ఏదో ఆలోచిస్తూ రోడ్డుమీద నడుస్తూన్న ఎఫిం, ఏలీషా పిలుపు విని పక్కకి చూశాడు. సంతోషంగా నవ్వుతున్న ఏలీషాని చూస్తే కొంచెం అసూయగా అనిపించిన మాట వాస్తవం. తనకన్నా బీదవాడయ్యీ, ఇంత సంతోషంగా ఎలా ఉండగల్గుతున్నాడో? అయితే ఏలీషా మంచి స్నేహితుడవడం, మనసులో కల్మషం లేకపోవడం ఎఫింకి బాగా నచ్చే విషయాలు. తిరిగి పలకరించేడు నవ్వుతూ, “ఏమిటి ఏలీషా అంతా కుశలమేనా? ఈ మధ్య బాగా నల్లపూస అయిపోయావే?”
ఏలీషా ఉన్నచోటునుండే పిల్చేడు, “రా, రా ఇలా కూర్చో, ఏమిటి విశేషాలు?”
ఎఫిం మాట కలిపేడు. “ఏమున్నాయ్, రోజూ ఉండేవే. ఈ ఇంటిపని మొదలు పెట్టాను. రోజు రోజుకీ ఖర్చులు పెరుగుతున్నాయే కానీ తగ్గే దారి కనబడటంలేదనుకో. ఇవి కాక మా మనవడి పెళ్ళొకటీ. మా అబ్బాయి సైన్యంలో చేరాడు కదా, వాడు ఈ పాటికి రావాలి. చూస్తున్నాం. సైన్యంలో తాగుడు అలవాటైంది. దాంతో ఓ చుక్క ఎక్కువ పుచ్చుకుని ఎక్కడ పాడౌతాడో అని నా బాధ. ఇలా ఎన్నని చెప్పేది. రోజుకో కష్టం తగులుకుంటోంది…”
ఏలీషా నవ్వేడు. “ఎందుకంత గాభరా పడిపోతావ్ ఎఫిం? రేప్పొద్దున్న మనం అనుకోకుండా పోయాం అనుకో, వీళ్ళందరూ జీవితాలు సాగించరూ? ఎవరి క్రాస్ వాడిదే. అదృష్టమో, దురదృష్టమో అది మనం మోయలేము. ఎవరిది వాడు మోసుకోవాల్సిందే కదా? అన్నీ ఆ భగవంతుడికి వదిలి నిశ్చితంగా ఉండు. పనులు అవే జరుగుతాయ్, ఆయన ఎలా చేయాలనుకుంటే అలాగే చేస్తాడు కదా?”
“అవుననుకో, అయినా నా ఆరాటం నాది. వీళ్ళందరూ నేను కష్టపడి తెచ్చిన పేరు పాడు చేస్తారేమో అని. ఇప్పటి దాకా మచ్చలేకుండా బతికాను. ఇప్పుడేమౌతుందో అనే బెంగ.”
“అదిగో మళ్ళీ అదే మాటా? నన్ను చూడు. మొదట్లో ఏదో ఉద్యోగం ఉండేది. తర్వాత వడ్రంగిగా చేశాను. ఏదో రెక్కాడితే డొక్కాడదనే జీవితం. ఇప్పుడిలా తేనెపట్లు పెంచుతున్నాను. భగవంతుడి దయవల్ల ఇప్పటిదాకా గడిచిపోయింది. అనుకున్న జెరూసలం ప్రయాణం కూడా అయిపోతే జీవితంలో ఇంక అన్నీ అయ్యినట్టే. నాతో పోలిస్తే నీ జీవితం ఎంతో ఉన్నతంగా లేదూ? ఎందుకూ గాభరా?”
“నువ్వన్నది నిజమే అనుకో, కానీ చెప్పానుగా నా మనసే అంత. ఏదో ఒకటి ఆలోచిస్తూ బుర్ర పాడుచేసుకుంటూ ఉంటానేమో.”
“అయితే మనం కలిసి వెళదాం అనుకున్న జెరూసలం ప్రయాణం గురించి చేప్పావు కాదు మరి. ఎప్పుడు బయల్దేరదాం?”
“కాస్త ఆగాలి. ఈ ఇంటి పని అయిపోగానే ఆలోచిద్దాం.”
“క్రితం ఏడాది అడిగితే ఇంకేదో చెప్పావు. ఇప్పుడేమో ఈ ఇంటిపని. అంతకు ముందు ఇంకేదో వంక. ఇలా ఎంతకాలం? చెప్పొచ్చావ్ కానీ ఈ పనులు మీ అబ్బాయ్ చూడలేడా?”
“వాడా? వాణ్ణి నమ్మితే ఏట్లో ములిగినట్టే.”
“ఇంకెంతకాలం ఆగుదాం? నువ్వే చెప్పు. ఎప్పటికప్పుడు ఇలా వాయిదాలు వేసుకుంటూ వస్తున్నాం. నువ్వు వస్తానంటే నేను రేపే బయల్దేరుతా తెలుసా?”
“అన్నిడబ్బులు వెనకేశావని నాకు తెలియదే? ఎలా సంపాదించావు?” నవ్వుతూ అడిగేడు ఎఫిం.
“సంపాదించడమా? భలేవాడివే. ఇంట్లో వాళ్ళ దగ్గిర ఉన్నదంతా ఊడిస్తే ఏదో వస్తుంది. నేను జెరూసలం వెళ్తున్నానంటే వాళ్ళే ఇస్తారు డబ్బులు. వెనక్కి వచ్చాక ఇచ్చేస్తానని చెప్తాను. పక్కింటాయన నేను పెంచే తేనెపట్లు అమ్మమని అడుగుతున్నాడు చాలాకాలం నుంచీ. సగం ఆయనకి అమ్మేసి మిగతా డబ్బులు పట్టుకొస్తా. నువ్వెప్పుడు సిద్ధంగా ఉంటావో చెప్పు మరి.”
“ఇవన్నీ వదిలేసి రావడం కొంచెం కష్టం…” ఇంటికెళ్ళడానికి లేచేడు ఎఫిం.
“అవునవును, మన మనసుని, మనం అనుకున్న మొక్కుల్నీ గాలికొదిలేయడం కష్టం కాదులే,” చురక అంటించేడు ఏలీషా.
ములుకులా తగలవల్సిన చోటే తగిలింది ఈ మాట ఎఫింకి. ఇంటికి నడకసాగించేడు. ఆ రోజు రాత్రి పడుకున్నాడన్న మాటే గానీ ఏలీషా మాటలు పదే పదే గుర్తుకొచ్చాయి. ‘ఏలీషా అన్న మాట ఎంత నిజం! ఈ రాత్రి కనక తను చచ్చిపోతే వీళ్ళందరూ వాళ్ళ బతుకు వాళ్ళు బతుకుతారు కదా? తనెకెందుకింత ఆరాటం? తామిద్దరం జెరూసలం వెళ్ళాలని అనుకున్నది ఏనాటి మాట? ఏలీషా అంత మంచి స్నేహితుడు మళ్ళీ దొరుకుతాడా కూడా రావడానికి?’
మర్నాడు పొద్దున్నే ఏలీషా ఇంటికెళ్ళి చెప్పేడు. “నువ్వు చెప్పింది రాత్రంతా ఆలోచించాను. నువ్వు చెప్పింది సబబే అనిపించింది. నేను వచ్చే వారానికి బయల్దేరడానికి సిద్ధం. నిజంగా వస్తావా?”
“తప్పకుండా పోదాం. ఏది ఎప్పుడు చేయాలో అది వెంఠనే చేయడం మంచిది. మళ్ళీ నువ్వు మనసు మార్చుకోకముందే బయల్దేరుదాం.”
ఇంటినుంచి బయల్దేరిన కాసేపటికి ఎఫిం అడిగేడు ఉల్లాసంగా నడుస్తున్న ఏలీషాని, “ఇంట్లో మీ అబ్బాయికి, మీ వాళ్ళందరికీ నువ్వు లేనప్పుడు ఏం చేయాలో చెప్పి వచ్చావా?”
“పెద్దగా చెప్పడానికేం ఉంది? సగం తేనెపట్లు అమ్మాను కదా పక్కింటాయనకి? ఆయన్నీ వీళ్ళనీ కూర్చోపెట్టి అన్నీ ఎలా ఇవ్వాలో అలా మోసం లేకుండా ఇవ్వాలని చెప్పాను. మిగతా విషయాల్లో ఏదైనా కష్టం వస్తే ఎలా దాంట్లోంచి బయటపడాలో వాళ్ళకే తెలుస్తుంది. తెలియకపోతే నేర్చుకుంటారు పరిస్థితులబట్టి. ఆ తర్వాత భగవదేచ్ఛ ఎలా ఉంటే అలా జరుగుతుంది.”
ఎఫిం కాస్త అసూయగా చూశాడు ఏలీషా కేసి. మూడు రోజులు తాను అందర్నీ కూర్చోపెట్టి ఎవరేం చేయాలో చిలక్కి చెప్పినట్టు చెప్పడం, వినేవాళ్ళ మొహాల్లో కనబడిన విసుగూ గుర్తుకొచ్చాయి. నిట్టూర్చేడు. ఏలీషా చేసినట్టు తానెందుకు చేయలేకపోతున్నాడు?
రోజుకి మైళ్ళు నడుస్తూ రష్యా చివరి భాగం చేరేసరికి ఎండలు దుర్భరంగా అనిపించడం మొదలుపెట్టాయి. ఇంతటి ఎండల్లో కూడా ఏలీషా ముక్కుపొడుం పీల్చడం మానలేదు. ఒకసారి చిరాగ్గా ఎఫిం అన్నాడు కూడా. “ఎందుకంత హైరానా పడుతూ కూడా ఆ దరిద్రం వెంట తెచ్చుకోవడం?” ఏలీషా కాస్త క్షమాపణగా చెప్పేడు. “ఈ వ్యసనం నాకన్న మొండిదైపోయింది కదూ?”
ఎండలో నడవడం కష్టంగా ఉండి ఓ ఊరి పొలిమేరల దగ్గిరకొచ్చేసరికి ఏలీషా అన్నాడు. “చాలా దాహంగా ఉంది. కాసిని మంచినీళ్ళు దొరికితే బాగుణ్ణు.”
చురుగ్గా నడుస్తున్న ఎఫిం ఆగాడు. “నాకు దాహంగా లేదు. నీకు కావాలిస్తే చూడు దొరుకుతాయేమో, ఇది బాగా కరువు ప్రాంతంలాగా ఉంది. నీ ఇష్టం మరి.”
అప్పుడు చుట్టు చూశాడు ఏలీషా. నిజంగానే కరువు ప్రాతం. ఎండిపోయిన చెట్లూ చేమలతో దారుణంగా ఉంది పరిస్థితి. “సరే అయితే, ఆ కనపడే ఇంట్లో అడిగి చూస్తాను నీళ్ళ కోసం. నువ్వు నడుస్తూ ఉండు. గొంతు తడుపుకుని కాసేపట్లో నిన్ను కలుస్తా.”
“సరే,” ఎఫిం ముందుకి సాగిపోయేడు. ఏలీషా కనిపించిన ఇంటికెళ్ళేసరికి అరుగు మీద ఎవరో పడుకుని ఉన్నారు. ముందు నీడలో పడుకున్నాడేమో కానీ ఎండ మీద పడుతున్నా లేచే సూచనలు లేవు. దగ్గిరకెళ్ళి చూశాడు ఏలీషా. పడుకున్న మనిషి కళ్ళు తెరిచే ఉన్నాడు. “కాసిని మంచినీళ్ళు ఇప్పిస్తారా? గొంతుక ఎండిపోతోంది,” అడిగేడు ఏలీషా.
సమాధానం లేదు. కాసేపు చూసి మళ్ళీ అడిగాక ఇంక లాభం లేదని ఇంటి తలుపుకొట్టేడు. అక్కడా కూడా సమాధానం లేదు. ఆగి మళ్ళీ కొట్టాక తలుపు మెల్లిగా లోపలకి తోశాడు. అక్కడ చూసిన దృశ్యం భీభత్సంగా ఉంది. ఒక బల్ల మీదొక ముసలావిడ, ఆవిడ్ని పట్టుకుని ‘ఆకలి, ఆకలి,’ అని అరుస్తున్న ఇద్దరు పిల్లలూ కనిపించేరు. ఇంట్లో తినడానికి కాదు కదా చూడడానికి కూడా ఏ వస్తువూ ఉన్నట్టు లేదు. అన్నింటికన్నా దారుణం, ఒక స్త్రీ నేల మీద పడి అటు ఇటూ పొర్లుతోంది నెప్పితో. ప్రసవవేదన కాదు కానీ ఏదో తీవ్రమైన జబ్బే. ఏలీషా ఇది చూసి దాహం మాట మర్చిపోయి అవాక్కయ్యేడు. ఇల్లు గర్భదరిద్రానికి మారుపేరులా కనబడుతోంది.
తలుపు తోసుకొచ్చిన ఏలీషాని చూసి ముసలావిడ అంది. “ఏం కావాలి? మా దగ్గిరేం లేదు. వెళ్ళు బయటకి.”
అంతటి స్థితిలోనూ ఆవిడ మాట్లాడిన తీరుకి ఏలీషా నిర్ఘాంతపోయేడు. “గొంతు ఎండుకుపోతూంటే కాసిని మంచినీళ్ళిస్తారేమో అని నేను వెళ్ళే దారిలో ఈ ఇల్లు కనపడితే ఇలా వచ్చానమ్మా,” అన్నాడు.
“ఫో బయటకి. నీళ్ళు కాదు కదా, నీళ్ళు తేవడానికి కడవ కూడా లేదు మా దగ్గిర.”
ఒక్క క్షణం ఆగి ఏలీషా అడిగేడు, “మీలో ఎవరూ ఆ కింద నేలమీద ఉన్నావిడని పట్టించుకునే స్థితిలో లేరా?”
“లేము. మా అబ్బాయి బయట అరుగు మీద చావడానికి పడుకున్నాడు. మేము ఇంట్లో లోపల చస్తున్నాం,” కరుగ్గా వచ్చింది సమాధానం. ఏలీషా ఏదో అనబోయేడు కానీ తలుపు దగ్గిర చప్పుడైతే వెనక్కి చూశాడు. అరుగు మీద పడుకున్నాయన లోపలకి తూలుతూ వచ్చాడు. గోడ ఆసరాగా నించుని చెప్పాడు. “రోగాలూ రొష్టులూ అంటుకున్నాయి మాకు. తినడానికి తిండీ లేదు, వేసుకోవడానికి మందులూ లేవు. ఈ రెండింటికీ కావాల్సిన డబ్బులూ లేవు.”
ఇదంతా చోద్యంగా చూస్తున్న చిన్నపిల్లలకేసి చూశాడు ఏలీషా. కడుపులో దేవినట్టైంది. భూజానికున్న సంచీ దింపి పెద్ద రొట్టి బయటకి తీసి ఇంటాయనకి ఇచ్చాడు. ఆయన తీసుకోకుండా పిల్లలకేసి చూపించి, “వాళ్ళ కియ్యండి,” అన్నాడు.
వెంటనే ఏలీషాకి తెలివి వచ్చినట్టైంది. వీళ్ళు ఇప్పుడు తానిచ్చిన రొట్టె తినలేరు. ముందు వీళ్ళకి తనలాగే దాహంగా ఉంది. నుయ్యి ఎక్కడుందో కనుక్కుని నీళ్ళు తెచ్చి వీళ్ళందరికీ రొట్టె, నీళ్ళు ఇచ్చాడు. పిల్లలిద్దరూ గబగబా తిన్నారు ఆకలిగా ఉండడంతో. ముసలావిడ కూడా కాస్త ఎంగిలిపడింది కానీ ఇంటాయన ఈ స్థితిలో తనేమీ తినలేనని చెప్పేడు. ఈ తతంగం అంతా జరుగుతూండగా నేలమీద స్త్రీ మాత్రం అలా పొర్లుతూనే ఉంది. ఆవిడకి స్పృహ ఉన్నట్టే లేదు. ఇదంతా చేసేసరికి మూడు గంటలు దాటింది. ఏలీషా ఊర్లోకెళ్ళి కాస్త పిండి, ఉప్పూ, సరంజామా కొని పట్టుకొచ్చేడు. సాయంత్రానికి కొంచెం పులుసూ, రొట్టే తయారు చేసి ఇంటివారికో భోజనం అందించేడు. తిండి తిని ఎన్నాళ్ళైందో కానీ పిల్లలిద్దరూ కంచాలు నాకి నాకి మరీ తిన్నారు. ముసలావిడా ఇంటాయనా కూడా కాస్త ఎంగిలిపడ్డాక ఏలీషా బయటకొచ్చి అరుగు మీద కూర్చున్నాడు ఇంటాయనతో పాటు.