కవులు అంతరంగాలలో చూసే అమూర్తమైన సూక్ష్మాల్ని గురించి రెండు విశేషాలున్నాయి. ఒకటి – స్థూల దృష్టికి అందే భాషతో, ఊహతో వాటిని పట్టి చూపించటం దాదాపు అసాధ్యమవుతుంది. రెండవది – అవి అనివార్యంగా అంతరంగపు వైరుధ్యాలను, న్యూనతలను సూచిస్తూ ఉంటాయి. త్రిపుర confession అని ప్రతిపాదిస్తున్నవి ఇవే. త్రిపురకి కాఫ్కా సృజనలంటే అంత ఇష్టం ఎందుకంటే అవి మనం స్థూల దృష్టికి పట్టుకోలేనివీ, ఎందరో రచయితలు కూడా అందిబుచ్చుకోలేనివీ ఇలాంటి సూక్ష్మాతిసూక్ష్మాల్ని ఎత్తిచూపిస్తాయట.

“నిశ్శబ్దపు పిలుపు వినగలవు నువ్వు
నిశ్శబ్దపు గర్జనను వినగలవు.
ఈ ప్రపంచం కంటే లోతయిన ప్రపంచాల్లోంచీ.”

అని త్రిపుర అన్నది ఈ అంతరంగ ప్రపంచాల్ని గురించే. దాని గర్జనలను అందిపుచ్చుకొని సృజనలుగా వెలువరించటానికి బహిశ్చేతనకు అలవాటుగా ఉన్న భాష, ఊహ, సంప్రదాయికమైన సారస్వతపు మర్యాదా సరిపోవు, పనికిరాకుండా పోతాయి, ఒక్కోసారి అడ్డం వస్తాయి. ఆ సృజనకు తనదైన భాషా, అభివ్యక్తి అవసరమౌతాయి. స్థూల దృష్టికి, తార్కికమైన పరిశీలనకు అవి అగమ్య గోచరంగా, అసంబద్ధంగా, ఉన్మాది ప్రేలాపనల్లాగా ఉంటాయి. కాని వాటికోసం ఉవ్విళ్ళూరి, వాటిని అందుకోగలిగిన పాఠకులకి అవి లభ్యమవుతాయి. Beckett సృజనలలో వెర్రి పేలాపనలా అనిపించే ఈ లక్షణం ఆయన అభిమానులకు హృద్యంగా ఉంటుంది. భాష, ఆలోచన అంతరంగం మీద చలాయించే దాష్టీకాన్ని గ్రహించి తిరస్కరించిన పిమ్మట అదే భాషనూ, ఊహనూ తన సృజనకు వినియోగించే కవి భాషాగత స్వతంత్రుడే కాదు, సర్వ తంత్ర స్వతంత్రుడు.

ప్రకృతి, ప్రవర్తన, అంతరంగం – వీటిలో దేన్ని స్పృశిస్తున్నా మేలైన కళా రూపాల్లో సృజన ప్రక్రియలోని అన్ని అంచెల్నీ, అన్ని స్థాయిల్లోనూ అమరికగా, ‘అద్భుతం’ అనిపించే పనివాడితనంతో నిర్వహించడం తెలుస్తుంది. అందరికీ కాదు; ఆ సృజనకు పాఠకులైన కొందరికి. అక్కడికి ఆ సృజన ప్రక్రియ పూర్తయ్యింది, కవికి సంబంధించినంత వరకు దానితో పని అయిపోయింది. ఇంతకు మించిన ప్రయోజనాలు సృజనకు ఉండవచ్చు. కాని సృజనకు మొట్టమొదటిది, పరమ ప్రయోజనం తన స్వభావానికి, స్వరూపానికీ తాను నిబద్ధమై ఉండటం. కవి తన సృజన స్వరూపాన్ని గుర్తెరిగి, దానికి నిబద్ధుడయి ఉన్నప్పుడే ఇలాంటి నిర్వహణ సాధ్యం అవుతున్నాది. అలాంటి నిబద్ధత లోపించటమే అబద్ధం, సృజనలోకంలో దివాలా. ఇవి లోకంలో వ్యవహరించే అబద్ధాలు – అంటే అసత్యాలు, కావు. సృజనలో అబద్ధం చిన్నదైనా, పెద్దదైనా తేడా లేకుండా మొత్తం సృజననే రస భంగం చేయగల శక్తి దానికి ఉన్నాది, కొద్దిపాటి అపస్వరాలు పాట అంతట్నీ అభాస చేసేటట్టు. కవులు కేవలం ఒక మాట కోసమో, వాక్యం కోసమో కావ్యాల్నే చిత్తు చేసేది ఇందుకే. కడివెడు పాలలో ఒక్క తోడుచుక్క అన్నది ఇందుకే.