అడ్డం
- ముక్కు ఎక్కడుందంటే…
ద్రావిడ ప్రాణాయామం – ఇది ప్రసిద్ధమైన జాతీయం. ద్రావిడులు ప్రాణాయామం చేసేటప్పుడు, చేతులు తల చుట్టూ తిప్పి ముక్కును పట్టుకొనే ఆచారం నుంచి వచ్చిన జాతీయం. ఏ విషయమైనా సూటిగా చెప్పకపోతే దీన్ని వాడతారు. - అట్నుంచి నరుక్కురమ్మన్నాడు, అనడం కాదు చేసాడు!
దిచ్ఛేఉ. ఉచ్ఛేది అంటే నరికేవాడు అని అర్థం. అట్నుంచి కాబట్టి తిరగబడింది. - గురుద్వారాలో పాడే ఎఱ్ఱనివాడు
రాగి – రాగము అంటే ఎఱ్ఱదనం. రాగి అంటే ఎఱ్ఱని వాడు. సిక్కుల గురుద్వారాలలో పాడే అతన్ని రాగి అంటారు (రకరకాలలో పాడతాడు కాబట్టి) - 26తో కలిసి రెండు
ద్వం – 26తో కలిసి ద్వంద్వం, అంటే రెండు కదా. - దేవదత్తం వినడానికి యిలాటి శంఖమట
భీషణ – ‘నినద భీషణ శంఖము దేవదత్తమే’ అనే పాదంతో అంతమయ్యే కొన్ని చాటు పద్యాలు ఉన్నాయి. కన్యాశుల్కంలో గిరీశం నోట ఈ మాట ప్రసిధ్ధమయింది. - చీరలకు గుచ్చుకున్న కీలను జాగ్రత్తగా బయటకు తియ్యి
చీల – అంటే మేకు, “చీరలకు” అనే పదంలో ఉంది. కీల అన్నా మేకు అన్న అర్థం ఉంది. - పార్వతితో కలిసి శివదేవుడు చేసే పానం
సోమ – సోమపానం ప్రసిద్ధమే. స + ఉమ = సోమ – అంటే ఉమతో కలిసిన అని అర్థం. - సర్వాలంకారం శాస్తాము బుల్‌బుల్
ముస్తాబు - జైల్లో పడ్డ రాయి కవిత్వం చెప్పకేంచేస్తుంది
చెరబండ – చెర-బండ. చెరబండ రాజు దిగంబర కవులలో ఒకరు. - జడను జడతో ముడివేస్తే అది జడకందమే!
కొప్పునకొప్పు – కొప్పున – కొప్పు అని విడదీస్తే, జడతో జడ అని. కొప్పునకు + ఒప్పు అని విడదీస్తే, జడకు అందము అని అర్థం. - కాలేజీని బతికించిన రాజు
పాలగుమ్మి – ‘బతికిన కాలేజీ’ పాలగుమ్మి పద్మరాజుగారి ప్రసిద్ధ రచన. - పురుగుల పలకరింపులు కలవరింపులు
లుకలుక – అంటే పురుగులు చేసే చప్పుళ్ళు. “పలకరింపులు కలవరింపులు”లో ఆ పదం దాగి ఉంది. - హాజరుపట్టీ దగ్గర ఎప్పుడూ తగువే!
జట్టీ – అంటే తగువు. “హాజరుపట్టీ”లో పదం దాగి ఉంది. - మంచమ్మాయి
లక్ష్మి – మంచు వారి అమ్మాయి మంచు లక్ష్మి. - నాలుగు నెలలుంటే రసపట్టులో పడినట్టే
కందాయం – కందాయం అంటే మూడో వంతు, నాలుగు నెలలు అని అర్థం. రసకందాయంలో పడడం అనేది తెలుగు నానుడి. - ఇదీ 8 ఒకటే, రెండు కాదు
ద్వం – రెండు అక్షరాలూ కలిస్తే రెండు అనే అర్థం వస్తుంది కానీ రెండు అక్షరాలూ ఒకటే కదా! - నీళ్ళు తోడేందుకు ఆజ్ఞాపించు
పంపు – పంపు అంటే ఆజ్ఞాపించు అనే అర్థం ఉంది. ఇంగ్లీషు పంపు నీళ్ళు తోడేందుకు ఉపయోగిస్తాం కదా. - చేరువలో చెల్లాచెదురయ్యింది
ధిసన్ని – సన్నిధి అంటే చేరువ. అది చెల్లాచెదురయింది. - అరె ముట్టుకుంటే ముడుచుకుంటావ్ అంత సిగ్గా…
సోకుడు ముడుగు – అంటే touch-me-not
నిలువు
- హాయిగా అంగూర్ తీసుకో, మాణిక్యంలాంటి అమ్మ కరుణ దొరుకుతుంది
ద్రాక్షారామం – అంగూర్ – ద్రాక్ష. హాయి – ఆరామ్. ద్రాక్షారామంలో ఉండే అమ్మవారి పేరు మాణిక్యాంబ. - అసంపూర్ణంగా నలిగింది
డగు – డంగు అంటే నలగడం అనే అర్థం ఉంది. అసంపూర్ణం అంటే సున్నా (పూర్ణం) లేకుండా అని. - అనాదిగా చిరకాలంగా నివాసస్థానం
ణాచి – కాణాచి అంటే చిరకాలంగా ఉన్న నివాసస్థానం. అనాదిగా – మొదటి అక్షరం లేకుండా. - అంగదేశపు కళా పేటిక
మంజూష – మంజూష అంటే పెట్టి (పేటిక). బీహార్ లో ఒక ప్రసిద్ధమైన చిత్రకళ పేరు మంజూష. - …పోత, …పడు, …పెట్టు, …నాడు
దిగ – దిగిపోత, దిగపడు, దిగపెట్టు, దిగనాడు – ఇవన్నీ దిగతో వచ్చే పదాలు. - ఉక్కులాటి వాడయ్యా ఈ సమరయోధుడు!
ఉయ్యాలవాడ – ఉయ్యాలవాడ నరసింహారెడ్డి తెలుగు స్వాతంత్య్ర సమరయోధుడు. ‘ఉక్కులాటి వాడయ్యా’లో ఉయ్యాలవాడ దాగుంది. - యక్షగానం ఏమిటా? మీకీమాట కిందటేడు సెప్టెంబరులోనే చెప్పలేదూ?
భీమసేన విజయం – ఇదొక యక్షగానం. దీని గురించి కిందటేడు సెప్టెంబర్ ఈమాట సంచికలో చూడవచ్చు. - అన్నవరంలో ప్రేమ రాయబారం నడిపింది
చెంబు – శంకరాభరణం సినిమా చూసిన వాళ్ళకు తెలుస్తుంది. - మహీధరములో చిక్కిన చీమను పట్టుకో, లక్ష్మీకటాక్షం కలుగుతుంది
హీర – ఈ పదానికి చీమ, లక్ష్మి అన్న అర్థాలున్నాయి. ఈ పదం ‘మహీధరము’లో దాగుంది. - జోడు పడవలకు ఒకడే ఓడంగి – ఏమిటో చెప్పుకోండి!
చెప్పులు – ఇది ఒక పొడుపు కథ. ‘చెప్పుకోండి’లో కూడా ఇంకొక క్లూ దాగుంది. - కొమ్మ చివర ఇమ్ముగా వంచితే ఒక చెట్టవుతుంది
కొమ్మి – ఒక చెట్టు పేరు. - వేదన నెపంతో ఏడ్చిన సుందరి
పాటలగంధి – మనుచరిత్రలో ‘పాటున కింతులోర్తురె కృపా రహితాత్మక…’ అనే పద్యంలో ‘పాటలగంధి వేదన నెపంబిడి యేడ్చె కలస్వనంబునన్’ అని వరూధిని ఏడుపుని వర్ణిస్తాడు పెద్దన. - వాడకు ముందు, వరదకు తర్వాత
గుడి – గుడివాడ, వరదగుడి. - ఆకలి తుదముట్టడానికి నీళ్ళయినా చాలు
కలి – బియ్యం నానబెట్టిన నీళ్ళను కలి అంటారు. ఆ’కలి’ పదం తుదిన ఉన్నది. - కలువపువ్వులగుత్తిలో అటుయిటుగా పక్షి జంట
కవపులుగు – అంటే జంట-పక్షి (పక్షి-జంట అటు ఇటుగా). ‘కలువపువ్వులగుత్తి’ అనే పదంలో దాగుంది. చక్రవాక పక్షికి మరో పేరిది. - దగ్గరకు రాడానికి భయమెందుకు?
దాపు – అంటే దగ్గర, భయం అని రెండర్థాలు. - తమిళ కావేరి బంగారంలాంటి బియ్యాన్ని పండిస్తుంది
పొన్ని – తమిళంలో కావేరీ నదిని పొన్ని అంటారు. బంగారం అని కూడా అర్థం. ఇదొక రకం బియ్యం కూడా. - ఇటీవల ఈమాటపై అందరూ ఫిదా అయ్యారెందుకు?
కైకు – అంటే ఎందుకు అని అర్థం. ఫిదా సినిమాలో ఎక్కువగా వచ్చే మాట. - కథలన్నీ కంచికి, రస్తాలన్నీ…
రోము – కథలన్నీ కంచికి చేరడం తెలుగు నానుడి నుంచి వచ్చింది. దారులన్నీ రోము చేరడం ఇంగ్లీషు నానుడి.