పినవీరన:
అద్భుతము మదాలసా! నీ నాట్యమూర్తిలో ఆ మహాసరస్వతిని తనివితీర దర్శించుకొన్నాను. నీ మేలు మఱవరానిది. ఇక అచంచలమైన అవధానముతో ఆ దేవిని ఉపాసించి తెలవాఱులోగా కావ్యమును పూర్తి చేసెదను. నీ సాహాయ్యమున కెంతో ఋణగ్రస్తుడ నైనాను.
మదాలస:
నేను చేసిన దేమియు లేదు స్వామీ! ఐనను మీకిది ప్రయోజనకరమైన అంతకంటెను సార్థకత నా నాట్యమునకు లేదు. సరస్వతి సర్వవిధముల మీకు సహకరించును గాక.
పినవీరన:
మంచిది. ఇక పోయి వత్తును. రేపు రాజాస్థానములో కలిసికొందాం.
పదునైదవ దృశ్యము
(సమయం: మహానవమినాటి రాత్రి; స్థలం: పినవీరభద్రుని పూజాగృహం. మందిరంలో దేదీప్యమానంగా సెమ్మెలు వెలుగుతుంటాయి. తాళపత్రములు, గంటములు, సమస్తపూజాద్రవ్యములు సిద్ధంగా ఉంటాయి. పినవీరన శుచియై, సరస్వతీదేవి నర్చించి, తెరతీయు సమయమునకు క్రింది మంత్రములతో ఘంటానాదయుక్తముగా హారతి నిచ్చుచుండును.)
దే॒వీం వాచ॑మజనయన్త దే॒వాః| తాం వి॒శ్వరూ॑పాః ప॒శవో॑ వదన్తి||
సానో॑ మం॒ద్రేష॒మూర్జం॒ దుహా॑నా| ధే॒నుర్వాగ॒స్మానుప॒ సుష్టు॒ తైతు॑||
చ॒త్వారి॒ వాక్పరి॑మితా ప॒దాని| తాని॑ విదుర్బ్రాహ్మ॒ణా యే మ॑నీ॒షిణః॑||
గుహా॒ త్రీణి॒ నిహి॑తా॒ నేఙ్గ॑యన్తి| తు॒రీయం వా॒చో మ॑ను॒ష్యా᳚వదన్తి||
ఉ॒త త్వః॒పశ్య॒న్న ద॑దర్శ॒ వాచ॑ము॒త త్వః॑ శృ॒ణ్వన్న శృ॑ణోత్యేనామ్||
ఉ॒తో త్వస్మై తన్వం వి స॑స్త్రే జా॒యేవ॒ పత్యు॑ రుశ॒తీ సువాసాః᳚||
అమ్బి॑తమే॒ నదీ᳚తమే॒ దేవి॒తమే॒ సర॑స్వతి|అ॒ప్ర॒శ॒స్తా ఇ॑వ స్మసి॒ ప్రశ॑స్తిమమ్బ నస్కృధి||
పా॒వ॒కా నః॒ సర॑స్వతీ॒ వాజే᳚భి ర్వా॒జినీ᳚వతీ| య॒జ్ఞం వ॑ష్టు ధి॒యావ॑సుః||
ఆ నో᳚ ది॒వో బృ॑హ॒తః పర్వ॑తా॒దా సర॑స్వతీ యజ॒తా గ॑న్తు య॒జ్ఞమ్|
హవం॑ దే॒వీ జు॑జుషా॒ణా ఘృ॒తాచీ᳚ శ॒గ్మాం నో॒వాచ॑ముశ॒తీ శృ॑ణోతు||
(సరస్వతికి సాష్టాంగదండప్రణామము చేసి, అనంతరము పద్మాసనస్థుడై , నిమీలితనేత్రుడై, క్రింది దండకమును, పద్యమును, శ్లోకమును పరవశముతో పఠించును.)
*జయజయ శుకవల్లకీపుస్తకాక్షావళీపాణి గీర్వాణి కల్యాణి మందార కుందేందు నీహార నీకాశ శుభ్రాంగ విభ్రాజితే, పంకజాతాభపాదాన్వితే, స్నిగ్ధ రంభాప్రకాండ ప్రతీకాశ రమ్యోరుయుగ్మా న్వితే, శూన్యవాదాత్మ మధ్యాన్వితే, హోమధూమావళీతుల్య రోమావళీధామజాలాన్వితే, పుష్ప గుచ్ఛోపమోరోజ శోభాన్వితే, బంధుజీవోప మోష్ఠాన్వితే, కుందదన్తాన్వితే, పద్మనేత్రాన్వితే, దర్పణప్రఖ్య గండస్థల ప్రస్ఫురత్కర్ణికారత్నబింబాన్వితే, అంబుభృన్నీల వాలాన్వితే, సర్వ విద్యాత్మికే, సర్వమంత్రాత్మికే, సర్వయంత్రాత్మికే, సర్వభాషాత్మికే, సర్వబృందారకస్తుత్య రూపే, దయాసింధురూపే, శతానందజాయే, సదాశ్లాఘనీయే, సతాం సేవనీయే, భజే శారదాంబే, భజే శారదాంబే, భజే త్వాం భజే.
ప్రణవపీఠమున మంత్రపరంపరలు గొల్వ
నుండు నేదేవి పేరోలగంబు
భావజ్ఞులకుఁ బరాపశ్యంతి మధ్యమా
వైఖరు లేదేవి వర్ణసరణి
జపహార కీర పుస్తక విపంచిసమంచి
తంబు లేదేవి హస్తాంబుజములు
కుందేందు మందార కందళీ బృందంబు
చంద మేదేవి యానందమూర్తికాంచె నేదేవి కాంచనగర్భ చతుర
పూర్వదంత కవాట విస్ఫుట మనోజ్ఞ
చంద్రకాంత శిరోగృహస్థల విహార
మమ్మహాదేవి వాగ్దేవి నభినుతింతు.యా దేవీ సర్వభూతేషు శిక్షారూపేణ సంస్థితా|
నమస్తస్యై, నమస్తస్యై, నమస్తస్యై, నమో నమః||
గీర్వాణి! కల్యాణి| నాకావ్యసంపూరణభారము నెల్లను నీహస్తగతము చేయుచున్నాను. నిన్నే నమ్ముకొని యున్నాను. పాల ముంచిన నీట ముంచిన నీకరుణయే బ్రాహ్మీ! నీకరుణయే!
(అని ప్రార్థించిన పిదప పూజామందిరకవాటములు మూయును. ఆకవాటముల వెనుకనుండి ‘ఓం శ్రీం హ్రీం సరస్వత్యై నమః’ అను మంత్రపఠనము క్రమక్రమముగా క్షీణించుచున్న స్వరముతో ఒక నిముసము పాటు వినిపించును. తదుపరి నిశ్శబ్దము. ఆతర్వాత పూజామందిరము మునుపటి కంటె పెక్కురెట్లు ప్రకాశవంతమైనట్లు తలుపు సందులనుండి బయటికివచ్చు వెలుతురుద్వారా తోచును. అంతలో పలుగంటము లొకే సారి తాళపత్రములపై వ్రాయుచున్న సవ్వడి నిరంతరముగా వినిపించుచుండును.)
పెదవీరన:
అంతయు ఆశ్చర్యముగా నున్నది. పూజామందిరము మునుపటికంటె శతధా ప్రకాశవంత మైనట్లున్నది. గంటముల సవ్వడి నిరంతరముగా వినిపించుచున్నది. పెనుకొండపైనుండి ఉరువడిగా దుముకు నిర్ఝరిణీనిరంతరనిర్హ్రాదమువలె ఈ శబ్దము వినిపించుచున్నది. కానిమ్ము. దీని కంతరాయము కలిగింపను. రాత్రియంతయు నిట్లే జరుగునేమో! కొంతసేపు నిదురించి లేచి మఱల పరిశీలింతును.
(అని శయ్యాగతు డగును. గంటముల సవ్వడి నిరాఘాటముగ సాగుచునే యుండును. ఇంతలో నేపథ్యమున ప్రాతఃకాలపు కుక్కుటారవము విన్పడును. పెదవీరన మేలు కొని, పూజామందిరము వైపు నడచును. అట్లు నడచి…)
ఈ గంటపుమ్రోత ఇంకను సాగుచునే యున్నది. ఇది యేమి వింతయో తెలిసికొన మన ముబలాట పడుచున్నది. తలుపు దట్టను, తెఱువను గాని, తలుపుసందు నుండి ఈవింతను రహస్యముగా వీక్షింతును (అని తలుపుసందు నుండి చూచును.)
(లోపలినుండి మధురాతిమధురమైన స్త్రీకంఠస్వరములో — “అహో భావుకః పశ్యతి! తతో విరమే!” అని వినపడి, పూజామందిరప్రకాశము క్షీణించును. గంటపు సవ్వడి పూర్తిగా అణగిపోవును.)
పినవీరన:
(పరవశముతో ఈక్రింది పద్యమును చదువును.)
*ఎంతదయాసముద్రవొ మహేశ్వరి, బ్రహ్మహృదీశ్వరీ! జలే
జాంతరపత్త్రకాంతమృదులారుణపాణులఁ బూని గంటముల్
సాంతముఁ జేసితీవు సరసంబుగ జైమినిభారతంబు, ని
న్నెంతగఁ గొల్చినం గొదువయే కద శారద! భక్తసారదా!
(పెదవీరన తమ్ముడూ! అని తలుపు దట్టును. పినవీరన తలుపు దీయును)
పెదవీరన:
తమ్ముడూ! నాది తప్పైనది. నాది తప్పైనది. నేను తలుపు సందులోనుండి ఉత్కంఠ నాపుకొనలేక చూచినాను. అంతయు మాయమైనది. గంటము చప్పుడు లేదు. కన్నులు మిఱుమిట్లు గొల్పుచున్న ఆ కాంతియు లేదు. అంతయు నశించినది. అంతయు నశించినది. నన్ను క్షమించు తమ్ముడూ! నన్ను క్షమించు.
పినవీరన:
చింతింపకు డన్నగారూ! అదృష్టవశమున ఆ సమయమునకు అనువాద మంతయు ముగిసినది. చిట్టచివర ఫలశ్రుతి వంటి భాగము మాత్రమే కొంత మిగిలినది. ఆ స్వల్పబాగము నిప్పుడే పూర్తి చేతును. కృతిభర్త విషయ మీఫలశ్రుతిలో చేర్చవలసినది నేను గనుక బ్రాహ్మీదేవి ఆ భాగమును మిగిలించినది.
ఆసమయంబున ధర్మజ!
నే సోమకులంబునను జనించి కుటిలులన్
శాసించి ధరణిపాలన
చేసెదఁ దగ సాళ్వనారసింహుఁడ నగుచున్
అని శ్రీకృష్ణుడే కలికాలములో ధర్మసంరక్షణకై సాళువనరసింహరాయప్రభువులుగా నవతరింతు నని పలికినట్లు ఫలశ్రుతి నేను వ్రాయవలసి యున్నది గనుక నిటువంటి కొన్ని పద్యములు దప్ప మిగిలిన కావ్యము నంతయు భారతి పూర్తి చేసినది.
పెదవీరన:
తమ్ముడూ! నీవు మహానుభావుడవు. సరస్వతీవరప్రసాదుడవు.
పినవీరన:
అంతయు ఆ మహాసరస్వతీప్రసాదము. మనము నిమిత్తమాత్రులము.
పదునారవదృశ్యము
(సమయం: విజయదశమి మధ్యాహ్నం. స్థలం: కవులు, పండితులు, వేదవిప్రులు, పురోహితుడు, నర్తకులు, వాద్యసంగీతకారులు, అధికారులు ఉన్న సాళువ నరసింహరాయల సభామంటపం. కాని వీరభద్రసోదరు లింకను సభకు వచ్చియుండరు. వందులు మొదటి దృశ్యములో నిచ్చిన బిరుదులను చదువుచుండగా సాళువనరసింహరాయలు రాజసముగా సింహాసనాసీను డగును.)
రాయలు:
సభకు నమస్కారము. సర్వజనానందప్రదముగా జరుగుచున్న నవరాత్రి ఉత్సవములు ఈ నాటితో ముగియును. ఆ ఉత్సవములలో అతిముఖ్యమైనది నేటి పండితసభ. వ్యక్తిగతంగా నిది అత్యంతపర్వదినం నాకు. పినవీరభద్రులవారు… (అనుచు సభను తేఱిపాఱ జూచి, అచ్చట పినవీరభద్రుడు లేకుండుట గమనించి, మాట మార్చి…) ఏమి ఇంకా సభకు రాలేదా?
మంత్రి:
వారింకా రాలేదు. ప్రభువుల కీరోజు వారు జైమినిభారతము నంకితము చేయవలెను గదా! మఱింకా ఎందుకు రాలేదో?
ఒక
పండితుడు:
నిన్నటివఱకు ఆ గ్రంథం పూర్తి కాలేదని వ్రాయసం సింగన సమాచారం. అదే కారణమేమో!
మంత్రి:
అది మాకూ తెలుసు. కాని మహాప్రతిభులైన పినవీరనగారు చక్రవర్తులకు ఇచ్చిన మాట దాటరని మా నమ్మకం. అట్టి ప్రమాదమే జరిగితే అది అత్యంతదండనార్హమైన ప్రభుధిక్కార మౌతుందని వారికి తెలిసే ఉంటుంది.
మఱొక
పండితుడు:
వారు సభకు వస్తే కాని విషయం తెలియదు గదా! ఐనా నిన్నటివఱకూ వ్రాయని గ్రంథం ఒక్కపూటలో వ్రాసి తేవడానికి మానవమాత్రులకు సాధ్యమా? అందుకే ముఖం చాటేసినారేమో!