అదే విధముగా మందాక్రాంతపు రెండవ, మూడవ, నాలుగవ గురువును రెండు లఘువులుగా మార్చి కొత్త వృత్తములను సృష్టించాను. అవి వరుసగా కోమలకాంతా, రాగోత్కళికా, నిత్యానందము. వాటికి ఉదాహరణలు –

కోమలకాంతా – భ త న య య య, యతి (1, 6, 12)
18 ధృతి 37863

ఏమని జెప్పన్ – హృదయ మది ని-న్నెందుకో చూడ గోరెన్
శ్యామలమై యా – జలధరతతుల్ – జల్లగా నింగి దేలెన్
కామలతా నా – కవిత వినగా – కన్నులే మాటలాడున్
కోమలకాంతా – కొలనుదరి రా – కోర్కెలే కాటువేయున్

రాగోత్కళికా – త జ న య య య, యతి (1, 6, 12)
18 ధృతి 37869

ఆ నా డలలై – యమృత ధునితో – నందమై పాడినావే
గానోత్కళికా – కవిత గుళికా – కావ్యవారాధినౌకా
ఈ నా డిటులన్ – హృదయమున నా – కెంతయో బాధ గల్గెన్
రా నా మదిలో – రసము జిలుకన్ – ప్రాణమే లేచివచ్చున్

నిత్యానందము – మ న న య య య, యతి (1, 6, 12)
18 ధృతి 37881

నిత్యానందము – నిను గనుటయే – నీరజాక్షా ముకుందా
సత్యాకారము – సఖు డనుటయే – సచ్చరిత్రా మురారీ
అత్యాదర్శము – లగును కథలే – యప్రమేయా యనంతా
ప్రత్యేకత్వము – పరమపదమే – పాహిమాం ప్రత్యగాత్మా

జాతి పద్యముగా మందాక్రాంతము

మందాక్రాంతమును ఇలా వ్రాయవచ్చును – (UU UU) (IIIIIU) (UIU UIU U), అనగా (చ – చ) (త్రి -చ లేక చ – త్రి) (పం పం గురువు) (త్రి – త్రిమాత్ర, చ – చతుర్మాత్ర, పం – పంచమాత్ర). ఇలా మూడు మాత్రాగణముల లెగోలతో యతిప్రాసలతో మందాక్రాంతమును ఒక జాతి పద్యముగా వ్రాయవచ్చును. ఇట్టి జాతి పద్యమునకు మందాకిని అనే పేరును ఉంచాను. ఇట్టి అమరికతో కొన్ని వృత్తాలు కూడ ఉన్నాయి.

1. భూతిలక – భ భ ర స జ జ గ, యతి (1, 12)
19 అతిధృతి 186039

మందాకినిగా భూతిలక –

వాతపు శీతల – బాధ తగ్గెను – భాసిలెన్ రవి కాంతులన్
జేతన గల్గెను – జెట్టులన్, యవి – చెన్నుగా నిడె రంగులన్
భూతలిపైనను – బూచె బూవులు – బ్రోవులై కడు రమ్యమై
భూతిలకమ్ముగ – భూమి నామని – మోద మిచ్చెను ముగ్ధమై

2. హారిణి – మందాకిని – మ భ న మ య లగ, యతి (1, 5, 11)
17 అత్యష్టి 37361

ఈ నా డెందం – బెపుడు దలచున్ – హేమాంగి నిన్నే గదా
తేనెల్ చిందన్ – దెలుగు నుడులన్ – దివ్యమ్ముగా పాడవా
మేనుల్ రెండున్ – మిలన మవగా – మేళమ్ము లింకేలనే
రా నాచెంతన్ – రజని వెలిగెన్ – రావే మనోహారిణీ

3. శిశుశార్దూలము – మందాకిని – మ స న మ య ల గ, యతి (1, 6, 11)
17 అత్యష్టి 37337 (ఇది శార్దూలవిక్రీడితములో 6,7 అక్షరాలను తొలగించగా వచ్చిన వృత్తము.)

దూరమ్మందున – దోచె శిశుశా – ర్దూలమ్ము లెన్నో వనిన్
జేరంబోకుమ – చెంతగలదే – సిద్ధమ్ముగా దల్లియున్
వారిం జూడుమ – పల్విధములన్ – బర్వెత్తె నిట్టట్టులన్
స్వారస్యమ్ముగ – చారు గతులన్ – సానందమై యందమై

మందాకినిలో కొన్ని అనువాదాలు

మందాక్రాంతపు లయ కలిగిన జాతిపద్యమైన మందాకినిని ఉపయోగించి కొన్ని మందాక్రాంత పద్యములను అనువాదము చేసినాను. ఇందులో యతిప్రాసల నియమాలను పాటించాను. కొన్ని ఉదాహరణలను ఇక్కడ చదువవచ్చును –

సవ్యాపారా – మహని నతథా – పీడయే న్మద్వియోగః
శంకేరాత్రే – గురుతరశుచం – నిర్వినోదాం సఖీం తే
మత్సందేశైః – సుఖయితుమలం – పశ్య సాధ్వీం నిశీథే
తామున్నిద్రా – మవని శయనాం – సాధవాతాయనస్థః (మేఘదూతము – 2.25)

గడచును దినముల్ – గలుగు పనులన్ – గాన విరహమ్ము మఱచున్
పడుఁ దా బాధల్ – బాసి చెలులన్ – బాడు రాత్రుల్ దహించున్
విడిచిన నిద్రన్ – వెతల గలయున్ – బేల నేలన్ బరుండున్
పడ సంతోషము – వార్త దెల్ప గ-వాక్షమ్ములో జూడుమా

పత్యుర్దేవీ – ప్రణయసచివం – విద్ధి దీర్ఘాయుషో మాం
జీవాతుం తే – దధత మనఘం – తస్య సందేశమంతః
శూరాణాం య-శ్శరదుపగమే – వీరపత్నీవరాణాం
సమ్మానార్హం – సమయముచితం – సూచయేత్కూజితైస్స్వైః (హంస సందేశ – 2.28)

ఆతనికిని నే – నాత్మ సచివుడ – నాతండు వర్ధిలు సదా
సీతాదేవీ – చిర ముదమిడన్ – చెప్పెదన్ వాని వాక్కుల్
ఏతెంతురు వీ – రేంద్రులు రయ – మ్మింతు లాలాపించగా
నా తరుణమ్మును – హంసరుతితో – నలరి జెప్పేము తల్లీ