ఆ రోజుకి సభ చాలించి లేవబోతూ రాజు మంత్రి కేసి చూసేడు.

“ఇంకా ఏదైనా మిగిలి ఉందా?”

“మీకు కోపం రాదని చెప్తేనే కానీ చెప్పడానికి లేదు. ఆ మధ్య మీ ప్రశ్నలకి సమాధానాలు చెప్పినవాళ్ళని దండించేరు కనుక అలా అడగవలసి వస్తోంది.” చెప్పేడు మంత్రి.

ఆ రోజు సంతోషంగా ఉన్నాడేమో ఏవిటో కాని, రాజు నవ్వుతూ చెప్పేడు, “ఆ శిక్షలు మిగతావాళ్ళకే లెండి. చెప్పండి ఏమిటి సంగతులు?”

“మన రాజ్యపు సరిహద్దు చివరలో ఒక ఊరికి బైటగా ఒక సాధువున్నాడనీ ఆయన మీ సందేహాలకి సరైన సమాధానం ఇవ్వగలడనీ చారుల ద్వారా తెల్సింది.”

“ఆ సమాధానాలు నాకు నచ్చకపోతే?”

“సమాధానాలు నేను చెప్తానని ఆయన అనలేదు మహారాజా. ఆయన ఆశ్రమంలోంచి బయటకి రాడు. ఎవరైనా కలవాలనుకుంటే ఆయన దగ్గిరకే ఒంటరిగా వెళ్ళాల్సి ఉంటుంది. రాజహోదాలో కాకుండా మామూలు బట్టలు వేసుకుని వెళ్తే తప్ప ఆయన మీతో మాట్లాడడని చెప్తున్నారు. చారులు చెప్తే విన్నాను తప్ప ఆయన నాకు పంపించిన వార్త కాదండి ఇది.”

“నేనొక్కణ్ణే వెళ్ళాలా? దారిలో నన్ను హత్య చేసి మరొకడెవడో రాజ్యం సంపాదించడానికి వేసిన ఎత్తులా లేదూ?”

“అది కూడా విచారించాను లెండి. ఆ సాధువు నిజంగా సాధువే. ఎవరో పంపిన గూఢచారి కాదు. ఆయన జ్ఞాని అని ప్రజలు చెప్పుకుంటున్నారు. మన దగ్గిరకి ఇలాంటి విషయాలు అంత తొందరగా రావు కదా?”

“అయితే?”

“మీరు వెళ్తానంటే రెండు షరతులు. ఒకటి, మీ వెంట కొంచెం దూరంగా మిమ్మల్ని రక్షించడానికి చారులు వస్తారు. కానీ ఆశ్రమంలో చారులూ, అంగరక్షకుడూ అడుగుపెట్టడానికి లేదు. మీకు మీరే రక్షించుకోవాల్సి ఉంటుంది లోపలకి
వెళ్ళాక…”

“సాధువుకెన్నేళ్ళుంటాయి?”

“ఆయనకి డబ్బై పైనే ఉండొచ్చు. మీకు ఆయన వల్ల ఏమీ ప్రమాదం రాదు. రెండోది, మీకు ఆయన సమాధానాలు నచ్చకపోతే సాధువుని ఏమీ చేయకూడదు. నేను విన్న ప్రకారం ఆయన జ్ఞానే, కానీ ఆయన్ని దండించడం వల్ల మనకి వచ్చేది ఏమీలేదు, ప్రజాగ్రహం తప్ప.”

“ఆ మాత్రం అర్ధం అయింది లెండి. నన్ను నేను రక్షించుకోగలను. వచ్చే వారానికి ఏర్పాట్లు చేయండి. చూద్దాం ఏమౌతుందో ఈ సారి. ఇప్పటికి ఎంతమంది వచ్చినా నోటికొచ్చిన సమాధానాలు చెప్పడమే గానీ ఏవీ సరిగ్గా ఆలోచించి చెప్పినట్టు కనబడదు.”

“సరే. ఈ సారెందుకో మీకు సరైన సమాధానాలు దొరుకుతాయని నాకనిపిస్తోంది.”

ఆ పై వారం రాజు మామూలు మనిషిలాగా బయల్దేరేడు సాధువుని కల్సుకోవడానికి. రాజుకి కనబడకుండా చారులు వెనకనే బయల్దేరేరు. మంత్రి చెప్పడం ప్రకారం సాధువు ఆశ్రమం ఊరి బయట, కానీ రాజు నడుస్తూంటే తెలిసి వచ్చినదేమిటంటే, ఊరికి దూరమే.

రాజు ఆశ్రమానికి వెళ్ళేసరికి, సాధువు పాదులు తవ్వుతూ ఆరుబయట ఉన్నాడు. రాజు లోపలకి రావడం చూసేడు తలెత్తి. ఓ క్షణం తర్వాత రాజు లోపలకి వచ్చినట్టు గమనించి పట్టించుకోనట్టూ మళ్ళీ మొక్కల మీద దృష్టి సారించేడు. రాజు సాధువు దగ్గిరకి వెళ్ళి కాసేపు ఆగి అన్నాడు.

“మీరు జ్ఞానసంపన్నులని ఊళ్ళో వాళ్ళు చెప్తూంటే విని నాకున్న మూడు సందేహాలు మిమ్మల్ని అడుగుదామని వచ్చాను. ఏ పని చేయడానికైనా సరైన సమయం ఏదో తెలుసుకోవడం ఎలా? నాకు కావాల్సిన ముఖ్యమైన మనుషులెవరో గుర్తించడం ఎలా? నాకున్న పనుల్లో అతి ముఖ్యమైన పని ఏది? ఇవే నా ప్రశ్నలు. వీటిని ఎంతమందినో అడిగాను కానీ ఎవరూ సరిగ్గా సమాధానం చెప్పలేకపోయేరు. కొంతమంది చెప్పినా అవి నాకు నచ్చలేదు.”

రాజు మాట్లాడుతూంటే సాధువు విన్నాడు గానీ ఏమీ సమాధానం చెప్పలేదు. సమాధానం మాట అటుంచి, మొక్కలకి గొప్పులు తవ్వడం చేస్తూనే ఉన్నాడు. కాసేపు గడిచేసరికి సాధువుకి చెమట్లు పట్టేయి. ఇది చూసి రాజు చెప్పేడు.

“మీరు అలిసిపోయేరు. కాసేపు అలా కూర్చోండి, వీటి సంగతి నేను చూస్తాను.” ఇలా అని ఆయన తవ్వే గునపం చేతిలోకి తీసుకున్నాడు. సాధువు మొహంలో సంతోషం కనిపించింది.

ఎంతసేపు ఇలా తవ్వినా సాధువు రాజు ప్రశ్నలకి సమాధానం ఇవ్వలేదు, ఇద్దరూ ఒకరి తర్వాత ఒకరు తవ్వడమే గానీ. దాదాపు సాయంత్రం అవుతూంటే రాజు మళ్ళీ అడిగేడు సాధువుని, “మీరు మంచి జ్ఞానులని మా మంత్రి చెప్తే విని ఇలా మిమ్మల్ని నా సందేహాలు అడుగుదామని వచ్చాను. మీకు చెప్పడం ఇష్టం లేకపోతే సరే, నేనేమీ అనుకోను. కానీ…”

సాధువు నోరు విప్పేలోపుల దూరంగా ఎవరో పరుగెడుతున్నట్టు చప్పుడైంది. “ఇటు వైపు ఎవరో వస్తున్నట్టున్నారే? చూద్దాం రా,” అంటూ అటువైపు నడిచేడు. రాజు అనుసరించేడు.

వీళ్ళిద్దరూ వెళ్ళేసరికి ఒకాయన కడుపు చేత్తో పట్టుకుని వస్తున్నాడు. కడుపులో కత్తీ, కారే రక్తంతో భయానకంగా ఉంది పరిస్థితి. సాధువూ, రాజూ అతణ్ణి తీసుకెళ్ళి ఆశ్రమం లోపల గుడిసెలో పడుకోబెట్టేరు. రాజు గాయాన్ని శుభ్రం చేస్తూంటే, సాధువు పక్కనుంచి సహాయం చేశాడు చేతనైనంతలో. కాసేపటికి రక్తం కారడం తగ్గాక అతనికి తాగడానికి ఏదో ఇచ్చి పడుకోబెట్టారు. ఈ తతంగం అయ్యేసరికి బాగా చీకటి పడింది.

బాగా అలిసిపోయిన రాజు, సాధువు ఉంటున్న ఆశ్రమంలో ఏమి తింటున్నాడో చూసుకోకుండా ఉన్నదానితో కడుపు నింపుకుని, ఉత్తరక్షణంలో నిద్రలోకి జారిపోయేడు. ఇంతటి శరీర శ్రమ అలవాటులేని రాజుకి ఆ నిద్ర ఎంతగా పట్టిందంటే కళ్ళు తెరిచేసరికి మర్నాడు బారెడు పొద్దెక్కి ఉంది.

గాయం తగిలిన మనిషి రాజు లేవడం చూస్తూనే, లేచి వెంటనే చెప్పేడు చేతులు జోడించి, “మీరు నన్ను క్షమించాలి మహారాజా!”

రాజు అతనికేసి నిశితంగా చూసి అన్నాడు, “మీరెవరో నాకు తెలియదు. నేను మిమ్మల్ని ఎందుకు క్షమించడం?”

“నేనెవరో మీకు తెలియకపోవచ్చు. కానీ మీరెవరో నాకు బాగా తెలుసు. మా అన్న చేసిన తప్పుకి అతన్ని ఉరి తీయించి ఆస్తి జప్తు చేసుకున్నారు మీరు. మిమ్మల్ని ఎప్పటికైనా చంపాలని నేను అనుకున్నాను. నిన్న ఒక్కరూ ఇలా బయల్దేరారని తెల్సిన వెంటనే నేను మిమ్మల్ని అనుసరిస్తూ వచ్చాను – తోవలో చంపేయడానికి. కానీ వెనకాల వచ్చే మీ అనుచరుల్లో ఒకడు నన్ను గుర్తు పట్టి కడుపులో బాకు గుచ్చాడు. పారిపోయేను ఇటువైపుకు వాళ్ళకి కనబడకుండా అక్కడ్నుంచి. ఏదో పొదల్లోనో, తుప్పల్లోనో పడిపోయుంటే రక్తం కారిపోయి చచ్చిపోయి ఉండేవాణ్ణి. కానీ మీరు కనిపించి ఆశ్రమంలో గాయానికి కట్టు కట్టడం వల్ల బతికాను నిన్న రాత్రి. నేను మిమ్మల్ని చంపుదామనుకుంటే మీరు నన్ను చావకుండా రక్షించారు. అందుకే మిమ్మల్ని క్షమించమని ఆడిగేను,” అని చెప్పి తల దించుకున్నాడు ఆగంతకుడు.

రాజు మొహంలో ఒక్కసారి ఆశ్చర్యంతో కూడిన ఆనందం కనబడింది. మళ్ళీ అన్నీ కనుక్కుని న్యాయం జరిగేలా చూస్తానని ఆగంతకుడికి హామీ ఇచ్చేడు అక్కడికక్కడే. గుడిసెలోంచి బయటకొచ్చి సాధువుని చూసి చెప్పేడు రాజు, “మీరు సమాధానం చెప్తారేమో అని చూశాను నిన్నంతా. చూడబోతే మీకు తెలియదో, లేకపోతే చెప్పడం ఇష్టం లేదో. రాజ్యం మంత్రులకొదిలేసి నేనిక్కడ కూర్చోవడం కుదరదు కదా? అందుచేత శెలవు ఇప్పించండి. వెళ్ళాలి.”

సాధువు చెప్పేడు “నీకు అన్ని సమాధానాలూ నిన్ననే దొరికాయి కదా? ఇంకా చెప్పడానికేం ఉంది?”

“అవునా? అదెలా?” రాజు ఆశ్చర్యపోయేడు.

“నువ్వు నిన్న వచ్చినప్పుడు నేను పాదులు తవ్వుతున్నాను. నా మీద జాలిపడి గునపం తీసుకుని నువ్వు తవ్వడం మొదలు పెట్టావు. అలా జాలి పడకుండా నీ దారిన నువ్వు వెళ్ళినట్టైతే ఈ ఆగంతకుడు నీ మీద దాడి చేసి నిన్ను చంపి ఉండేవాడు. అప్పుడు నాతో ఉండకుండా వెళ్ళిపోయినందుకు నీకు చెడు జరిగి ఉండేది. అందువల్ల అప్పుడు నీకు అన్నింటికన్నా ముఖ్యమైన మనిషిని నేను. ముఖ్యమైన సమయం పాదులు తవ్వే సమయం. ముఖ్యమైన పని నాకు పాదులు తవ్వడంలో సహాయం చేయడం.

ఆ తర్వాత ఈ ఆగంతకుడు వచ్చినప్పుడు ముఖ్యమైన పని ఆగంతకుడి గాయానికి కట్టుకట్టడం. ముఖ్యమైన మనిషి ఆగంతకుడే. సరైన సమయం ఆగంతకుడికి సహాయం చేస్తూ మంచి చేసే సమయం. ఇవన్నీ చూస్తే తెలుస్తోందిగా? అన్నింటికన్నా ముఖ్యమైన సమయం ఇప్పుడే. ఎందుకంటే భూత, భవిష్యత్ వర్తమానాల్లో ఈ ప్రస్తుత సమయంలోనే మనకి ఏ పని అయినా చేయగలిగే అధికారం, స్తోమతా ఉన్నది. అందరికన్నా ముఖ్యమైన మనుషులు – ఆ సమయంలో నీ కూడా ఎవరు ఉంటే వాళ్ళే. ఎందుకంటే జీవితంలో ఎవరికి ఎవరితో సంబంధాలు ఉంటాయో, అవి ఎప్పుడు ఎలా ఉంటాయో, ముందు ముందు అసలు ఉంటాయో పోతాయో మనకి తెలియదు కనక. అన్నింటికన్నా ముఖ్యమైన పని ఈ సమయంలో నీతో ఉన్నవాళ్ళకి మంచి చేయడం. ఆ మంచి చేయడం కోసమే భగవంతుడు మనిషిని సృష్టించాడు.”

సాధువు సమాధానాలకి తృప్తి పడ్డట్టూ తలాడించి ఆశ్రమంలోంచి బయటకి నడిచేడు రాజు.

(మూలం: Three questions – Leo Tolstoy)