ఒంటరి ప్రయాణాలను నేను బాగా ఇష్టపడతాను. కెంట్‌ కౌంటీలోని కాంటర్‌బరీ, ససెక్స్‌లోని ఈస్ట్‌బర్న్‌ పట్టణాలను కేంద్రంగా చేసుకొని అక్కడి పల్లెలూ పట్నాల్లో సాగేలా ఐదారు రోజులపాటు ఇంగ్లండ్‌ దేశపు గ్రామ సీమల్లో సోలో ప్రయాణం చెయ్యాలన్నది నా అభిలాష.
జనవరి 2024
కొద్దినెలల క్రితం సాహిత్య అకాడెమి యువపురస్కార ప్రకటన విడుదల కాగానే తెలుగు సాహిత్యలోకంలో ఊహించినంత దుమారమూ చెలరేగింది. ఒక రచనకు పురస్కారం లభిస్తున్నప్పుడు చర్చ జరగడం సహజం. ఆ రచన ఎంత ఉన్నతమైనదీ అన్నది, ఎవరి ప్రమాణాలకు అనుగుణంగా వారు విశ్లేషించుకుంటారు కనుక, భిన్నాభిప్రాయాలు అంతే సహజం. కాని, అసలు ఒక రచన ఎన్నో వడపోతలను దాటుకుని అక్కడి దాకా ఎలా వెళ్ళిందన్నది, అలాగే పురస్కారం ఇవ్వడానికి గల కారణాలను అకాడెమి సభ్యబృందం ఎందుకు ప్రకటించదు అన్నది, జవాబులు దొరకని ప్రశ్నలుగానే ఉండిపోయాయి. అదట్లా ఉంచితే, నిన్న గాక మొన్న ప్రకటించిన కేంద్ర సాహిత్య అకాడెమి అవార్డుల్లో, తల్లావజ్ఝుల పతంజలి శాస్త్రికి పురస్కారం ప్రకటించడం, ఈ అవార్డు పట్ల ఏర్పడ్డ నిరసనను కొంత చెరిపివేసేదిగా ఉంది. కథలు చెప్పడంలో శాస్త్రిగారిది చిత్రమైన ఒడుపు. ఏకథకాకథ భిన్నంగా, కొత్తగా మెరుస్తూ కనపడుతుంది ఆయన కలంలో. వడ్ల చిలకలు, పతంజలి శాస్త్రి కథలు, నలుపెరుపు, రామేశ్వరం కాకులు, జెన్ కథలు మొదలైన కథా సంపుటాలు; హోరు, దేవరకోటేశు, వీర నాయకుడు, గేదె మీద పిట్ట నవలలు; మాధవి అనే నాటకం; గాథాసప్తశతి నుండి ఎంపిక చేసిన వంద కథలతో అడవిపూలు సంపుటినీ ప్రచురించిన పతంజలి శాస్త్రి ప్రతిభకు దక్కిన సముచిత గౌరవం, ఈ పురస్కారం. అవార్డులు చేసే మొట్టమొదటి పని ఏమిటంటే, సాహిత్యప్రపంచంలో వాళ్ళకయినా, అందులో మనలేక బయట నుండి సాహిత్యాన్ని అమితంగా ప్రేమించే సోషల్ మీడియా ఆవలి ప్రపంచానికయినా – అందుకున్న మనిషి రచనల మీద ఆసక్తిని కలుగజేయడం. పతంజలి శాస్త్రి కథలు కావాలని వాకబు చేస్తున్న వాళ్ళకి అందుతోన్న సమాధానం, అనల్ప, ఛాయా వాళ్ళు ప్రచురిస్తోన్న కథల సంపుటులు మినహా మిగతావేవీ ప్రస్తుతం అందుబాటులో లేవని. ప్రచురణకర్తల కనీస బాధ్యత పుస్తకాలను అందుబాటులో ఉంచడం. ప్రత్యేకించి ఉత్తమ రచనలను, పాపులర్ టాగ్కి అతీతంగా ఎప్పటికప్పుడు ప్రచురణలో ఉండేలా చూడటం ప్రచురణకర్తల బాధ్యతే. ఇది పతంజలి శాస్త్రి రచనలకు మాత్రమే సంబంధించిన విషయం కాదు, తెలుగులో సంప్రదాయంగా నడుస్తున్న బాధ్యతారాహిత్యం. ఒకపక్క పుస్తకాలు అమ్ముడు పోవడం లేదని వింటాం. మరొక పక్క పుస్తకాలు అందుబాటులో లేవనీ వింటాం. అన్నీ కలిపి విశ్లేషించుకుంటే మళ్ళీ పాత మాటకే వస్తాం. ప్రచురణ రంగం పటిష్టంగా, గౌరవనీయంగా, నమ్మకంగా ఉండాలి. రచయితలు రచనల ప్రచురణ నుండి ఎడంగా ఉండగల వాతావరణం ఏర్పడాలి. రెండవ బాధ్యతారాహిత్యం సాహిత్యకారులది. అవార్డులు వస్తే, ఆయా రచనల గురించి ఉబలాటపడుతూ ఆరాలు తీస్తున్నాం, మంచిదే. మరి, మనం అవార్డులు రావాలి అనుకునే రచనల మీద ఎందుకు శ్రద్ధ పెట్టం, ఎందుకు వాటి గురించి చర్చలు నడపం? ఎందుకు తెలుగులో ఇన్ని కవితలు, కథలు, ముచ్చట్లు ఉంటాయి కాని, ఫలానా కథ, కవిత ఈ ఈ కారణాలకు మంచిది, ఈ రకంగా గొప్పదీ అని వివరణలతో, విశ్లేషణలతో కూడిన వ్యాసం అరుదుగా తప్ప కనపడదు? ఎందుకు రచన గురించి మాట్లాడడమంటే, రచన మొత్తంగానో, పేరాలు పేరాలుగానో ఎత్తి ఇలా అన్నారు అలా అన్నారు అని తప్ప, ఒక రచన గురించి లోతుగా ఏమీ చెప్పలేని స్థితిలో తెలుగు సాహిత్య సమాజం ఎప్పుడూ మగ్గిపోతూ ఉంటుంది? ఎందుకు మనం ఒక చక్కని విమర్శ వ్రాయడానికి కనీసం ప్రయత్నించం? అకాడెమి అవార్డు రాకూడని వాళ్ళకు వస్తే ఆ తప్పులో తెలుగు కవి రచయితల బాధ్యత కచ్చితంగా ఉంది. తెలుగు సాహిత్యలోకం మంచి పుస్తకాల వివరాలను, వాటి మంచి చెడ్డలను, అర్హతా అనర్హతలనూ మున్ముందుగా ఎందుకు చదవకూడదు, చర్చించుకోకూడదు? అకాడెమికి దారి ఎందుకు చూపకూడదు?
పుట్టుకొచ్చే మనవసంతానాన్ని సాకడం, వాళ్ళ చదువులు, ఉద్యోగాలు, పెళ్ళిళ్ళు, ఆ పిమ్మట సుధామయి తాలూకు అల్లుళ్ళు, కోడళ్ళతో ఇహిహీ అంటూ పూసుకోవడం… ఈ లంపటానికి ముగింపు ఉందా? ఇప్పటికే నా జీవితం ఒక నాటకమయిపోయింది. పాస్ మార్కుల నటనకూడా నావల్ల కావటం లేదు. ఇహ నటించటం నావల్ల కాదు. లేటుగా వచ్చినా నా బుఱ్ఱకి వెలుగు నీటుగా వచ్చింది. మీ బతుకులు మీకు కావలసినట్లు మీరు బతుక్కోండి. నాకిక బాధ్యతలు వద్దు, హక్కులూ వద్దు.
ఇంతింత లావుగా ఉబ్బిపోయిన పుస్తకాలు అవి, వాటి పేజీల్లో పత్రికలలో వచ్చే రకారకాల అదీ ఇదని కాదు బొమ్మల ప్రపంచానికి, డిజైన్ కళకు సంబంధించి ప్రతీది అందులో అతికించబడి ఉండేది. ఆ పుస్తకం ఎవరికి వారికి పవిత్ర గ్రంథం. ఏ గ్రంథానికి ఆ గ్రంథం విభిన్నం, వైవిధ్యం.
జ్యోతిష్మంతమైన యజ్ఞరథమునెక్కి
తమమునెల్లనీవు తరిమివేసి
భీమరూపమందు శత్రుదంభముజేసి
వేదనిందకులను వెడలగొట్టి
గోత్ర భిదము సల్పి స్వర్గ విభము నిల్పి
రాక్షసులను చంపు రక్షకుడవు!
నాకు చిన్నతనం నుండి పరిచయం, అలవాటు, చనువూ ఉన్న ఏరు ఇది. నా చిన్ననాటి స్నేహితురాలు. వర్షాకాలంలో ఆమె తెంపరితనం. రాత్రివేళల్లో ఆమె మౌనం. మంచుకాలపు వేకువ జాముల్లో ఆమె సిగ్గు. ఎంత దగ్గరది ఈ ఏరు నాకు! వంపు తిరిగి ఆదీ అంతమూ లేకుండా అనంతమైన ఒక డొంకదారిలా ప్రవహిస్తూ సాగే ఆమెలో నాకు తెలియని వేలాది రహస్యాలు ఉన్నట్టు అనిపిస్తోంది.
ఆవరణలో పెద్ద మామిడిచెట్టు, దానిపక్కనే మొదలుకంటూ అడ్డంగా కొట్టేసి, ప్రస్తుతం మొద్దులా మిగిలిన మరో చెట్టు ఆనవాలు. ముందుకు నడిచాను. రెండు పిల్లులు గబాల్న నా ముందునుండి పరిగెత్తాయి. హాల్ మధ్యలో నాలుగు కేన్ చైర్స్, ఒక చిన్న కాఫీ టేబుల్. పక్కగా కొద్దిపాటి ఎత్తులో పియానో. దానికి కొంచెం దూరంలో కిటికీ. దానికి అటు ఇటు పుస్తకాల షెల్ఫులు.
గదిలోంచి బయటకి నడుస్తున్నపుడు, నేలకు కాళ్ళు ఆనుతున్నట్టు అనిపించలేదు ఆమెకి. అసలు ఏమీ అనిపించలేదు. కొద్దిగా తల తిరుగుతున్నట్టు, వాంతి వస్తుందేమోనన్న భయం తప్పితే. చేస్తున్న పనులన్నీ అచేతనంగా జరిగిపోతున్నాయి: సెల్లార్ లోకి వెళ్ళడం, లైటు వెయ్యడం, ఫ్రీజర్ తలుపు తెరవడం, చెయ్యి పెట్టి ఏది ముందు తగిలితే దాన్ని అందుకోవడం. అందినది బయటికి తీసి అదేమిటా అనుకుంది.
అంకెల లెక్క కాదు
అస్తి నాస్తి విచికిత్స
ప్రమాణాలు తెలుసుకున్నాక
ప్రణామం చెయ్యి
ప్రాణాయామం ఎప్పుడైనా
చెయ్యచ్చు
అంటు మరకలతో
పూలు చెరిగిన చీరలు
పాత గుడ్డల సంతలో
చవక ధరకు దొరుకుతాయి.
కోరికను తీర్చుకునేందుకు
చీకటి రాత్రుల నీడ ఉంది.
కొమ్మల రెక్కలను చాచి
ఎండపొడనైనా తగలనీయక
వాన చుక్కనైనా జారనీక
నీడనిచ్చే నిర్మల మానసం
పచ్చని గొడుగు మీద
పరుచుకున్న పసిడి పూలను…
బొల్లి కలిగించే మనస్తాపం వర్ణనాతీతం. ఎవరికైనా ప్రాణాంతకమైన జబ్బు వస్తే జాలిపడతారు. ప్రాణం పోతే ఒకసారి ఘొల్లుమంటారు. కానీ బొల్లి వ్యాధి వచ్చిన అమ్మాయిల జీవితం సజీవ సమాధే! ఒక పక్క వ్యాధి వచ్చిందని బెంగ. మరొక పక్క ఎవరైనా చూస్తారేమోనని దిగులు.
మిణుగురు పాదాలు చిట్లి,
నెత్తుటి దారి ఏర్పడిన చోటు నుంచి
ప్రారంభమైంది నడక!
మొలకంత ప్రాణి
సమస్త భూమండలాన్ని
కాంతిమయం చేస్తుందని
నమ్మిక!
ఇదంతా పాత కథ. 1949లో మాట. తెలుగుస్వతంత్ర అనే పత్రికలో నా దైనిక సమస్యలు అనే శీర్షిక కింద అచ్చయిన కొన్ని కన్నీటి చుక్కలు, గుండె మంటలు, ఆకలి నొప్పులు. అయ్యా బాబూ, అమ్మా తల్లీ, మీ మంట, మీ ఏడుపు, మీ దరిద్రం, మీ దౌర్భాగ్యం ఏదైనా పర్లేదు, చదవచక్కగా ఉంటే చాలు.
గుడ్లగూబకో బొటనవేలు ఉంటుందనీ
ఐతే అదలా తిరిగి ఉండదని
శరీర శాస్త్రం చెప్తుంది.
పక్షిశాస్త్రం బోధిస్తుంది!
ఎన్నో ఏళ్ళు తెల్ల గుడ్లగూబని అధ్యయనం చేశాను
ఈ డొల్ల పనితనాన్ని చూసి బాధ పడుతున్నాను.
తెలుగుభాష క్రియాత్మకం అన్న విషయాన్ని గమనించకపోవటం దురదృష్టకర పరిణామాలకు దారి తీసింది. ఒక ప్రబల ఉదాహరణ వార్తాపత్రికలు: వీరు ఆంగ్లభాషాపత్రికల్ని అనుసరిస్తూ కృత్రిమమైన తెలుగుని తయారుచేసి భాషకు విపరీతమైన అపకారం చేశారు.
పాఠకుల ఊహ విషయానికొస్తే, దాంట్లో కనీసం రెండు రకాలు ఉంటాయి. ఆ రెండింట్లో ఏది సరైనదో చూద్దాం. మొదటిది తులనాత్మకంగా తక్కువదైన, వ్యక్తిగతమైన ఊహ. ఇది భావావేశాలను ఆశ్రయిస్తుంది. ఈ రకమైన ఊహ స్వభావం ఇలా ఉంటుంది: మనకో, మనకు తెలిసిన వాళ్ళకో జరిగిన వాటిని పుస్తకంలోని ఫలానా సన్నివేశం గుర్తు చేస్తుంది కాబట్టి అది మనల్ని బలంగా తాకుతుంది.
ఈ సంచికలో కొన్ని జానపద పాటలు విందాం. ఇవి నిజంగా జానపదుల పాటలా లేక ఆధునిక రచనలా అన్న విషయంలో భిన్నాభిప్రాయాలున్నాయి. ఈ జానపద వాఙ్మయం మనకు జాతీయవాదం బలంగా వున్న రోజుల్లో సినిమాల్లోను, గ్రామఫోను రికార్డులపైన, ముఖ్యంగా రేడియోలోను చాలా ప్రముఖంగా వినబడేది.
క్రితం సంచికలోని గడినుడి-86కి మొదటి ఇరవై రోజుల్లో పదమూడు మంది సరైన సమాధానాలు పంపారు. విజేతలకందరికీ మా అభినందనలు.
గడి నుడి-86 సమాధానాలు.
మారుతున్న కాలంతో పాటూ సాహిత్య వేదికలూ మారుతున్నాయి. ఆడియో కథలు ప్రాచుర్యంలోకి వస్తున్నాయి. వీటికి యూట్యూబ్ ముఖ్య వేదిక. కనుక, ఈమాట యూట్యూబ్ ఛానెల్ ప్రారంభించాం. గతనెలలో కొత్తగా అప్లోడ్ చేసిన రచనల వివరాలు ఇవీ:
Hanuma Kodavalla is pleased to announce that he and his wife have established the Hanuma and Anuradha Kodavalla Endowed Chair in Telugu at the University of Washington, Seattle.