లూచియా డి లమర్‌మూర్ (Lucia Di Lammermoor) అనునది సాల్వదోరే కమ్మరానో (Salvadore Cammarano) అను ఇటాలియను కవి రచించిన విషాదాంతసంగీతరూపకము. దీని నితడు స్కాంట్లండు దేశస్థుడైన సర్ వాల్టర్ స్కాట్ రచించిన లమర్‌మూర్ వధువు (The Bride of Lammermoor) అను నవల ననుసరించి రచించియుండెను. ఈ రూపకమును సుప్రసిద్ధుడైన ఇటలీదేశసంగీతకర్త గితానో దొనిత్సెత్తి (Geatano Donizetti, 1797-1848) అను నతడు సంగీతబద్ధము చేసెను. ఇది మొదటిసారిగా క్రీ.శ.1835లో ఇటలీలోని నేపుల్స్ నగరములో ప్రదర్శింపబడెను. అప్పటినుండి ఇప్పటివఱకును తరచుగా ప్రదర్శింపబడుచున్న దొనిత్సెత్తి యొక్క సుప్రసిద్ధమైన సంగీతరూపకమిది. ఇంగ్లీషు వ్యాఖ్యలతో గూడిన ఈ ఆపెరాయొక్క చక్కని ప్రదర్శనను యూట్యూబులో చూడవచ్చును.

కథాసంగ్రహము

18వ శతాబ్దపు స్కాట్లండుదేశములో తరతరములనుండి విరోధులైన రెండువంశముల సంస్థానాధీశు లున్నారు. ఇందులో లమర్‌మూర్ సంస్థానాధీశుడు ఎన్రికో ఆష్టన్ అను నతడు. ఇతనికి రేవన్స్‌వుడ్ సంస్థానమునకు వారసుడైన ఎడ్గార్డో అను నతడు విరోధి. ఎన్రికోకు లూసియా అను నామె ఏకైకసోదరి. రైమండో అను నాతడు అతనికి మతగురువు. నార్మానొ అను నాతడు అతని దుర్గరక్షకుడు. లూసియాకు ఆంతరంగిక పరిచారిక అలీసా అను నామె.

స్కాట్లండు అధిపతియైన విలియమ్ రాజుకు అనుకూలపక్షము వాడు ఎన్రికో. కాని ఇప్పుడు విలియం తర్వాత మేరీ అను నామె సమ్రాజ్ఞి యైనది. ఆమె పాలనలో విలియం పక్షమువాడైన ఎన్రికోకు అధికార మంతరించు ఆపద చేకూరినది. అందుచేత అతడు తనకు హితుడును, మేరీకి సన్నిహితుడును ఐన ఆర్టురో అను నాయకునికి లూసియా నిచ్చి వివాహము చేసి, తన అధికారమును నిల్పుకొన యత్నించుచున్నాడు. కాని దానికి విపరీతముగా లూసియా అతనికి బద్ధవైరి యైన ఎడ్గార్డో ప్రేమలో పడి, ఆ సంబంధమును నిరసించుచున్నది. ఇట్టి నేపథ్యములో ఈ ఆపెరా యొక్క మూడంకముల కథ ఈక్రిందివిధముగా జరుగును.

కథాసంగ్రహము ప్రథమాంకము

స్థలములు: ఎన్రికో దుర్గము, దుర్గపరిసరమందలి తోట.

నార్మానో రాత్రిపూట అనధికారముగా తోటలో ప్రవేశించిన ఒకానొక ఆగంతుకుని ఉనికిని కనుగొనమని అనుచరులకు దివ్విటీ లిచ్చి వారిని అన్వేషణకు పంపుతాడు. అట్లు ఆ ఆగంతుకుడు ఎడ్గార్డో అని నిర్ధారణ చేసి, అతడు లూసియాను ప్రతి రోజు కలిసికొంటున్నాడని, ఆమె ఆతని గాఢంగా ప్రేమిస్తున్నదని ఎన్రికోకు తెలుపుతాడు. అది విన్న ఎన్రికో ఎడ్గార్డోను మఱింతగా ద్వేషించి, లూసియాతో అతని ప్రేమను భగ్నం చేయడానికి పూనుకొంటాడు.

మధ్యరాత్రిసమయంలో ఎడ్గార్డోను కలసికొనుటకు లూసియా అలీసాతో ఆతోటలోని జలయంత్రము చెంతకు వస్తుంది. కాని ఎడ్గార్డో వచ్చుటకు కొంత ఆలస్యమౌతుంది. ఆలోపల లూసియా అక్కడ ఉన్న జలయంత్రాన్ని చూచి భయపడుతూ, పూర్వం అచ్చట రావెన్స్‌వుడ్ వంశస్థుడొకడు తన ప్రియురాలిని హత్యచేసిన దృశ్యం తన కన్నులకు గట్టినట్లుగా అగపించి తనను భయభ్రాంతురాలిని చేస్తున్నదని ఆలీసాకు చెపుతుంది. ఆలీసా ఇది ఘోరమైన దుశ్శకున మని, ఎడ్గార్డోతో ప్రేమ తన దుర్గతికే దారితీస్తుందని, అందుచే దానిని మానుకొమ్మని లూసియాకు సలహా నిస్తుంది. కాని ఆ ప్రేమయే తనకు జీవాధారమని అట్లు చేయుటకు లూసియా నిరాకరిస్తుంది. ఇంతలో ఎడ్గార్డో వచ్చి తాను అత్యవసరంగ రాబోవు ఉదయమే రాజకీయావసరములకై కొన్ని నెలల పాటు ఫ్రాన్సుకు పోవలె నని ఆమెతో చెప్తాడు. అట్లు వెళ్ళుటకు ముందుగా వారు వివాహాంగీకారమును చేసికొని, దానికి చిహ్నంగా ఉంగరములను మార్చుకొంటారు. ఉత్తరప్రత్యుత్తరములతో తమ ప్రేమను నిలుపుకొనుట కాశిస్తారు. ప్రత్యంతరము లేని ఈ వియోగమున కెంతో విషణ్ణులగుచు విడిపోతారు.

కథాసంగ్రహము: ద్వితీయాంకము

స్థలములు: ఎన్రికో అంతర్మందిరము, దుర్గమందలి వివాహానుకూలమైన విశాలమైన శాల.

ఆర్టురో ఆమెను పెడ్లాడుట కారోజే వస్తున్నాడని, తన ధనమానములను రక్షించుటకు లూసియా అతనిని తప్పక అంగీకరింపవలెనని ఎన్రికో లూసియాను బలవంతం చేస్తాడు. కాని తానిదివరకే ఎడ్గార్డోకు అంకితమైనానని ఆమె అందుకు నిరాకరిస్తుంది. అప్పుడు ప్రవాసములో ఎడ్గార్డో అన్యకాంతానురక్తుడై అమెను మఱచినాడని చూపునట్లుగా నార్మానోచేత కూటసృష్టి చేయబడిన ఒక లేఖను ఎన్రికో ఆమెకు చూపించి, ఎడ్గార్డోను త్యజించి ఆర్టురోను పరిగ్రహింపుమని బలవంతం చేస్తాడు. ఆమె ఇంకను విముఖురాలై యుండగా, రైమండో కుటుంబక్షేమమునకై ఆర్టురోను పెండ్లాడుమని ఆమెకు బోధిస్తాడు. ఆమె బలవంతముగా దాని కంగీకరిస్తుంది.

ఇంతలో ఆర్టురో సపరివారముగా వివాహమునకై వస్తాడు. ఆసమయంలో ఖిన్నురాలయ్యే ఉన్న లూసియాను గమనించిన ఆర్టురోకు అనుమానం కలుగకుండా అనతికాలం క్రిందనే మరణించిన తల్లియందలి శోకంతో ఆమె అట్లుందని ఎన్రికో వివరిస్తూ వివాహాంగీకారపత్రముపై ఆర్టురోచేత సంతకం చేయిస్తాడు. ఆతర్వాత లూసియాను కూడ సంతకం చేయమని దీనంగా అర్థిస్తాడు. ఆమె అర్ధాంగీకారంతో ఆపత్రంపై సంతకం చేస్తుంది. అదే సమయంలో హఠాత్తుగా ఎడ్గార్డో అక్కడికి ప్రవేశించి వివాహమును భంగంచేయుటకు ప్రయత్నిస్తాడు. ఎన్రికో అతనిని ఎదుర్కొంటాడు. వారిద్దరు ఖడ్గయుద్ధమునకు తలపడగా, రైమండో వారిని శాంతపఱచి, లూసియా ఆర్టురోను పెండ్లాడుట కిదివరకే అంగీకరించిందని ఆమె సంతకం చేసిన అంగీకారపత్రమును ఎడ్గార్డోకు చూపుతాడు. అది చూచి ఎడ్గార్డో అత్యంతక్రుద్ధుడై, ఆమె తోటలో తన చేతికి తొడిగియుండిన ఉంగరమును తీసి పడవేసి, ఆమె చేతియందలి తన ఉంగరమును లాక్కొని దానిని కాలికింద పడవేసి తొక్కుతాడు. ఎట్టకేలకు ఎన్రికోచేత అత డచ్చటినుండి బహిష్కరింపబడుతాడు.

కథాసంగ్రహము: తృతీయాంకము

స్థలములు: వైభవహీనమైన ఎడ్గార్డో నివాసము, ఎన్రికో భవనమునందలి విశాలమైన వివాహశాల, తోట.

ఆనాటిరాత్రి ఎన్రికో ఎడ్గార్డోకడకు వచ్చి లూసియా ఆర్టురోతో వివాహసుఖము ననుభవిస్తున్నదని చెప్పుచు అతనిని రెచ్చగొడుతాడు. ఇద్దఱిమధ్య వివాదం ఉద్ధృతమై పంతాలు పెరుగుతాయి. మఱునాటి ఉదయం ద్వంద్వయుద్ధంలో ఎవరు ఉద్దండులో, మరణమో విజయమో ఏదో ఒకటి నిస్సందేహంగా తేల్చుకొనవలెనని వారు నిర్ణయించుకొంటారు.

వీరిక్కడ ఇట్లు తలపడుచుండగా, అక్కడ వివాహశాలలో పరిజనములు చేసికొంటున్న వేడుకలను హఠాత్తుగా ఆపి, లూసియా ఉన్మాదంతో రెచ్చిపోయి ఆర్టురోను కత్తితో పొడిచి చంపివేసిందని రైమండో ప్రకటిస్తాడు. ఇంతలో అపస్మారస్థితిలో నుండి, తానప్పుడే ఎడ్గార్డోను వివాహమాడబోవుచున్నట్లుగా మనస్సులో ఊహిస్తూ విపరీతంగా ప్రవర్తిస్తూ మరణాసన్నదశలో నున్న లూసియా ఆ వివాహశాలలో ప్రవేశించి కొంత సేపటికి నేలకొరిగి అక్కడే మరణిస్తుంది.

ఇంతలో ఉదయమౌతుంది. కడచిన రాత్రి ఎన్రికోతో చేసికొన్న ఒప్పందము ప్రకారము ద్వంద్వయుద్ధమునకై ఖడ్గధారియై ఎడ్గార్డో దుర్గసమీపమునందలి తోటకు వస్తాడు. అక్కడ కోరస్ పాడే విషాదాలాపనద్వారా లూసియా మరణించిందని అతడు తెలుసుకొంటాడు. అత్యంతవిషాదంతో అతడు లూసియా శవమును చూచి, ఊర్ధ్వలోకంలో నైనా ఆమె సాహచర్యభాగ్యం పొందుతానని కత్తితో పొడుచుకొని ఆమె శవము ప్రక్కనే మరణిస్తాడు. ఇట్లు ముగ్గురి మరణంతో ఈ విషాదరూపకం సమాప్తమౌతుంది.

ప్రస్తుతప్రయత్నము

ఈ విషాదాంతనాటకం ఆద్యంతం కరుణారసనిర్భరమైన దనుటలో సందేహము లేదు. ఇందులో గల సన్నివేశములు, పాత్రల చేష్టలు, మనస్తత్వములు ఆద్యంతం చూపఱుల మనస్సుల నార్ద్రీకృత మొనర్చుననుటలో సంశయం లేదు. ఐనను ఇందులో కొన్ని అతార్కికమైన కల్పన లున్నవి. ముఖ్యముగా ఎడ్గార్డో వివాహశాలకు వచ్చి తనకు లూసియాతో గాఢమైన పూర్వానురాగబంధం ఉన్నదని, ఆమె తనకు మాట యిచ్చినదని, పరస్పరం ఉంగరాలు గూడ మార్చుకొన్నామని అంత స్పష్టంగా నిరూపించుకున్నా గాని, అదేమి పట్టించుకొనకుండా ఆర్టురో ఆమెను పెండ్లాడుట అసహజముగా నున్నది. అందుచేత నేనీ సన్నివేశమును మార్చినాను. ఆర్టురో లూసియాతో వివాహమునకు గాక వివాహనిశ్చితార్థమునకై వచ్చినాడని, అది ముగిసిన తర్వాత నివర్తుడగు అతనిని, అతని పరివారమును చూచి, వారు నిర్గమింపగనే ఎడ్గార్డో వివాహశాలలోనికి వచ్చి, తనను వంచించి తన ప్రవాసములో ఇతరుని పెండ్లాడుట కంగీరించి, అంగీకారపత్రమును సంతకము చేసినదని లూసియాను దూషించి, ఎన్రికోతో ఖడ్గయుద్ధమునకు తలపడినాడని మార్చినాను. ఆసందర్భములోనే అతనికి ఎన్రికోకు వివాదం పెరిగి, మఱునాటి ఉదయం వారు ద్వంద్వయుద్ధంలో నిగ్గు తేల్చుకొనుటకు నిర్ణయించుకొన్నారని, మఱునాడట్లు వచ్చిన ఎడ్గార్డోకు అలీసాద్వారా మరణావస్థలో నున్నట్లు తెలిసిందని కథను మార్చినాను. ఎడ్గార్డోనే నిరంతరంగా స్మరిస్తూ మరణముఖమున నున్న తన చెల్లెలిని రక్షించు కొనుటకై ఎన్రికోయే అలీసాను పంపి అతనిని దుర్గములోనికి రావించినాడని, కాని అతడు వచ్చువఱకే లూసియా మరణించినదని కథను మార్చినాను. ఇంకొక ముఖ్యమైన మార్పు ఆర్టురో హత్య. లూసియాకు అతనికి ఇంకా వివాహమే జరుగకుండుటచే, ఆమె అతనిని హత్యచేయు అవకాశమే లేదు. అందుచేత ఇందులో ఆర్టురో హత్య జరుగదు. ఈ నాటకమును భారతదేశమున కన్వయించుకొనుటచేత, ప్రాన్సు మాళవముగాను, లెమర్మూరు శ్రీపురసంస్థానంగాను, రావెన్స్ వుడ్ దానికి ప్రక్కనే ఉండే గోపుర సంస్థానంగాను, రైమండో మతగురువుగా గాక మైత్రేయుడను వృద్ధసచివునిగాను మారినారు. అట్లే లూసియా కామినిగాను, అలీసా మాలినిగాను, ఎన్రికో భీమవర్మగాను, నార్మానో మిత్రసేనుని గాను, ఎడ్గార్డో ప్రవరసేనునిగాను, ఆర్టురో భద్రగోపవర్మగాను, క్వీన్ మేరీ నరసింహసార్వభౌమునిగాను మారినారు.

పాత్రలు

భీమవర్మ (Enrico Ashton): వైభవము దొఱఁగుచున్న ఒక చిన్న (శ్రీపుర) సంస్థానమునకు అధిపతి
మిత్రసేనుఁడు (Normanno): భీమవర్మకు సన్నిహితుఁడైన అనుచరుఁడు
మైత్రేయుఁడు (Raimondo): భీమవర్మయొక్క సచివుఁడు, వృద్ధుఁడు
ప్రవరసేనుఁడు (Edgardo): భీమవర్మవంశమునకు వైరులైన వంశస్థులయొక్క చిన్న (గోపుర) సంస్థానమునకు వారసుఁడు
భద్రగోపవర్మ (Arturo): కామినిని పెండ్లాడఁబోవు సచివుఁడు, రాజకీయనాయకుఁడు, భీమవర్మకు మిత్రుఁడు
కామిని (Lucia Ashton): ప్రవరసేనునియందు ప్రగాఢముగా అనురక్తురాలైన భీమవర్మయొక్క ఏకైకసోదరి
మాలిని (Alisa): కామినికి ఆంతరంగికురాలైన పరిచారిక
ఇంకను భటులు, పరిజనములు, ఇతరబంధువులు

ప్రథమాంకము

మొదటిదృశ్యము

(మిత్రసేనుఁడు, దివటీలు పట్టుకొన్న అనుచరుల కోరస్ ప్రవేశించును.)

రెండవ దృశ్యము

(అర్ధచంద్రుఁడాకాశంలో వెలుగుచున్నాఁడు. ఆసమయంలో కామిని తన కాప్తురాలైన పరిచారిక మాలినితో ఇతఃపూర్వం తఱచుగా తాను ప్రవరసేనునితో కలసికొనుచుండిన వనమందలి జలయంత్రము చెంతనే ప్రవరసేనునికై నిరీక్షిస్తున్నది. సామాన్యంగా వారి సమావేశం తెల్లవారుజామున జరిగేది. ఇప్పుడు మాత్రం మధ్యరాత్రి తర్వాత కొద్దిసేపటికే ఆమె అతనికై ఎదురు చూస్తున్నది.)

(ప్రవరసేనుఁడు నిష్క్రమించుచుండును. అతనిని చూపందునంతవఱకు జూచుచు కామిని నిష్క్రమించును.)