క్వెన్క నుంచి గుయాకీల్ 250 కిలోమీటర్లు. మధ్యలో ఒకచోట విరామం కోసం ఆగాం, అంతే. అంతా కలసి ప్రయాణానికి నాలుగున్నర గంటలు పట్టింది. దారంతా వర్షం – బయట అసలేమీ కనిపించనంత వర్షం. క్వెన్క వదిలీ వదలగానే రోడ్డు ఆండీస్ పర్వతాల మధ్య మెలికలు తిరుగుతూ సాగింది.
జూన్ 2024
కళాసృజన ఒక ప్రవాహం. అన్ని పాయలనూ కలుపుకుంటూ, కొత్త మార్గాలను అన్వేషిస్తూ సాగే నిరంతర ప్రయాణం. ఏ కళాకారుడూ శూన్యంలోనుంచి కొత్తకళను సృష్టించలేడు. ఈ ప్రపంచాన్ని మన ప్రాచీనులనుంచి, సమకాలీనుల దాకా ఎందరో ఎన్నో రకాలుగా విశ్లేషించారు, విశ్లేషిస్తున్నారు, ఎవరెవరు ఎన్నివిధాలుగా పరిశీలిస్తున్నారో ఒకరి ద్వారా ఒకరు తెలుసుకుంటున్నారు. కళలయినా, తత్త్వచింతనయినా, శాస్త్రపాఠాలయినా ముందు అప్పటిదాకా ఇతరులు కూడబెట్టిన అనుభవజ్ఞానాన్ని నేర్చుకొని, దానికి తమ వంతు జోడించడమే సిసలయిన అభ్యుదయం. శిల్పులు, చిత్రకారులు, సంగీతకారులు, శాస్త్రజ్ఞులు – ఇలా ఏ కళలో రాణించాలనుకునే వారైనా, ముందు ఆ కళలో ఉన్న మెళకువలను, పద్ధతులను, పరిశోధనలనూ గమనిస్తారు. అప్పటిదాకా వచ్చిన విభిన్న ధృక్పథాలను, విప్లవాలనూ చదువుతారు, విద్యలా అభ్యసిస్తారు. ఇలా విస్తారంగా ఆ చరిత్రను ఆకళింపు చేసుకొని, ఆ విజ్ఞానంతో తమ కళను మరింత మెరుగు పరుచుకుంటారు. సాహిత్యమూ నిజానికి ఇలాగే ఎదగాలి. కానీ దురదృష్టవశాత్తూ తెలుగులో రచయితలకు చదవడం, నేర్చుకోవడం అన్నది ఎందుకో పడదు. వారిలో తమకు తెలిసింది చెప్పాలన్న తపన తప్ప, తమకు తెలియనిది తెలుసుకోవాలన్న తృష్ణ కాని, తాము చెప్పే తీరును ఎలా మెరుగుపరుచుకోవచ్చు అన్న ఆలోచన, పరిశ్రమ కానీ ఒక పట్టాన కనపడవు. ఎక్కువ పుస్తకాలు చదివితే, ఆయా రచయితల ప్రభావం తమ మీద పడిపోతుందని, తమకంటూ సృష్టించుకున్న శైలి ఏదో పాడైపోతుందన్న అపోహల్లో మగ్గిపోతూ ఉంటారు. ఇవి నిజంగా అపోహలో కుంటిసాకులో చెప్పడం కూడా కష్టమే. భిన్నంగా రాయాలన్న తపనను అర్థం చేసుకోవచ్చు కానీ తామే భిన్నమన్న భ్రమలో బ్రతికే తత్వాన్ని – అజ్ఞానమో, అహంకారమో – ఎలా అర్థం చేసుకోగలం! సాహిత్యపు మౌలికప్రయోజనం ఏమిటంటే అది ప్రపంచాన్ని వేరేవాళ్ళ కళ్ళతో చూడనిస్తుంది. ఇది పాఠకులకే కాదు, రచయితలకూ వర్తిస్తుంది. నచ్చిన దృక్పథాన్ని, నచ్చనిదానినీ కూడా సమాపేక్షతో చూడలేనివారు మంచి రచయితలు కాలేరని; ప్రతీ సమస్యకూ తక్షణ, తాత్కాలిక తీర్పులు ఉండవని; తప్పూ ఒప్పులకు ఆవల సందర్భమూ అవసరమూ అనేవి కూడా ఉంటాయని రచయితలు కేవలం విస్తారంగా చదవగలగడం ద్వారానే నేర్చుకోగలరు. మానవజీవితపు సంక్లిష్టతను అర్థం చేసుకోగలరు. ప్రపంచంలో ఏ మూలలోనైనా ఏ మనిషికైనా దొరికేవి అవే కొన్ని సత్యాలు, విలువలు, ఆదర్శాలు అనే మెలకువలోకి రాగలరు. చెప్పదలచుకున్న విషయాన్ని లోతుగా కూలంకషంగా అర్థం చేసుకొని, దానికి సరిపోయిన కథనాన్నివ్వగలరు. రచనను విజయవంతంగా పాఠకులకు చేర్చగలరు. ఈ సాధన, నైపుణ్యత, వివేచన, విజ్ఞానం, విశ్లేషణ ఇవన్నీ రచయితలకు తప్పక ఉండవల్సిన పరికరాలు. ఇవేమీ లేకుండా సహజాతంగానో, అభ్యాసపూర్వకంగానో కేవలం చదివించగల వాక్యం వ్రాయడం అలవడినంత మాత్రాన ఎవరూ మంచి రచయితలు కాలేరు. రకరకాల సాధనాలతో ప్రస్తుతం నిండుగా ఉండాల్సిన తెలుగు రచయితల సంచీలలో శుక్లాలు కమ్మిన ఒంటికంటి కలం ఒక్కటే పనిముట్టుగా కనిపిస్తోంది. తరువాతి తరాలకు సాహిత్యకారులు చివరికి ఏది చేయకూడదో చెప్పే ఉదాహరణలుగా మాత్రమే మిగిలిపోవడం కనిపిస్తోంది.
అసలు కవిత్వమూ, గానమూ వేర్వేరు కళలు. పద్యమూ, రాగమూ ఈ వేర్వేరు కళలకి సంబంధించినవి కాబట్టి అవీ వేర్వేరే గాని చేరిక గలవి కావు. “సంగీతమపి సాహిత్యం సరస్వత్వాః కుచద్వయం” అంటే రెండూ ఎప్పుడూ కలిసే వుండాలి అనే అర్థము కాదేమో అంటాను. రాగానికి సాహిత్యం లేదు, మిలిటరీ బ్యాండుకి లేదు, శ్రీకృష్ణుని వేణుగానానికీ లేదు. అలాగే గద్యలో రాగం లేదు. ఏకవీర, మాలపల్లి నవలల్లో గొప్ప కవిత్వము ఉంది. రాగము లేదు.
వీడుకోలు సమయంలో నవ్వుతూ నవ్విస్తూ బాగానే నటించావు. బండి కదిలాకే ఇక నటించాల్సిన అవసరం లేకపోయింది. గుండెల్లో తడి కాస్త ముఖంలోంచి ఆవిరవ్వడానికి ప్రయత్నిస్తుంటే ఓ రెండుసార్లు లేచి మొహం కడుక్కొని వచ్చావు. ఇదంతా చూసి చూడనట్లు చూస్తునే వున్నాడు నీ ఎదుటి సీట్లో కుర్రాడు. ఆ అంట కత్తెర క్రాఫ్ వాడు. నీలాంటి దుస్తులే వేసుకున్నవాడు. చెలిమి చేసే ప్రయత్నంలో ఊర్లు, పేర్లు కలబోసి భయ్యా అంటూ వరస కూడా కలిపాడు.
మంచం అంచుకు జరిగి ఇంకోవైపు తిరిగి పడుకున్నా. నా గుండె చప్పుడు నాకే పెద్దగా వినిపిస్తుంది. అలా ఎంత సమయం గడిచిందో తెలియదు. తన చేతులు నెమ్మదిగా వెనుక నుంచి నా చుట్టూ చుట్టుకున్నాయి. బలంగా తనలోకి అదుముకుంది. మెడపైన తను పెడుతున్న ఒక్కొక్క ముద్దులో కొద్దిగా కొద్దిగా నా విచక్షణ కరిగిపోయింది. గుండె ఇంకా పెద్దగా కొట్టుకుంది. చిన్నపాటి పెనుగులాట లోపల వీగిపోయింది. ఒక్కసారిగా తనవైపు తిరిగి ముద్దు పెట్టుకున్నా.
అప్పుడు చూశాను ఆయన్ని. ఆయనకి ఎనభై ఏళ్ళంటే నమ్మడం కష్టం. అరవై యేళ్ళ మనిషిలా ఉన్నాడు. చక్కటి ముఖం – అందులో తేజస్సు. నన్ను చూడగానే కూర్చోబెట్టి ఆప్యాయంగా మాటలు మొదలుపెట్టాడు. “మా ఆవిడ…” ఎదురుగా సోఫాలో కూర్చున్న ఆవిడని చూపేడు. “షీ ఈజ్ ఫ్రమ్ మదురై. తమిళియనే అయినా తెలుగు కూడా బాగా నేర్చుకుంది…” ఆయన ఆగకుండా మాట్లాడుతూనే ఉన్నాడు. కాసేపు కూర్చొని విన్నాను – మర్యాద కోసం.
కథ చెప్పుకోవడంలో ఎదురయ్యే సమస్యేమిటో, వాళ్ళు వెంటనే పసిగట్టగలిగారు. కొత్తగా ఒక కథను చెప్పడం మొదలుపెడితే మనచేతనే సృష్టించబడ్డ పాత్రధారులు పునఃసృష్టితో దేవుళ్ళుగా మారి ఎప్పుడు మళ్ళీ కథ లోపలికి ప్రవేశిస్తారో మనం ఖచ్చితంగా చెప్పలేం. వాళ్ళు మనల్ని చూసి నవ్వి, చేతులతో సైగ చేసి, మారీచుడిలా ఆశ చూపి కుట్ర చేసి ఎటో దూరంగా తీసుకెళ్ళిపోతారు. చిట్టచివరికి కుట్ర బయటపడేసరికి మనం సెలవు తీసుకోవాల్సిన సమయం దగ్గరపడుతుంది.
మంచం మీంచి చూస్తున్న పాపకు తెరిచివున్న తలుపులో నుంచి, మసక చీకట్లో ఏదో రాచుకుంటున్న శబ్దంతో గుట్టుగా ఒక ఆకారం అటూ ఇటూ నెమ్మదిగా తిరగడం కనపడుతోంది. ఇప్పుడు సరిగా కనపడుతోందది; క్రమేపీ బూడిద రంగు మచ్చలా మారి చుట్టూ వున్న చీకట్లో కలిసిపోయింది. రాచుకుంటున్న శబ్దం ఆగిపోయింది. దగ్గర్లో చెక్క నేల కిర్రుమన్న శబ్దం. దూరాన మళ్ళీ అదే శబ్దం… అంతా నిశ్శబ్దం. ఆ ఆకారం న్యాన్యా అని అర్థమైంది. న్యాన్యా వ్రతంలో ఉంది.
ఆ వస్తువులన్నిటిని క్షిప్ర అంతకు ముందు కూడా చూసింది. కానీ ఇప్పుడు అవి మరీ కొట్టొచ్చినట్టుగా కనపడుతున్నాయి. తార భర్త వాటన్నిటిని క్షణంలో బయట పారేస్తాడేమో. తార తన హృదయంలో ఎన్నో అవమానాలను పెట్టుకొని భరించింది. ‘ఒకరోజున ఇవన్నీ సర్దుతాను అనుకుంటాం. కానీ, వాటిని అలాగే వదిలి ఎకాయెకిన చెప్పాపెట్టకుండా ఈ లోకాన్ని వదులుతాం.’ తార పార్థివశరీరం ముందు నిలబడగానే క్షిప్రకు ఈ ఆలోచన మనసులో మెదిలింది.
తెరచిన కిటికీ దగ్గర
ఎదురు చూస్తూ వుంటాను
నడికట్టు కట్టుకోకుండా,
దుస్తులు వదులుగా.
ఆ చిరుగాలులు తేలిగ్గా ఈ
పల్చని బట్టలు ఎగరగొట్టగలవు.
మిగిల్చే శూన్యాలను లెక్కగడితే
కూలిన మనిషీ
విరిగిన చెట్టూ రెండూ ఒక్కటే
మనిషి సంగతేమో కానీ
నేల ప్రతి ప్రార్థనా వింటుంది
ఎక్కడినుంచి చేదుకుందో పచ్చదనాన్ని
చిగురై కళ్ళు తెరిచింది
కొలనులో జాబిలిని
అందుకుందామని
కొమ్మ వంగుతుంది
ఆశల నది పారుతూనే ఉంటుంది
ఎక్కడ ఆనకట్ట వేయాలో
తెలుసుకోవడంలోనే ఉంది
కిటుకంతా
దీర్ఘ వృత్తాకార కక్ష్యల మార్గం
పళ్ళెం నిండా పర్వతాల ఆకృతి
దేహమంతా తీయని కన్నులు
మన్ను ఒక ముక్కగా
మిన్ను ఇంకో ముక్కగా గల
రెండు చందమామల సంగమం
నేను పాడాలనుకున్నది
ఒక్కగానొక్క పాట!
నూతిలోకి జారి
కావులో కూరుకుపోయే నీటిపిల్లిలా*
గొంతు దాటనీయవు
ఒడ్డు చేరనీయవు
రవీంద్ర సాహిత్యంలో అడుగడుగడునా పిల్లల లోకంలోని అభూతకల్పనలు, అద్భుత సాహసాలు కనబడతాయి. ప్రాచీన గాథలెన్నో సరికొత్త రూపురేఖలతో పలకరిస్తాయి. రాకుమారులు, రాకుమార్తెలు, ఇచ్ఛాపూరణ్ ఠాకురాణీలు, నిద్రాదేవతలు, అప్సరసలు, యక్షులకు కొదవలేదు. కుట్రలు కుతంత్రాలు మంత్రాంగాలు, గూడు పుఠాణీలు, వాటిని భగ్నం చేసే చాతుర్యం కలిగిన కథానాయకుల ప్రస్తావన సంగతి సరేసరి.
మారుతున్న కాలంతో పాటూ సాహిత్య వేదికలూ మారుతున్నాయి. ఆడియో కథలు ప్రాచుర్యంలోకి వస్తున్నాయి. వీటికి యూట్యూబ్ ముఖ్య వేదిక. కనుక, ఈమాట యూట్యూబ్ ఛానెల్ ప్రారంభించాం. గతనెలలో కొత్తగా అప్లోడ్ చేసిన రచనల వివరాలు ఇవీ:
క్రితం సంచికలోని గడినుడి-91కి మొదటి ఇరవై రోజుల్లో ముప్పై మంది సరైన సమాధానాలు పంపారు. విజేతలకందరికీ మా అభినందనలు.
ఈ సంచికలో కొత్త గడినుడి లేదు. గడినుడిని మరింత ఆసక్తికరంగా చేయడానికి కొన్ని మార్పులు తీసుకురావాలని ప్రయత్నిస్తున్నాము. అసౌకర్యానికి క్షమాపణలు.
గడి నుడి-91 సమాధానాలు.