ది బర్త్‌డే – షగాల్ (1915)
పాశ్చాత్య సంస్కృతిలో వివాహం ఒకరకమైన ద్వేషభావంతో కూడిన హాస్యంగా చిత్రీకరించటం కద్దు. స్త్రీ – పురుషుడు కొద్దికాలం కలిసిమెలిసి వున్న తరువాత, వివాహానంతరం ఊహించిన ఇంద్రజాలం శాశ్వతంగా ఉండదు. ఆ అనుభూతి మిధ్య అని తేలిపోతుంది. మార్క్ షగాల్ (Marc Chagall, 1887-1985) తన Birthday చిత్రంలో ఒకరికొకరు బహుమతులిచ్చుకునే ఆచారంగా మాత్రమే వివాహం మిగిలిపోతుందని హాస్యంగా ఈ భ్రమనే సూచిస్తాడు.
ది టెంపెస్ట్ – కొకోష్కా (1914)
ఓస్కార్ కొకోష్కా (Oskar Kokoschka, 1886-1980) గీసిన The Tempest (Bride of the wind) చిత్రంలో ‘ప్రేమ’ గురించి ఎలా చిత్రించాడో గమనించండి. ఈ చిత్రంలో ఉన్నది ఓస్కార్ అతను ఉన్మాదంగా ప్రేమించిన ఆల్మా మాలెర్. ఆమె కళ్ళు మూసుకొని ప్రశాంతంగా నిద్రిస్తున్నది. అతని ముఖంలో ఆందోళన, అతని శరీరం బక్కచిక్కినట్టుగా వున్నది. వారిద్దరి ముఖ కవళికలో ఎంత భేదం ఉన్నదో గమనించమని తప్ప నేనింకేమీ చెప్పను.
కార్ల్ హాఫర్ (Karl Hofer), జాన్ కోఖ్ (John Koch), రాజర్ ఫ్రెనే (Roger de la Fresnaye) — వీళ్ళ చిత్రాలలో వివాహం గురించి, వివాహానంతర ప్రేమ ఈ భ్రమే అన్న అర్థం వచ్చేట్టు రకరకాలుగా చిత్రించారు. ఒక్క మాటలో చెప్పాలంటే, పాశ్చాత్య ఆధునిక చిత్రకళలో romanceని అనూహ్యమైన కాల్పనికాంశంగా చూడలేదు.
ఎర్లీ అవర్ – హాఫర్ (1935)
కానీ ఇందుకు విరుద్ధంగా హాఫర్ చిత్రించిన Early hour (1935) చూడండి. కిటికీనుంచి సూర్యోదయం గదిని ఎర్రగా మార్చింది. ఇంకా నిద్రపోతున్న తన స్త్రీని గురించి అతను ఆలొచిస్తుండాలి. ఇద్దరి ముఖాల్లోనూ ప్రశాంతత కనపడుతున్నాది. కాళ్ళ దగ్గరే పడుకున్న పెంపుడు కుక్కలో కూడా అదే నిశ్చింత. ఏ తెల్లవారుజామునో నిద్రలేచి ఇంకా నిద్రిస్తున్న తన ప్రియుడినో, ప్రియురాలినో గమనించినప్పుడు కలిగే ఊహలు ఆ బంధం ఎలాంటిదో సూచిస్తాయని మీకు తెలుసు.
గర్ల్ బిఫోర్ ఎ మిర్రర్ – పికాసో (1932)
వ్యాధిగ్రస్తత (morbidity) ఇతివృత్తంగా గీసిన స్త్రీ చిత్రం చూద్దాం. పికాసో గీసిన Girl Before a Mirror గురించి ప్రస్తావించాం. ఒక బాలిక స్త్రీగా పరిణతి చెందబోయే సమయంలో, ఆ బాలిక మనోభావాలని, భయాలనీ, చూపిస్తున్న చిత్రం, ఎడమవైపున. కుడిపక్కన ఒక రకమైన యెక్స్‌-రే ప్రతిబింబం! కుడిపక్క ప్రతిబింబంలో వెన్నెముక, తదితర గర్భావయవాలు — సంతానోత్పత్తి అవయవాలు. ఎడమ బొమ్మలో అమాయకత జొప్పించే కళ్ళు; ముఖం చుట్టూ ప్రకాశవంతంగా వెలుగు. ప్రతిబింబంలో నల్లని, పీక్కోనిపోయిన ముఖాకృతి. ఎడమబొమ్మలో ముఖవర్చస్సు, కుడి ప్రతిబింబంలో ముఖవర్చస్సు పోల్చి చూస్తే, భయం కళ్ళకు కట్టినట్టుగా కనపడుతుంది. బొమ్మ నిలువుగా రెండు భాగాలుగా చీల్చబడింది. బాలిక కుడిచెయ్యి ప్రతిబింబాన్ని అందుకుంటూ, మానసికంగా ఇద్దరూ ఒకరినొకరు అనునయిస్తూ దరికి చేరుకుంటున్నారా అనిపిస్తుంది. బొమ్మ అంతా మొత్తంగా చూస్తే బాల్యదశ అపరిపక్వతనుంచి యవ్వనంలోకి వస్తున్న అమ్మాయి భయాలని సహానుభూతితో చిత్రకారుడు గీశాడా అని తడుతుంది. అదీ, ఈ చిత్రంలోని గొప్పతనం. ఈ చిత్రాన్ని ముంక్ వేసిన ప్యూబర్టీ (Puberty, 1895) తోను, జెరాల్డ్ బ్రాక్‌హర్స్ట్ (Gerald Leslie Brockhurst) గీసిన ఎడొలెసెన్స్ (Adolescence, 1932) లితోగ్రాఫ్ తోను పోల్చిచూడండి. మూడింటిలోనూ విషయం ఒకటే; దృశ్యమాన వివరణలో భేదం!
అన్‌టైటిల్డ్ 2 – ఎస్.వి.రామారావు (2012)
పద్మశ్రీ యస్. వి. రామారావు ఇంగ్లండ్ లో ఉండగా, చాలా స్త్రీ చిత్రాలు, రంగుల్లోనూ, చార్ కోల్ మాధ్యమం గానూ life-size portraits వేశాడు. దిగంబర స్త్రీ చిత్రాలు వేసినట్టు లేదు. ఒకవేళ అభ్యాసం కోసం వేసినా అవి ఎక్కడా ప్రదర్శించలేదు. గత మూడు నాలుగు సంవత్సరాలుగా తనదైన శైలిలో figurative చిత్రాలు గీస్తున్నాడు. ఈ మధ్యకాలంలో వేసిన దృశ్యమాన చిత్రాలలో రెండు చిత్రాలు ఇక్కడ మొట్టమొదటిసారిగా ప్రచురిస్తున్నాము. ఈ ఏప్రిల్ నెలలో ఢిల్లీ నగరంలో రామారావు ప్రత్యేక ప్రదర్శనలో ఈ బొమ్మలు కూడా ఉంటాయి. తానుగా ఈ బొమ్మలకి ప్రత్యేకంగా మకుటాలు ఏవీ ఇంతవరకూ ఇవ్వలేదు. స్త్రీ మానసిక ప్రవృత్తి చిత్రరూపంగా ప్రదర్శించటానికి స్త్రీని భయంకరంగా, జుగుప్స కలిగించేట్టుగా చిత్రించనక్కరలేదని చెప్పటానికి ఉదాహరణగా ఈ రెండు కొత్త చిత్రాలు చాలు ననుకుంటాను.
అన్‌టైటిల్డ్ 3 – ఎస్.వి.రామారావు (2012)
వేరువేరు స్త్రీ చిత్రాలు పరిశీలించిన తరువాత, ఈ చిత్రాల వెనుక ఒక ప్రత్యేకమయిన ఊహ, సిద్ధాంతం, ఏదయినా ఉన్నదా? ఒకరకంగా ఉన్నదనే అనవచ్చు. ఒకే ఒక్క ప్రాథమిక భావన, వేరు వేరు దృశ్యమాన ఆకృతులుగా మార్పు చెందుతున్నది. సాంఘిక ఆర్థిక సాంకేతిక మార్పులు ఇందుకు కారణం. సాంకేతికత, పద్ధతి పక్కన పెట్టి చూస్తే, అన్ని కళలలోనూ లైంగికత చాలా ముఖ్యమైనది; చిత్రకళ అందుకు వ్యతిరేకం కాదు. చిత్రకారుడు లైంగిక ప్రభావాలకు, సామ్యతలకి, వ్యతిరేకతలకీ అతీతుడు కాదు. ఒక విషయం మాత్రం నిజం. మనం పరిశీలించిన చిత్రాలు, పరిశీలించని కొన్ని వందల చిత్రాలు, పురుషుడి దృష్టిలో స్త్రీ ఎలా ఉంటే బాగుంటుంది, ఎలా ప్రవర్తిస్తే తనకి నచ్చుతుంది — ఎలా ఉంటే తనకి నచ్చదు — ఎలా ఉండాలో, ఎలా ప్రవర్తించాలో అన్న అభిలాష స్ఫుటంగా కనిపిస్తుంది. స్త్రీలు వేసిన స్త్రీ చిత్రాలు చాలా వస్తున్నాయి; ఇక ముందు ఇంకా చాలా చాలా వస్తాయి. అప్పుడు స్త్రీ గురించి వివరంగా అందరికీ తెలియవచ్చు. స్త్రీ చిత్రాలు సెంటిమెంటల్‌గా, అలంకరణగా, అమాయకంగా ఉండక పోవచ్చు. కాని, స్త్రీ చిత్రాలు భౌతికంగా క్రూరంగా, దారుణంగా మాత్రం ఉండవు.
[ఈ వ్యాసంలో ఉదహరించిన చిత్రాలు ఇంటర్నెట్ ద్వారా కాపీరైట్ నిబంధనలకు లోబడి తెచ్చినవి. స్థలాభావం వల్ల కొన్ని చిత్రాలను వాటి పేరు పైన క్లిక్ చేస్తే కనిపించేవిగా అమర్చాము. పాఠకులు దయచేసి గమనించగలరు – సం.]
ఉపయుక్త గ్రంథావళి
- The Grass Roots of Art by Herbert Read (1947).
- A Concise History of Modern Painting by Herbert Read (1959). (These two are good introductory books which have been used as text books for Art Appreciation Courses in a number of UK and US Universities over a long period of time.)
- Ways of Seeing by John Berger, BBC & Penguin Books, 1972. A good discussion on the images of women in general.
- Women and Art by Elsa Honig Fine (1978). (This is a very nice book on art from a woman’s point of view.)
- Erotic water Colors by Auguste Rodin (1995). (This has over 100 Rodin’s nudes in water color and a lot of them as the book claims were drawn by Rodin as he watched and the nudes were allowed to do whatever they wanted to do undisturbed. That means, they did not pose for the drawings. Rodin later splashed water colors on the drawings.)
- Gramercy Great Masters, Gramercy Books (1993). (A series of books on several Western painters. A reasonably good introduction is given for each painter. The color reproduction in all the books are very poor and woeful.)
- Brushes with History Writing on Art from The Nation 1865 – 2001, Edited by Peter Meyer (2001). ( A compilation of hundreds of art reviews appeared in The Nation. From some reviews one can learn how not to write an art review.)