ఊరెళ్ళి రాగానే పిడుగులాంటి వార్త వినాల్సొచ్చింది.

సిగరెట్ కంపెనీ రాజు పోయాడని గడియారస్థంభం సెంటర్లో ఎవరో అనుకుంటూండగా విన్నాను. పొలం పనుల పనిమీద ముమ్మిడారం వెళ్ళి అక్కడే రెండ్రోజులుండాల్సి వచ్చింది. నిన్న పోతే ఇంతవరకూ నాకెవరూ చెప్పలేదేవిటి? ఆ వార్త విని గుండె బద్దలయ్యింది. వెళ్ళాల్సిన పని ముగించకుండానే హుటాహుటిన ఇంటి ముఖం పట్టాను. సావిత్రి కూడా నాతో ఏమీ అనలేదు. ఆశ్చర్యంగా ఉందే?

ఇంట్లో అడుగుపెడుతూనే – “సావిత్రీ రాజు పోయాడట!” అని కంగారుగా అన్నాను.

“అవును తెలుసు! నేనూ నిన్న రాత్రే విన్నాను,” అనేసి తన పనిలో మునిగిపోయింది.

“అదేవిటి నాతో మాటవరసకయినా చెప్పలేదు?” కోపమూ, చికాకూ రెండు ఒకేసారి ధ్వనించాయి నా గొంతులో. చెప్పాల్సినంత పెద్ద విశేషమా అన్నట్లు నాకేసి చూసింది. దాంతో కోపం పెరిగిపోయింది నాలో! కళ్ళెర్ర జేస్తూ చూశాను.

“ఏం చెప్పాలి? నా పెనిమిటి ప్రాణాలకి ముప్పు తెచ్చాడని ఆనందంగా చెప్పాలా? వాళ్ళకీ మనకీ సంబంధం లేదు. తెలుసున్నా కావాలనే చెప్పలేదు. ఎందుకంటే ఆ కుటుంబానికి సంబంధించినంతవరకూ నాకేదీ ముఖ్యం కాదు,” గట్టిగానే అంది.

“ఎంతయినా వాడు నా స్నేహి…” దుఃఖం పెల్లుబికి మాటలు రాలేదు.

“మనకి చేసిన అన్యాయానికి దేవుడు బాగానే శాస్తి చేశాడు. చెడ్డవాళ్ళని ఎలా శిక్షించాలో ఆ దేవుడికి బాగా తెలుసు. వాడు మీ గుండె మీద కొడదామనుకుంటే దేవుడు వాడికి కేన్సరుతో జవాబిచ్చాడు,” అంటూ కోపంతో కసిగా అంది.

ఒకప్పుడు రాజుని అన్నయ్యా అంటూ పిలిచిన సావిత్రేనా? వాడూ, వీడూ, శాస్తీ అంటూ శాపనార్థపు మాటలు మాట్లాడుతున్నది. అంత బాధలోనూ నవ్వొచ్చింది.

రాజూ, నేనూ చిన్నప్పటి నుండీ స్నేహితులం. వాళ్ళది గంగలకుర్రు. మాది బండార్లంక. ఇద్దరం అంబాజీపేట హైస్కూల్లో కలిసి చదువుకున్నాం. రాజు తండ్రీ, మా నాన్నకీ దూరపు చుట్టరికం ఏదో ఉందని చిన్నప్పుడు విన్నాను. నిజానికి మా ఇద్దరి స్నేహం వలనే కుటుంబంలో పలకరింపులుండేవి. నేనూ, రాజూ కాకుండా మాతో పాటు గోపాలం కూడా ఉండేవాడు. గోపాలం మా జట్టులో తరువాత చేరాడు. చిన్నప్పటి స్నేహం అలా చిగురించి పెళ్ళయి పెద్దయ్యే వరకూ సాగింది. హైస్కూలు వరకూ సాగిన మా స్నేహం కాలేజీకొచ్చాక పూర్తిగా తెగిపోయింది. నేను అమలాపురం ఎస్.కే.బి.యార్ కాలేజీలో చేరితే, గోపాలం కాకినాడ వెళిపోయాడు. రాజుని వాళ్ళ నాన్న రాజమండ్రీ కాలేజీలో చేర్చాడు. పండగలకీ, శలవలకీ వచ్చినప్పుడల్లా కలిసేవాళ్ళం. డిగ్రీ అయ్యాక నేను బి.ఇడీలో చేరాను. రాజు బీ.కాం పరీక్ష పోయిందనీ విన్నాను. ఆ తరువాత వాణ్ణి ఓ అయిదారేళ్ళు కలవలేదు.

నేను ఎలిమెంటరీ స్కూల్లో బడిపంతులుగా చేరితే, గోపాలం ఆర్.ఎం.పీ డాక్టరుగా అమలాపురం వచ్చాడు. నేను పిల్లల చదువు కోసం అమలాపురంలోనే కాపురం ఉండేవాణ్ణి. గోపాలం అమలాపురంలో మరో డాక్టరుతో కలిసి ప్రాక్టీసు పెట్టాడు. రాజుని కలవకపోయినా అప్పుడప్పుడు వాడి కబుర్లు తెలిసేవి. బెజవాడలో చిన్న వ్యాపారం చేస్తున్నాడనీ విన్నాను. నా పెళ్ళికి శుభలేఖ వేద్దామని గంగలకుర్రు వెళితే వాళ్ళ కుటుంబం కూడా బెజవాడ మకాం మార్చారని తెలిసింది. పెళ్ళయ్యాక సంసార బాధ్యతల్లో పడ్డాక మా స్నేహం పూర్తిగా సన్నగిల్లింది. అమలాపురం నేనొచ్చిన ఆరేళ్ళకి గోపాలం వచ్చాడు. వాడికీ పెళ్ళయ్యింది. ఇద్దరు కూతుళ్ళు. ఎప్పుడైనా కలిస్తే చిన్ననాటి కబుర్లు నెమరువేసుకునే వాళ్ళం.

మా ఆవిడ పేరన పెళ్ళి కట్నంగా మా మావగారు ఠాణేలంకలో మూడెకరాలు పొలం నాకిచ్చారు. అది కౌలుకి ఇచ్చి అప్పుడప్పుడు పొలం చూసుకోవడానికి వెళ్ళేవాణ్ణి. ఓ సారి ముమ్మిడారం పొలం పని మీద వెళ్ళినప్పుడు బస్టాండులో రాజు కనిపించాడు. వాణ్ణి గుర్తుపట్టి నేనే పలకరించాను. గెడ్డాలూ అవీ పెరిగిపోయి చూడ్డానికి పేషంటులా ఉన్నాడు. వాడికీ పెళ్ళయ్యిందనీ, నలుగురు పిల్లలనీ, వాళ్ళావిడ పుట్టింటారు కొత్తలంకనీ చెప్పాడు. ఏం చేస్తున్నావనీ అడిగితే ఏమీ చెయ్యడం లేదనీ పెళ్ళాం పిల్లల్ని పుట్టింట్లో వదిలేసి బెజవాడ వెళుతున్నాననీ చెప్పాడు. ఏ వ్యాపారమూ తనకి అచ్చి రాలేదనీ, ఉన్న కొద్దిపాటి ఆస్తీ హారతికర్పూరంలా హరించుకుపోయిందనీ, అప్పుల బాధ భరించలేక కోనసీమ వచ్చేశాననీ చెప్పాడు. అత్తారింటికి వచ్చి ఏడాది దాటిందనీ చెప్పాడు.

“మరి ఇన్నాళ్ళూ ఎందుకు కలవలేదేవిటి?” అని ప్రశ్నిస్తే తలదించుకున్నాడు. సమస్యల సుడిగుండంలో చిక్కుకున్నాక ఎవర్నీ కలవడానికి మనసు రాలేదనీ ఏడ్చాడు. వాడి గురించి అంతా విన్నాక నాకూ బాధ కలిగింది. అమలాపురంలో మా యింటికి తీసుకెళ్ళాను. నా భార్య సావిత్రి రాజు పేరు వినడమే కానీ వాణ్ణి ఎప్పుడూ కలవలేదు. పరిచయం చేశాను. సావిత్రి నా స్నేహితుడొచ్చాడని నాలుగైదు వెరైటీ వంటకాలతో పాటు పులిహోర కూడా చేసింది. భోజనం అయ్యాక వీధరుగు మీద కూర్చున్నాక ఒక్క సారి బావురుమని ఏడ్చాడు. సుష్టుగా భోజనం తిని ఏళ్ళయ్యిందనీ అన్నాడు. ఆర్థికంగా చితికి పోయాడు. రెండు మూడు సార్లు ఆత్మహత్యకి ప్రయత్నించాననీ, కానీ కుటుంబం రోడ్డున పడిపోతుందని మానేశాననీ చెప్పాడు. నాకు ఇక్కడ తెలుసున్నవాళ్ళ ద్వారా ఏదైనా పని చూస్తాననీ, వాడికి అభ్యంతరం లేకపోతే సూపరు బజారులో వాళ్ళావిడకి ఉద్యోగం ఇప్పించగలననీ, వాడినీ ఏదైనా చిన్న వ్యాపారం చేసుకోమనీ చెప్పాను. అప్పటికి గోపాలం ఇంకా అమలాపురం రాలేదు.

నన్ను కలిశాక రాజుకి ధైర్యం వచ్చింది. ఒక సిగరెట్టు వ్యాపారం చేస్తున్న భూషణం అనే ఆయన నాకు బాగా తెలుసు. వాళ్ళ పిల్లలకి నేను ట్యూషన్ చెబుతాను. ఆయన దగ్గరకి రాజుని తీసుకెళ్ళి పరిచయం చేశాను. వాడి గురించి అంతా చెప్పి ఏదైనా సాయం చెయ్యమని చెప్పాను. ఆయన నా మాటమీద గౌరవం ఉంచి వాడికి కిళ్ళీకొట్లకి సిగరెట్ సేల్స్ డిస్ట్రిబ్యూషన్ ఏజంటుగా ఉద్యోగం ఇప్పించాడు. జీతం ఎంతయినా సరే ఒప్పుకోమన్నాను. మొదట్లో మా ఇంట్లో ఉన్నా, కొంత కాలం అయ్యాక కుటుంబాన్ని అమలాపురంలో మకాం మార్చాడు. ఇక రెండు గదులింట్లో అద్దెకుండేవాళ్ళు. అమలాపురం వచ్చినా రాజు కష్టాలు తీరలేదు. వచ్చే జీతంతో సంసారం గడవడం కష్టంగానే ఉంది. అడపాదడపా నేనూ సాయం చేసేవాణ్ణి. ఓ సారి సావిత్రి వాళ్ళింటికెళ్ళినప్పుడు రాజు పెళ్ళాం పిల్లలు గంజి తాగుతూ కనిపించరనీ ఇంటికి రాగానే నాకు చెప్పింది. వెంటనే ఒక బస్తా బియ్యం ఇంటికి పంపాను. నేను కౌలుకివ్వగా ప్రతీ ఏటా శిస్తుతో పాటు ఓ ఇరవై బస్తాల బియ్యం కూడా ఇస్తాడు. రాజు పరిస్థితి చక్కబడేవరకూ ప్రతీ నెలా నేను బియ్యం బస్తా పంపించే వాణ్ణి. రాజు భార్య కాంతం సూపరు బజారులో ఉద్యోగానికి కుదిరింది. సరిగ్గా అదే సమయానికి గోపాలం కూడా అమలాపురం రావడంతో వాడూ రాజుకి డబ్బు సాయం చేసేవాడు.

చిన్నతనంలో రాజుకి నేనంటే ఎంతో ఇష్టం. ఎప్పుడయినా స్కూలుకి లంచ్ బాక్స్ తీసుకెళ్ళడం కుదరకపోతే తన తినడం మానేసి మరీ నాకిచ్చేవాడు. నాకు నీళ్ళంటే భయం. అలాంటిది నాకు కాలవలో ఈత కొట్టడం నేర్పాడు. ఎంతో ఆప్యాయంగా ఉండే మా స్నేహం చివరి దశలో ముక్కలయ్యింది. వాడు నాతో మాట్లాడి పదేళ్ళు దాటింది. ఎప్పుడయినా ఎవరి పెళ్ళిలో ఎదురుపడినా పలకరింపులు కూడా లేకుండా తల వంచుకెళ్ళే పరిస్థితి దాపురించింది. కారణాలు ఏమయితేనే వాడూ నాతో మాట్లాడడానికి ఎన్నడూ ప్రయత్నించలేదు. నేనూ ఆ పని చెయ్యలేదు. ఇక ముగ్గురం ప్రతీరోజూ సాయంత్రం కలిసే వాళ్ళం. మరలా మరలా చిన్ననాటి కబుర్లు చెప్పుకునే వాళ్ళం. ఒక్కోసారి ఆ కబుర్లకీ అంతూ దరీ ఉండేది కాదు. కాలం తెలిసేది కాదు.

చిన్ననాటి సంఘటనలన్నీ గుర్తొచ్చి దుఃఖం ఆగలేదు నాకు. గోపాలం ఇంటికి వెళదామనుకొని చెప్పులేసుకుంటూండగా – “వాళ్ళింటికేనా?” అని చుర చురా చూస్తూ అంది సావిత్రి. వాళ్ళు అంటే రాజు అన్నమాట.

సమాధానం ఏమీ ఇవ్వకుండా వెనక్కి తిరుగుతూండగా – “అడుగుతున్నది, మిమ్మల్నే!” అని చికాగ్గా అంది. గోపాలం ఇంటికని చెప్పాను.

సావిత్రికి రాజన్నా, వాళ్ళ కుటుంబం అన్నా పీకల వరకూ కోపం. ఆవిడ కారణాలు ఆవిడకున్నాయి. అప్పట్లో నేనెంతో చెప్పి చెప్పి విసిగిపోయాను. నేను చెప్పడానికి ప్రయత్నించినా ఆవిడ వినడానికి ఎప్పుడూ సిద్ధంగా లేదు. గోపాలం ఇంటికెళ్ళాక వాడు ఇంట్లో లేడనీ అర్జంటుగా రమ్మనమని ఆసుపత్రి నుండి ఫోన్ వస్తే వెళ్ళారని గోపాలం భార్య లక్ష్మి చెప్పింది. నన్నూ, నా మొహాన్నీ చూడగానే ఆవిడకి నేనెందుకొచ్చానో అర్థమయ్యింది.

“మీకు తెలిసే ఉంటుంది. రాజు నిన్న మధ్యాన్నం మద్రాసు హాస్పిటల్లో పోయారట. ఈయన చెప్పారు! పాపం అంత పేరూ, డబ్బూ ఉండి చివర్లో కేన్సరు బారిన పడటం తలుచుకుంటే బాధేస్తుంది. మరీ అరవయ్యో పడిలో పడకుండానే పిట్టలా రాలిపోవడం అన్యాయం. కూతురి పెళ్ళయినా అయ్యింది. కొడుకులిద్దరికీ పెళ్ళీ అవీ ఇంకా కాలేదు. సంబంధాలు కుదిరాయనీ ఈయన చెప్పారు. పాపం! మద్రాసు నుండి శవాన్ని ఇక్కడకి రేపో ఎల్లుండో తీసుకొస్తారని విన్నాను,” అందావిడ.

నేనేమీ మాట్లాడే పరిస్థితిలో లేను. అవునన్నట్లు తలూపాను. ఆవిడికీ మా గురించి అంతా తెలుసు. వెనక్కి తిరిగి వెళిపోదామనుకుంటూండగా, “ఆయన వచ్చే వేళయ్యింది. భోజనం కూడా చెయ్యలేదు. ఒక్క నిమిషం ఉంటే ఆసుపత్రికి ఫోన్ చేస్తానుండండి. మీరొచ్చారని చెబుతాను,” అని అనడంతో అక్కడున్న కుర్చీలో కూర్చున్నాను. కొంతసేపయ్యక ఆవిడ కాఫీ పట్టుకొచ్చి ఇచ్చింది.

“ఈయనా నిన్న రాత్రంతా నిద్రపోలేదు. మీ ఇంటికీ వెళ్ళాననీ చెప్పారు. మీ చిన్ననాటి విషయాలు కొన్ని చెప్పారు…” అంది.

“రాజుకి నేనంటే వల్లమాలిన ప్రేమండీ! వాడన్నా నాకు ఇష్టం. ఓ సారి ముక్తేశ్వరం గోదారిలో ఈతకొడుతూ నీళ్ళ ప్రవాహానికి ఊపిరాడక మునిగిపోతే రాజే నన్ను రక్షించాడు. మా స్నేహం ఇలా ముగుస్తుందనీ నేనూ ఊహించలేకపోయాను. సావిత్రికెందుకో వాళ్ళంటే పగా, కోపమూ…” విచారంగా అన్నాను.

“నాకూ తెలుసండీ! అయినా ఒకటి చెప్పమంటారా? డబ్బు మనుషుల్ని మారుస్తుంది. స్నేహాల్నీ, బంధుత్వాలనీ కూలదోస్తుంది. సావిత్రిగారి కోపంలో అర్థం లేకపోలేదు. ఆవిడ పరిస్థితిలో నేనున్నా అలాగే ఆలోచిస్తానేమో? గంజిక్కూడా నోచుకోని వాళ్ళు ఇంత సంపద పొందారంటే ఎవరు కారణమో రాజుగారికి తెలీదా?” అందావిడ.

రాజు భూషణంగారి దగ్గర సిగరెట్ డిస్ట్రిబ్యూటర్ పనిలో కుదిరాక వాడి యజమాని భూషణం హఠాత్తుగా పోయాడు. భూషణానికి పిల్లల్లేరు. దాంతో ఆ వ్యాపారం తను చెయ్యాలనుకున్నాడు రాజు. చేతిలో చిల్లిగవ్వ లేదు. ఆ సమయంలో నేనే లక్ష రూపాయిలు ముదుపు పెట్టి వాడి చేత వ్యాపారం పెట్టించాను. ఏ ముహుర్తాన వాడా వ్యాపారం మొదలు పెట్టాడో కానీ చూస్తూండగా లక్షల్లో పెరిగిపోయింది వాడి ఆదాయం. రాజు కూడా చాలా కష్టపడ్డాడు. చూస్తూండగా అమలాపురంలో పెద్దిల్లు కొన్నాడు. ఏడాది తిరక్కుండానో మరో మేడ కట్టాడు. ఊరంతా వాడి పేరు మార్మోగిపోయింది. కష్టాలకి అయిన వారు వుండనట్లుగానే, సంపదలకి అందరూ సన్నిహితులే! రోడ్డు మీద సిగరెట్ సంచులతో సైకిలు మీద వెళ్ళే రాజు ప్రిమియర్ పద్మినీ కారు స్థాయికి ఎదిగాడు. రోటరీ క్లబ్బు ప్రెసిడెంటయ్యాడు. డబ్బున్న వాళ్ళ గుంపులో అతి ముఖ్యమయిన వ్యక్తిగా ఎదిగాడు. ఇదంతా అయిదారేళ్ళలోనే జరిగిపోయింది.

ఎంత డబ్బొచ్చినా వాడి అదృష్టానికి కారణం నేనే అన్న గౌరవంతోనే నాతో మసిలేవాడు. వ్యాపారంలో ఏ కొత్త పెట్టుబడి పెట్టాలన్నా నా దగ్గరకొచ్చి – “ఒరే! సూర్యం! ఓ అయిదు వేలు అప్పివ్వరా? కొత్త వ్యాపారం మొదలు పెడుతున్నా?” అనేవాడు. వాడు నా దగ్గర మామూలుగానే ఉండేవాడు. కానీ వాడి భార్య ప్రవర్తనలోనూ, తీరులోనూ మార్పొచ్చిందనీ సావిత్రి తరచూ ఆరోపణలు చేసేది. నేనెప్పుడూ పట్టించుకునేవాణ్ణి కాదు.

“ఏం చేస్తాం లేండి? ఎంతో కష్టపడి పైకొచ్చాడు. దురదృష్ట వశాత్తూ కేన్సరు బారి పడ్డాడు. పైగా గొంతు కేన్సరని విన్నాను,” నా కళ్ళల్లో సన్నటి నీటి పొర ఆవిడ గురించినట్లుంది.

“ఎంతయినా చిన్ననాటి నేస్తాలు కదా? ఆమాత్రం ఉంటుంది లెండి! అహాలు పెరిగి బంధాలు చెడినంత మాత్రాన ఆపేక్షలు పోతాయా?…” అంటూ ఆవిడ ఇంకా ఏదో చెప్పబోతూండగా ఫోన్ రింగయితే చటుక్కున కుర్చీలోంచి లేచి వెళ్ళిందావిడ. గోపాలం ఫోనని అర్థమయ్యింది. ఆవిడ నన్ను మాట్లాడ్డానికి రమ్మని ఫోను చేతికిచ్చింది.

“ఒరేయ్ గోపాలం… రాజు గాడు…” మాటలు పెగల్లేదు. అవతల వాడి గొంతూ అంతే!

“ఒరేయ్ సూర్యం! ఎమ్మెల్యేగారికి మైనర్ స్ట్రోక్ వచ్చింది. అర్జంటుగా కాకినాడ తీసుకెళ్ళాలి. నన్నూ కూడా ఉండమని అడిగారు. నేను సరాసరి వెళతాను. రాజు శవాన్ని ఎల్లుండి తీసుకొస్తారట. ఈలోగా నేనొచ్చేస్తాను. సారీ రా! తప్పదు, వెళ్ళాలి,” అంటూ దిగాలుగా చెప్పాడు.

వాడికి వెళ్ళొస్తానని చెప్పి ఇంటికొచ్చేశాను. తలనొప్పిగా ఉందంటూ పడుకుండి పోయాను. నిద్ర వచ్చి చస్తే కదా? రాత్రంతా రాజు గాడి ఆలోచనలే! కాలవగట్టున తిరిగిన ఆటలూ, కాలవలో కొట్టిన ఈతలూ ఒకటేవిటి, ముప్పయ్యేళ్ళ జీవితం కళ్ళముందు గిర్రున తిరిగింది.