దక్షిణ భారతీయ సాహిత్య చరిత్రలో మొదటిసారిగా రాజు యొక్క వ్యక్తిగత ధర్మాలకు, రాజ్యపాలనా ధర్మాలకు మధ్య భేదాన్ని విస్పష్టం చేసింది ఆముక్తమాల్యద.
ఈమాట జులై 2010 విజయనగర రాయని విశేష సంచికకు స్వాగతం!
సాహితీ సమరాంగణ సార్వభౌముడు శ్రీకృష్ణదేవరాయలు విజయనగర సామ్రాజ్య పట్టాభిషక్తుడై ఈ యేటికి ఐదువందల సంవత్సరాలయింది. కృష్ణరాయని కాలంలో తెలుగు వారికి ప్రసాదమైన అపురూప సాహిత్యమూ, దక్షిణాపథ చరిత్రలో ఆ కాలానికి గల విశిష్టతల ప్రభావంతో, ఈ సంచికను శ్రీకృష్ణదేవరాయల ప్రత్యేక సంచికగా ప్రచురిస్తున్నాం. ఈ సంచికలో కథలు, కవితలు, శీర్షికలతో పాటుగా విజయనగర సామ్రాజ్యం గురించిన చారిత్రాత్మక వ్యాసాలు; కీ. శే. వేటూరి సుందరరామమూర్తి రచించిన సంగీత నాటిక ఆడియో ప్రత్యేకంగా ఈమాట పాఠకుల కోసం పొందుపరిచాం. ఈ సంచికలో మీకోసం…
బ్రహ్మతేజము మీరు ఫాలభాగమునందుఁ
దిరునామదీప్తులు మెఱయుచుండ,
ఎత్తుబాహులయందు బెత్తెడంచుల జరి
యుత్తరీయపుకాంతి యోలగింప.
వెడదయురమ్ముపై నిడుపైన యజ్ఞసూ
త్రద్వయవిద్యుతుల్ దనరుచుండ,
మల్లెపూడాలుకుం జెల్లెలై విలసిల్లు
తెల్ల దోవతికాంతి యుల్లసిల్ల,
ఫోన్ పెట్టేసిన గీత చాలా సేపు స్థబ్ధుగా కూర్చున్నాక లేచి తనకు తెలిసున్న తెలుగాయనకి చెప్పింది విషయాలన్నీ. ఆయన విని తనకి తెల్సున్న లాయర్ దగ్గిరకి తీసుకెళ్ళేడు. వేరే పాథాలజిస్ట్ చేత రెండో ఒపీనియన్ అడగొచ్చనీ, తాను హెల్ప్ చేస్తాననీ చెప్పేడు.
మా కిద్దరికీ ఈత రాదు. మా అమ్మాయి ఈదటం నేర్చుకోవాలని మాకు ఇష్టం. అదొక మంచి వ్యాయామమే కాకుండా, జీవితంలో ఎప్పటికయినా పనికొచ్చే అవసరం అని మా ఉద్దేశ్యం.
మాలాంటి వాళ్ళంతా గూగుల్ బ్రెయిన్ తో పని చేస్తున్నాం చాలా మట్టుకి. అప్పుడప్పుడు మాత్రమే స్వంత బ్రెయిన్ వాడేది. అది కూడా ఏదో అమ్మాయితో, ప్రేమగా కబుర్లు చెప్పడానికి మాత్రమే.
వొయసులో జేబీల డబ్బులాడిన్నాడు
పద్దు లెక్కించుకుని పదిలముగ వున్నాను.
దసరాకి కుర్రోలు దండుకున్నట్టుగ –
నడమంత్రం కురుపంటె ఇలాగే కావాల.
సెక్రటరీ మెట్లు దిగి తన కొత్త కారు కేసి దర్జాగా నడవడం వాచ్మాన్ చూసాడు. తన వాదనని మరోసారి వినిపించాలా లేక క్షమించమని బ్రతిమాలాలా?
నువ్వంటే నాకు చెప్పలేని చిరాకు, అంతులేని కోపం,
ఎందుకు నిన్నింతగా ప్రేమించేలా చేస్తావు నన్ను మరి?
విజయనగర సామ్రాజ్య స్థాపకులైన హరిహరరాయలు, బుక్కరాయలు తెలుగువారు అని వెంకటరమణయ్య చేసిన ప్రతిపాదనని ‘కర్నాటక’ చరిత్రకారులు వ్యతిరేకించారు.
ఇది కథో కల్పనో నాకు తెలియదు. కానీ ఇది సజీవశిల్పం. ఈ శిల్పం చెక్కడానికి ఉలి, ఊపిరి, శిలా, వైఖరి మాత్రం నా మాతామహుల వారసత్వం.
ఆరెకులు బిక్కమొగం వేసుకుని చూస్తుండగా, ఆడవాండ్లు నవ్వబట్టారట. ఖంగుతిన్న ఆరెకులూ, నవ్విన ఆడువారూ పరువంలో వున్నవారైతే ఆ దృశ్యం సొగసు చెప్ప తరమా!
ఇక నన్ను శ్రమపడి
అడవుల్లో వెతకొద్దు
నేను కనిపించలేదని నిట్టూర్చొద్దు.
ముకుంద రామారావు ఆయన ఉద్దేశంలో కవిత్వమంటే ఏమిటో ప్రారంభంలోనే చెప్పారు: “మనస్సు, హృదయం, ఆత్మల సమ్మిశ్రితం బహుశా కవిత్వం” అని. అంతే కాదు. తాను కవిత్వం రాయడానికి ప్రేరణ కూడా చెప్పారు.
బేలగా ఒక యువ కవి నా కార్యాలయపు గది దగ్గరకు వచ్చి లోపలికి చీటీ పంపాడు. ఆయన ఇంటి పేరు వేటూరి. పేరు సుందరరామమూర్తి.
పూర్వ మాంధ్రదేశమున బ్రతిగ్రామమునకును గ్రామముల పూర్వవృత్తములు వర్ణింపబడియుండు కవిలెలందు కృష్ణరాయల యేలుబడిని గూర్చి వివరింపబడియున్నది.
జాషువా కవి 1929 భారతి పత్రికలో కృష్ణదేవరాయనిపై వ్రాసిన పద్యాలు, ఈమాట పాఠకులకోసం.
ఈ మాట ప్రారంభమైనప్పటినుంచీ, ఇప్పటి వరకూ సంపాదకత్వ బాధ్యతలు (సంపాదక బాధలు అనడం ఉచితమేమో!) నిర్వహిస్తున్నవారందరూ సైంటిస్టులు, ఇంజనీర్లూ. పీర్ రివ్యూ అన్న పదం ఇంత ఘర్షణకి మూలకారణం అవుతుందని వాళ్ళు కలలో కూడా ఊహించలేదు.