(పెద్దగా నవ్వుచూ)

అంతే కదా? వస్తారు తిరిగి వారే.

(కోపంతో)

చెదలు పట్టని నీదు నోటికి, వదరకట్టుల సేవికా!

(చన్న=చనిపోయిన)

(పెద్దగా నవ్వుచు, అపహాస్యము చేయుచు)

పూర్వకాలపు గాథలు పొలఁతి యివ్వి,
వీని నిప్పుడు నమ్మరు పిల్లలైన.
ముందుగా పురుషపుంగవు
లందులో యువకసైనికు
లిట్టి వారల కేది శీలము?
ప్రమదలందునఁ బ్రతినిమేషము
తమ ప్రమోదము దక్క నితరము
నరయఁజాలని స్వార్థచిత్తులు
పురుషు లతితర పరుషవృత్తులు.
పూవుపూవునఁ బుష్పరసమును
ద్రావి వీడెడు భ్రమరముంబలె
వీడిపోదురు ప్రియల వారలు
కూడఁగనె తమ కోర్కెలన్నియు
ఆడవారును నట్టి యాటలె
ఆడఁ జెల్లును; అందుచేతను
అతివలారా! అలమటింపక
అతనుసౌఖ్యము నందఁగోరుడు.

(రెండు బంగారు నాణెములను చూపించును)

(ఆనాణెము లామె కొసంగి పల్కును)

అరయుదువుగద నీదు యజమానురాండ్ర
విరహంపువేదనలు విసుగుకోళ్ళును చాల

(నవ్వుకొనుచు, తనలో)

ఏమి రూపము లేమి వేషము
లేమి మీసము లేమి నాసిక
లీమనుష్యుల కేదివాసమొ
కామపురమో భీమపురమో!

(మాలతితో)

వీరెట్లున్నారు?

(జనాంతికముగా ప్రవిక్రమత్రివిక్రములతో)

గురుతింపదీమె మిము గూఢవేషములందు
జరుపంగఁ గలమింక జంకకయె కార్యంబు.

(గృహాంతరమునుండి)

మాలతీ, మాలతీ!

(మాలతితో)

నేను చెంతనె దాఁగి యుందును.
నిర్వహింపుము నీదుకార్యము.

(తమలో)

కొంత లాలిత్య మున్నట్లు గోచరించు
వీరి క్రోధమ్మునకు వెన్క వింతగాను.

(దూరమునుండి వినుచున్నట్లు నటించుచు, పురుషద్వయమును సరిగా గమనింపకుండ ప్రవేశించి)

ఏమయ్యె నేమయ్యె నేణాక్షులార!
సామరస్యము లేని సంభాషణలును
సంరంభములు చాలు, శాంతంబు మేలు.

(కోపంతో)

అరయండి, మాయింట నజ్ఞాత పురుషులు

(వారికేసి చూడకుండా)

ఉన్నారు, కానింత ఉడుకేల మీకు?

(సరోషముగా)

ఏమంటివేమంటి వీనాడె
మామనోనాథులం బాసి
పలవించు మాకిట్టివారు
నిలయంబులో నున్నచో
కలఁగదే మనసు?

(పురుషద్వయమును పరీక్షగా చూచి)

ఎటువంటి భాగ్యమ్మొ ఈమహాత్ములు
ఇటకేల వచ్చిరో ఎప్పు డేతెంచిరో!
ఇది కల్లగాదుకద! ఈక్షణంబులకు
సదసద్వివేకంబు సరిగ నున్నది కద!

(వచ్చి ఆలింగనము చేసికొందురు)

(శల్యునితో)

నీమిత్రులా వీరు?

(క్రింది గీతమును పాడుచు ప్రవిక్రముడుశాలిని యెదుటను, త్రివిక్రముడు మాలిని యెదుటను అభినయింతురు.)

చెప్పితిమి కద మున్నె రాజీవనేత్రి!
మారశరవిద్ధమైనట్టి మనసుతోడ
మీదు ప్రేమల నర్థించు పేదవార
మగుచు వచ్చినారము మనుపఁ దగును మమ్ము.

(బెట్టుసేయుచు నటించు శాలిని యెదుట నభినయించును)

పూఁబోడి తగదమ్మ యింతగా
మోడి సేయుట నీకు
పాడు మదనుండు హృదయంబు
గాడ నేసెను నన్ను
వీడి పంతంబు నిఁక దయతోడఁ
గూడి యేలుము నన్ను.

(కోపముతో వైముఖ్యమును సూచించు మాలిని యెదుట నభినయించును)

నీనేత్రములలోన నెలకొన్న మెఱుపులే
సూనాశుగజ్యోతి నాలోన వెలిగించె
నీమోములోఁ దోఁచు నీరజాతంబులే
నామనంబును దోచె నలినాస్త్రశరములై
కోమలాంగీ నన్ను కొఱకొఱం జూడకు
ప్రేమంబు దయసేయ పేదవైపోవు.

(వనధి=సముద్రము, పృథ్వి=భూమి)

(తనలో)

స్థిరచిత్తమెక్కడ? స్త్రీచిత్త మెక్కడ?
సరిపోదు రెంటికిని ధరలోన పొత్తనఁగ
కనుగొంటి నిర్వురను కఠినాత్మురాండ్రను
తొణకకుండెడి మంచిమనసున్నవారలను.

(మాలతితో)

ఎందు నున్నవార లిందుముఖులు?

(ప్రవిక్రమత్రివిక్రములతో)

‘క్షణమొక్క యుగముగా సంతసము లేక
దినమెట్లు గడచునో తెలియంగ లేము’
ఆలింప నీగీత మనిపించు నాకు
స్త్రీల స్థైర్యంబింత క్షీణించు చున్నట్లు
ఆగామినాటకం బాడంగ మీరింక
సాగుండు ముందునకు చాతుర్య మెసఁగ.

(స్త్రీద్వయమునకు వినిపించునట్లుగా)

చావనిమ్ము శల్య! మమ్ము చావనిమ్ము
అట్టులైన వారిమనసు లార్ద్రమౌనొ యేమొ.

(వారు సరభసంగా శల్యాదులు గల ప్రాంతమున కుఱికి వత్తురు.)

(విషమువలె కన్పించు ద్రావకము త్రాగి క్రింద కూలుదురు.)

(హీనస్వనంతో)

గాఢమగు ప్రేమ కావించు కార్య మిద్ది
దూరమేల యింకను నింత వైరమేల?
చేరి లాలింపుఁ డిపుడైన చెలువలార!

(వెరవు=ఉపాయము)

మాలతీ! మాలతీ!

(ఉఱుకుచు వచ్చి పురుషద్వయమును తాఁకి చూచి)

ఘోర మీ దుర్భగుల్ చావుకోఱలందు
జిక్కి చచ్చిరో లేక యా స్థితికి వేగఁ
జేరుకొనుచున్నవారొ …

(క్ష్వేళములు=విషములు)

(స్త్రీద్వయముతో)

వీరి నీస్థితిం ద్యజియింప నేరమౌను
ఆదుకొనవలె నెట్లైన అబలలార!

(వారి యెదలపై చేయి వేసి చూచి, ముక్కుల దగ్గర అరచేతినుంచి పరిశీలించి, స్త్రీద్వయముతో)

ఊపిరింకను వీరిలో నున్నయట్లు
దోఁచు నందుచే నంకమందు నిడి మీదు
మృదుకరంబుల లాలింప మేలు గలుగు.

(శల్యునితో)

తోడనే విషవైద్యునిఁ దోఁడి తేఁగ
రమ్ము నాతోడ శల్య! బిరాన నీవు.

(తమలో)

ఇంతకంటెను వింత గొల్పెడు
కపటనాటక మెపుడు నాడము.

(తమలో)

అతనురోగంబులం బాప నతివలార!
ఉరములందిట్లు జేరిచియుండుఁ డెపుడు.

(స్త్రీద్వయముతో)

వచ్చియున్నాఁడిదె ప్రసిద్ధవైద్యవరుఁడు
మంత్రతంత్రంబులును నుత్తమంబులైన
ఔషధంబు లొసఁగి యెట్టి యార్తినైన
దూరమొనరింపఁగల సమర్థుం డితండు.

(మాలతితో)

త్వరగఁ జూడుము వైద్యశేఖర
మరణముఖమున మతులెఱుంగక
ఒరిగియుండిరి యువకు లిర్వురు

(ఆ యువకుల నాడిని చూచి, ఫాలములను స్పర్శించి చూచి)

విషము ద్రావినట్లుగఁ దోఁచు వీరిఁ జూడ
ఔషధం బిచ్చుటకు పూర్వ మరయవలయు
ఏవిషంబును త్రాగిరో, ఏల త్రాగి
నారొ, శీతలంబుగనొ, ఉష్ణంబుగానొ.

(త్రాగి పడవేసిన సీసాలను చూపుచూ)

మేము వారించు నంతలో ప్రేమకొఱకు
అచట వేసిన సీసాలయందు నించి
వారు ద్రావిరి విషపూర్ణవారి నిటనె
ప్రణయజీవులై వారిట్లు భంగపడిరి

(మాలతి క్రింది పద్యమును చదువుచుండగా శాలినీమాలినులు ఆయువకుల విషసేవనమునకు తామే కారణమను అపరాధి భావమును సూచింతురు.)

ఎంత ఘోర మకట! వార లిట్టి స్థితికి
జారుకొనుట కేకాంతలు కారణంబొ?
ఏదియైన నేమి? యిపుడె యీవిషంబు
వలనఁ గల్గిన బాధలఁ దొలఁగఁజేతు.

(స్త్రీద్వయముతో, తన చేతిలోని వేణుదండమును చూపించుచు పల్కును)

మంత్రశక్తిమహితమైనదీ దండంబు
దీనిచేతఁ దుడువ మేని నెల్ల
సర్వగరళజాత దుర్వారరుజ లెల్ల
దూరమగును త్వరగ నారులార!

(స్త్రీద్వయముతో)

వారి వెనుకఁ జేరి వామలోచనలార!
పట్టుకొనుడు తలల పాణులూని

(అని యువకుల వెనుక జేరి వారి తలలను వక్షములపై నానించి పట్టుకొందురు.)

(స్త్రీలతో)

దండప్రభావవశమున
ఖండితవిషగుణయుతమగు కాయంబులకున్
దండిగ స్వాస్థ్యము గూర్చెను
మెండుగ మీచే నొనరిన మృదుతరసేవల్.
కావున వారల నట్లే
మీవక్షములందుఁ జేర్చి మృదుతరకరసం
భావనచే లాలింపుఁడు
పోవని విషలక్షణములు పోయెడు దనుకన్.

(అని పలికి, స్త్రీలను తేఱిపాఱఁ జూచుచు)

ఇక్కమలానన లెవ్వరు?
చక్కని రంభలొ, నిలిచిన సౌదామినులో?

(ప్రవిక్రముడు మాలినితో క్రిందివిధముగాఁ బలుకుచు కౌఁగిలించి అమె కరమును ముద్దిడును)

ఆ.వె. నీవు నాదు సఖివె నిస్సంశయంబుగ
గురుతువచ్చె నీదు కరముఁ జూడ

(త్రివిక్రముడు శాలినితో క్రిందివిధముగాఁ బలుకుచు కౌఁగిలించి ఆమె కరమును ముద్దిడును)

నీవు నాదు సతివె నిస్సంశయంబుగ
పరిచితంబు నీదు పాణి నాకు

(స్త్రీద్వయముతో)

ఓర్మితోడ నుండుఁ డువిదలార!

(బాఢముగను=తీవ్రముగను)

(తనలో వ్యంగ్యంగా)

ఆహా! ఎంత అపరాధము!

(ప్రకాశముగా)

విసమును మ్రింగ మూర్ఛనలు వెఱ్ఱితలంపులు వ్యర్థభాషలున్
మసగొను చిత్తముల్ గలుగు మానినులార! అదే నిదానమౌ
వెస మిముఁ జేరి ముద్దిడఁగ వీరలు గోరుటకు, న్నిజంబుగా
నసదృశసద్గుణాన్వితులు, నార్యులు వీరలు శీలవంతులున్.

(వారి ముఖభావములను గమనించి మాలతి తనలో)

వీరి మనములు మాఱిన విధము దోఁచె
బాగు! మాలతి నీపూన్కి ఫలము దాల్చె

(శాలినీమాలినులతో)

ఈదీనుల కింత ధైర్యము నందింపుడు.

(సంకోచిస్తూ)

దేవీ!

(సంకోచిస్తూ)

కాదు, దేవతలారా!

(త్రివిక్రమునితో)

నీవు మాట్లాడు.

(ప్రవిక్రమునితో)

లేదు, లేదు, నీవే…

(మాలిని కరమును మృదువుగా గ్రహించి)

మృదువాణీ! వినుమిది దయతో
అదరుచు వీరలు మదినిం దెలుపరు
కావున వారలకై పల్కెద నే
నే వారలమదినెఱిగినవాఁడను
‘అతిచారము చేసితి మింతగ నీ (అతిచారము=హద్దుమీరి ప్రవర్తించుట)
యతివలయం దని అపరాద్ధమతిం
గృతమెంచక క్షమియింపుండని మి
మ్మతిదీనంబుగ నర్థింతురు వీరలు’

(తమలో తాము జనాంతికముగా)

వీరి నిట నుంచి ప్రణయవిహారమునకు
కందు మిఁక వీరినిం బరోక్షంబుగాను
ఇంక నీస్త్రీలు లోఁబడరేని వారి
నభినవానసూయ లనియె యనఁగవచ్చు.

(ప్రవిక్రమునితో)

మనమొక వైపున విహరింతమా?

(బాధను నటించుచు ఒకపొదచెంత కూలబడి)

హమ్మయ్య!!

(లోన ఇష్టమున్నను పైకి లేనట్లు నటించుచూ)

శఠశిరోమణి! ఇట్టి లంచంబు లిచ్చి
జార్పఁజూతువు నామనఃస్థైర్య మీవు.

(తనలో)

అదరుచున్నది యీమె ధైర్యాచలంబు

(ప్రకాశముగా)

ప్రియతమంబుగ నిన్నెంతు విధుసమాస్య!

(ఆమె యెదను స్పృశించుచు)

పదెపదె కొట్టుచు నుండెను

(అతని యెదను స్పృశించుచు)

నేదిట గొట్టుచు నుండెను

(పరస్పరహృదయములను స్పృశించుచు)

కానీ ఇది నాకడ లేదు
ఇది నీలో నొదిగినది
పదెపదె కొట్టుచు నున్నది.
ఈయెద ఆయెదలో దాఁగె

(కౌఁగిలించుకొని)

ఆయెద ఈయెదలో దాఁగె
అందున నవమోదమె విరిసె
సుందరమై జగమే మెఱిసె.

(సవిలాసముగా అతనిని చూచి, తనలో)

రూపవంతుఁడితఁడు కాని ఓపలేను
నాదు ప్రియున కన్యాయంబు నాచరింప
అట్టులని వీనిఁ బ్రక్కకు నెట్టలేను
ఎట్లు మోతునొ యీద్వైద్య మెడఁదయందు.

(తనలో)

సరసుఁడే గాని యీతండు, సాహసించి
నాదు ప్రియునకు ద్రోహంబు నాచరింప;

(సాభిప్రాయముగా)

మఱలఁ జూడంగ నాకుంజమందు నాకు
కంటకంబులె యంతటఁ గానుపించు.

(తనలో)

సరసముగ నున్న యీయింతి స్వాంతమిపుడు
విరసముగ మాఱుచుండెను వింతగాను;
మఱలఁజేతును దాని నీకరణిఁ బలికి.

(ప్రకాశముగా)

చందనపుగిన్నెలో యన సౌరభంబుఁ
జల్లుచున్నవి యాపూవు లెల్లదెసల.

(అసమ్మతితో)

ఇట్టి మాటలు వ్యర్థంబు, లినుమడించు
నా యశాంతి వీనివలన, నన్ను నిందె
విడిచి, నీదారిలోన నీవేగుమయ్య.

(శాలినిని చూచి)

కనుమిదిగొ నీ సహోదరిని
కాంతిహీనం బామె ముఖము