జాతకాలు చెప్పేవాళ్ళు రెండు విధాలు. కొందరు, జాతకచక్రం చేతిలోకి తీసుకొంటూనే, ‘ఓహో! ఆహా! మహజ్జాతకం! ఆరు నెలలలో అమెరికా వెళ్ళి పోతావు. వచ్చేటపుడు ఒక ఐ-ప్యాడ్ తెస్తావుగా నాకోసం’ అంటాడు. మరొకాయన, చక్రం చూస్తూనే ముఖం చిట్లిస్తాడు. ‘ఈ పిల్లకు కుజదోషం’ అని మొదలుపెట్టి, కట్టకముందే తాళి తెంపేస్తాడు.
ఏప్రిల్ 2023
సృష్టిలోని జీవులన్నీ ఇంద్రియ ధర్మాలైన చూపు, స్పర్శ, వినికిడి, రుచి, వాసనల ద్వారా తమ చుట్టూ ఉన్న ప్రపంచాన్ని అర్థం చేసుకుంటాయి. జీవించడానికి అవసరమైన ప్రాథమిక, సహజ జ్ఞానం ఈ ఇంద్రియానుభవపు జ్ఞాపకాల వల్ల వాటికి ఏర్పడుతుంది. రాను రానూ మేధ అభివృద్ధి చెందుతూ వచ్చింది. దానితోపాటే సామాజిక జీవనం, సంభాషణ. జీవపరిణామక్రమంలో మనుషుల స్థాయికి వచ్చేసరికి ఆలోచన, వాక్కు అత్యంత బలమైన పరికరాలుగా రూపు దిద్దుకున్నాయి. ఇంద్రియానుభూతి వల్ల ఏర్పడే సహజ జ్ఞాన స్థాయిని దాటి, తర్కము, విచక్షణ, విశ్లేషణలతో తన అనుభవాలకు విలువలు ఆపాదించడం మనిషి క్రమక్రమంగా పెంపొందించుకున్నాడు. ఇది, ద్వితీయ, తార్కిక స్థాయిలో నేర్చుకునే జ్ఞానం. మనిషి సంఘజీవి కావడంతో వాక్కు, వాక్యం ద్వారా జ్ఞానాన్ని, అనుభవాలని ఒకరికొకరు బట్వాడా చేసుకోవడం మొదలైంది. తమకు తెలియని ప్రపంచాలను పరోక్షంగా తెలుసుకోవడం, ప్రశ్నించడం, తమనూ తమ ప్రపంచాన్నీ అర్థం చేసుకోవడానికి ప్రయత్నించడం క్రమేణా జ్ఞానసముపార్జనకు ప్రధానమార్గాలయ్యాయి. మౌఖికమైనా, లిఖితమైనా, ఒక వాక్యపు బలం ఈ సందర్భంలోనే మనకు అర్థమవుతుంది. తద్వారా సాహిత్యపు అవసరం కూడా. సాహిత్యపు ప్రధాన ఉపయోగం మన ఆలోచనలను, పరిశీలనలను, స్పందనలనూ స్పష్టం చేసుకోడంలో సహాయపడడం. అలా సహాయపడేది తార్కిక స్థాయి సాహిత్యం. అంటే అనుభూతి కలిగించి ఆపైన అది దాటి మేధను కూడా తాకగలిగే సాహిత్యం. ఈ సాహిత్యపు అవసరాన్ని ఎంత లోతుగా గుర్తించగలిగితే ఆ సమాజం అంత దీర్ఘాయుష్షు ఉన్న సాహిత్యాన్ని సృష్టించుకుంటుంది. ప్రస్తుతం మన చుట్టూ ఉన్న, ఉత్పన్నమవుతున్న సాహిత్యాన్ని పరిశీలించండి. ఇందులో ఎంత శాతం ప్రాథమిక అనుభూతి స్థాయిని దాటగలుగుతున్నదో చూడండి. భావుకత్వం, అన్యాయాన్ని ఎదిరించే ఆవేశం, అసమానతలను ప్రశ్నించే ఆగ్రహం ఇవన్నీ బలమైన అనుభూతులే. అయితే ఇవి తార్కిక చింతన, వివేచనల ఫలితం కావు. ఇవి ప్రాథమిక స్పందనలు. రచయితలు సామాజికస్థాయి రుగ్మతలకు వైయక్తికస్థాయిలో సమాధానాలు చెప్పడానికి వారు అనుభూతి స్థాయి దాటి ఆలోచించకపోవడం మినహా మనకు వేరొక కారణం కనపడదు. సినిమాలలో ఒక విలన్ను ఒక హీరో చంపినంత మాత్రాన ఆ విలనీ సమాజం లోనుంచి ఎలా పోదో, ఒక కథలో ఒక వ్యక్తి తిరుగుబాటు చేసినంత మాత్రాన ఆ దురాచారం సంఘంలో సమసిపోదు. సామాజిక రుగ్మతల నిర్మూలనకు మార్గం ఆ రుగ్మతల స్వరూపస్వభావాలను విశ్లేషించి తెలుసుకోవడంలోను, అవి పాఠకులకు అర్థం చేయించడంలోను ఉంటుంది. ఆ మార్గం తార్కికస్థాయి సాహిత్యం మాత్రమే చూపుతుంది. ఉదా. ఒక రచన మనల్ని నవ్విస్తుంది, ఏడిపిస్తుంది, ఆవేశాన్ని రగిలిస్తుంది. కాని, అదే సమయంలో ఆ అనుభూతిని దాటి పాఠకులలో, శ్రోతలలో ఏదో ఒక ఆలోచననూ రేకెత్తించగలిగినప్పుడు ఆ రచన పది కాలాలు సజీవంగా ఉంటుంది. అనుభూతి సాంద్రత ఎక్కువయేకొద్దీ అది మేధకు దగ్గరవుతూ ఉంటుంది. ఈ సాంద్రత లోపించిన సాహిత్యం, సినిమా తదితర ఏ కళారూపమయినా ప్రత్యక్షంగా దానితో గడుపుతున్న సమయంలో మాత్రమే ఆ అనుభూతిని మనలో మేల్కొలిపి, తాత్కాలిక ఉపశమనాన్నిచ్చి ఆ వెంటనే మాయమైపోతుంది. వెంటనే స్పందించేలా చేస్తుంది. అలాకాక బలమైన ప్రాథమిక అనుభూతి, దానిని దాటి అంతే తీక్షణమైన తార్కిక విచక్షణ – ఈ రెండూ కలిగించగలిగినదే సజీవ సాహిత్యం అవుతుంది. మన ఆవేశాలని, అనురాగాలనీ కూడా లోతుగా అర్థం చేసుకోడానికి సహాయపడుతుంది. సాహిత్యపు ప్రయోజనం నెరవేర్చడంలో ఈ మేధ చేస్తున్న పని అన్నిసార్లూ స్పష్టంగా కనపడకపోవచ్చు. కాని, గొప్ప సాహిత్యాన్ని చదివినవారందరికీ తెలుసు: మేధకు దారి మనసు నుండి. మేధోచితమైన అనుభూతి ప్రకటన చిక్కగా లోతుగా ఉంటుంది. అలా దాని సాంద్రత ఎంత ఎక్కువ ఉంటే మేధకు, తార్కికతకూ అది అంత దగ్గరవుతుంది. స్పందన అంత నిదానమవుతుంది. మనిషి భావుకత తార్కికతల కలబోత. అందుకే, మనకు మనసును మాత్రమే తాకే సాహిత్యంతో పాటు మెదడుకు పదును పెట్టే సాహిత్యం కూడా అత్యంత అవసరం. తెలుగు సాహిత్యంలో ఈ తరహా రచనలెన్ని?
అతన్నెప్పుడూ లైబ్రరీలో చూడలేదు. బాచ్ లో ఈ ఎల్.ఆర్.పి. మీద పనిచేస్తూ చాలా కొద్దిమందే కనపడుతున్నారు. రాబోతున్న ఫైనల్ ఎగ్జామ్స్ మీదనే దృష్టి పెడుతున్నారు. వీళ్ళ రైటప్లు ఎప్పుడు తయారవుతాయో?! లేకపోతే దానికీ అడ్డదారులేమన్నా ఉన్నాయో? త్వరలోనే తెలిసింది. నూటయాభై వరకూ ఉన్న టాపిక్స్ లోంచే ఎంచి మార్చి మార్చి ఇస్తుంటారట! ఫైళ్ళని డిపాజిట్ చేసే స్టోర్ తాలూకు సివిలియన్ స్టాఫ్ గొంతులో రెండు పెగ్గులూ జేబులో రెండొందలూ పోస్తే…
కళావరు రింగుగారు ఎంత సహృదయురాలో విజయనగరం లోనే కాదు దేశం లోనే ఎవరు ఎరగనిది! బీద విద్యార్థులకు ఆశ్రయం ఇవ్వటమే కాదు, ఆర్థిక సాయం చెయ్యటం, అనాధలను ఆదుకోవడం కూడా. వీణ గొప్పగా వాయించే నాయుడుగారి అభిమాన శిష్యుడయిన అనంతరావు అంటే ఆ గానకళాకోవిద అభిమానించి ఆదుకోదా!
ధర్మంతో కూడి ఉన్న ప్రతీ ప్రేమా గొప్పదే. ప్రియురాలిపై లేదా ప్రియునిపై ప్రేమ; పశుపక్ష్యాదులపై ప్రేమ; తల్లిదండ్రులపై ప్రేమ; పిల్లలపై ప్రేమ; వ్యక్తిత్వంపై ప్రేమ; ఏ ప్రేమనూ తక్కువ చేసేందుకు అవకాశమే లేదు. ఈ సంగతులన్నీ ముందువెనుకలు చెప్పకుండా మీతో మనవి చేస్తున్న కారణం, ఈ సారి నేను మీకు పరిచయం చేద్దామనుకుంటున్న పై పద్యం ఒక కొడుకుకు ఉన్న తండ్రి ప్రేమను వర్ణించే కవిత.
పర్వత శిఖరాలు… కాలంతో వాటికి పనేముంది? కాలాతీతమైన స్థితి వాటిది. సిక్కులు ప్రార్థించేటప్పుడు, ‘సత్ శ్రీ అకాల్’ అంటారు. అ-కాలం. కాలంతో పని లేనిది. ఎంత గొప్ప మాట. కాలాతీత అవస్థలో ఎవరి కాలానికైనా అంతం ఎలా వస్తుంది? కాలా! ఓ మృత్యుదేవతా! నా దగ్గరకు రావడానికి ధైర్యం చెయ్యొద్దు! నిన్నెత్తి విసిరేస్తాను! ఎందుకని… కొంచెం కూడా బాధ అనేదే లేదు? బాధ అనేదే జీవితం. అది జీవితం మీద ఎప్పుడూ కదలాడే, మృత్యువు నీడ.
ఒళ్ళోని పిల్లాడి నిద్ర చూసి
వాడులేని లోకమంతా
గొంతులోకి పొంగుకొచ్చి…
పాట ఓ క్షణకాలం ఆగింది.
ఎక్కడి నుంచో చిరుగాలి వీచింది
పిల్లాడి ముంగురులును కదిలిస్తూ…
ఆమెకు ఈ తంతు అంతా అయోమయంగా అనిపించేది. ఉజిరెలో హాస్టల్లో అమ్మాయిలు పెళ్ళి గురించి, భర్త గురించి గుసగుసలాడుతూ కిసుక్కున నవ్వుకుంటున్నవారు ఆమెను చూడగానే మాటలాపి మౌనం వహించేవారు. ఎందుకంటే ఆమెకి భర్త గురించి, పెళ్ళి గురించి, తర్వాతి సంగతుల గురించి మాటలు వింటే యాక్ అనిపించేది. అందుకే ఆమె వచ్చాక హాస్టలు అమ్మాయిల ఆటపట్టింపులు ఆగిపోయేవి.
చప్పుడు చేస్తూ
మట్టతో పాటు
పడిన కొబ్బరికాయలా
ఉరుమొకటి
ఇంక జల్లుపడుతుందని
ఎక్కడ్నించో ఎగిరి వచ్చింది
తూనీగ
కొండల మధ్యలో మొత్తం ఐదు వందల చెట్లున్న తోట. పదిహేను రోజుల్లో కాయలు కోసి మాగపెట్టి ఎప్పటికప్పుడు పార్శిల్ చేసి టవునుకు పంపాలి. ఇంకొక్కర్ని ఎవరైనా కలుపుకుంటే కూలి తగ్గిపోతుందని ఇద్దరే ఒప్పుకుని ఇంత దూరం వచ్చారు. వచ్చి కూడా పది రోజులు దాటిపోయింది. ఇంటి మొకం చూడకుండా తోటలోనే ఉండి కారం, సంకటి వండుకుని తింటూ పనిలో రోజులు మరిచిపోయారు. కానీ నాలుక నీసు కోసం అల్లాడుతోంది.
ప్రేమ బరువును
గుండెల మీంచి భుజాల మీదికి
భుజాల మీంచి చేతుల్లోకి
చేతుల్లోంచి కనురెప్పల మీదికి
మార్చుకున్నాక
తిరుగుదారి పట్టాను.
నిస్పృహకి గురిచేసిన ఈ పెళ్ళి విషయంలో, ఎప్పటిలాగే, ఆమెను తను ఎందుకు, ఎలా పోగొట్టుకున్నాడన్న దానికి కారణాలు అన్ని రకాలుగానూ ఊహించడానికి ప్రయత్నించాడు. రాజీపడలేని ఈ నిజం అతన్ని ఆమూలాగ్రం ఒక కుదుపు కుదిపి, అప్పటి వరకు అతను ఎదుర్కొని ఉండని సత్యాన్ని అకస్మాత్తుగా అతని కళ్ళముందుంచింది: అది ఏ తొడుగులూ లేకుండా, అంతరాంతరాల్లో అశాంతితో, శుష్కమై నిలిచిన అతని సిసలైన వ్యక్తిత్వం.
అహం దెబ్బతిన్న పెద్దదేశం,
చిన్నదేశాన్ని కాలరాసింది.
శవాలన్నీ మట్టిలో కలిసినా
శిథిలాలు చరిత్ర సాక్ష్యాలుగా
మిగిల్చిన యుద్ధమక్కడ.
అహం తొడుకున్న మతం
గుడుల్నే కాదు, చరిత్రనీ చెరిపేసింది.
మొగ్గ ముడుచుకుని
మొహమాటపడింది
రవికిరణపు ధైర్యంతో
చక్కగా విరిసింది
కొమ్మను కోల్పోయి చెట్టు దుఃఖపడింది
రెక్క విరిగిన పిట్ట భుజం తట్టింది
నా ముఖాన్ని నేను నమ్మనట్లుగా నిన్ను
తోడుగా లోపలంతా కలియతిరిగితే
అద్దం అవసరం లేని అండ
నీడతో పోటి పడి ఆసరా
నీలో దగ్గరిలో దగ్గరగా చూసి పొంగిన
అమాయకత్వానికి ఇప్పుడే తెలిసింది.
పాఠకుణ్ని కథల్లోకి లాక్కెళ్ళటానికి ప్రతి రచయితకూ తనదైన ఓ మంత్రదండం ఉండాలి. దేశరాజు సొంతం చేసుకున్న ఆ మంత్రదండం: శైలి. ఉపోద్ఘాతం లేకుండా సరళసుందరమైన వాక్యాలతో నేరుగా కథను ప్రారంభిస్తాడు. సంపుటిలో మొదటి కథ ‘కమ్యూనిస్టు భార్య’లోని మొదటి వాక్యంలోనే ఆ విద్యను ప్రదర్శించాడు.
క్రితం సంచికలోని గడినుడి-77కి మొదటి ఇరవై రోజుల్లో ఇరవైరెండు మంది నుండి సరైన సమాధానాలు వచ్చాయి. విజేతలకందరికీ మా అభినందనలు.
గడి నుడి-77 సమాధానాలు.
మారుతున్న కాలంతో పాటూ సాహిత్య వేదికలూ మారుతున్నాయి. ఆడియో కథలు ప్రాచుర్యంలోకి వస్తున్నాయి. వీటికి యూట్యూబ్ ముఖ్య వేదిక. కనుక, ఈమాట యూట్యూబ్ ఛానెల్ ప్రారంభించాం. గతనెలలో కొత్తగా అప్లోడ్ చేసిన రచనల వివరాలు ఇవీ: