జీవిత నవల (Biographical Novel)

మనిషి జీవితం లాంటి ఒక మామూలు ముడి పదార్థాన్ని తీసుకొని స్వచ్ఛమైన కళారూపంగా మార్చి చూపే పరుసవేది జీవిత నవల. ఒక జీవనయానాన్ని, ఆ ప్రయాణంలో నమోదైన మైలురాళ్ళవంటి సంఘటనలను, ప్రామాణికమైన ఆధారాల పునాదుల మీద కేవలం పునర్నిర్మించడమే కాదు; వాస్తవబద్ధమైన మానవ జీవనాన్ని అద్భుతమైన సాహిత్యంగా మలిచి మనకు ప్రదర్శించి అబ్బురపరుస్తుంది.

వాస్తవ జీవితాల్లో కనిపించే రమణీయత కాల్పనిక సాహిత్యంలోని సృజనకు ఏ మాత్రమూ తీసిపోదని, మానవ వ్యక్తిత్వంలోని అంతులేని, అంతు చిక్కని సంక్లిష్టతలని మించిన కథావస్తువు లేదనే బలమైన నమ్మిక జీవిత నవలకు పునాది, ప్రాతిపదిక. ‘మనిషే మానవాళి అధ్యయనం’ అన్న అలగ్జాండెర్ పోప్ మాటలని అక్షరబద్ధం చేసే సవాలుని తన భుజాలపైకి ఎత్తుకుంది జీవిత నవల. అందుకే, పాత్రలే దానికి వస్తువు. పాత్రల వికాసం, విస్తరణే దానియొక్క అంతస్సూత్రం. వాటి పరిపూర్ణత్వమే దాని అంతిమ తీర్మానం, ముగింపు.

జీవిత నవలా ప్రక్రియ తన మాతృకలైన కాల్పనిక కథా శిల్పాన్ని, జీవిత వాస్తవాలను కలగలుపుకొంటుంది. అక్కడితో ఆగకుండా వాటికి మాతామహి అయిన చరిత్రను కూడా తన కథనంలో సమ్మిళితం చేసుకుంటుంది. జీవిత నవల లక్ష్యం జీవితంలో జరిగిన ప్రతీ సంఘటననీ ఏకరువు పెట్టటం కాదు. ఆ జీవితాన్ని సంగ్రహంగా పరికల్పించడం; కథానాయకుడి వ్యక్తిత్వాన్ని అతని దేశ కాల చారిత్రక నేపథ్యంలో ప్రామాణికంగా పునఃప్రతిష్టించగలగడం; అన్నిటికీ మించి నవలాశిల్పం యొక్క నిర్దిష్టమైన ప్రమాణాలని, అంచనాలనీ అదే సమయంలో అందుకోగలగడం, జీవిత నవల ఆశయము, లక్ష్యము కూడా.

ప్రధానంగా జీవిత నవలా రచయిత ఒక మేలిమి పటకారుడని నేను నిస్సంకోచంగా చెప్పగలను. అంతేకాదు, జీవిత నవల ఒక బలమైన సాహిత్య ప్రక్రియ అనీ, అది మానవ చరిత్రలో వాస్తవంగా జరిగిన గొప్ప కథలని చెప్పడానికి సృష్టించబడిందని కూడా చెప్తాను. నవలకున్న గొప్ప లక్షణం పాత్రల పెంపుదల. ఆ శిల్పలక్షణాన్ని సలక్షణంగా వినియోగించుకోగల అవకాశం సంపూర్ణంగా చేజిక్కించుకున్న భాగ్యశాలి జీవిత నవల. నవలాగమనం కదలకుండా, పెరగకుండా స్థిరంగా ఉండే స్థాణువు కాదు – పాత్రల పెంపుదల, వాటి వికాసం మంచి చెడుల దిశగానో, సృష్టి లయల రూపంగానో పరిణామం చెందుతూనే ఉంటుంది. పాత్రలలో ఈ పరిణామాన్ని గమనించడం కంటే ఉత్కంఠ కలిగించే సాహిత్యానుభూతి నవల పాఠకుడికి ఇంకొకటి లేదు. ఈ విషయంలో జీవిత నవలకు సాటి రాగల సాహిత్యప్రక్రియ మరొకటి లేదు – ఎందుకంటే, పాత్రల పెంపుదల అనే ఈ నవలాలక్షణం, జీవితానికి స్వభావసిద్ధమైనది. జీవిత చరిత్రలో (Biography) ప్రధానం మనిషి, అతని పెంపుదల మాత్రమే కానీ, నిరాపేక్షమైన చరిత్ర కాదు.

ఒక వ్యక్తి జీవితాన్ని అక్షరబద్ధం చేసే చరిత్రకారుడికి (Biographer) లేని స్వేచ్ఛ, ఆ వ్యక్తి మనస్తత్వాన్ని విశ్లేషించడంలో, జీవిత నవలారచయితకి (Biographic Novelist) ఉంటుంది. అందువల్ల తను చదువుతున్న వ్యక్తిని ప్రభావితం చేసిన ప్రేరణలతో మమేకమయి, ఆ వ్యక్తితో సాన్నిహిత్యాన్ని ఏర్పరుచుకొనే అవకాశాన్ని పాఠకుడికి కలిగించ గలుగుతాడు. అయితే, ఈ ప్రక్రియలో చారిత్రక వివరాలు పలుచబడే అవకాశం లేకపోలేదు. సాధారణంగా మనం మన జీవితంలో పదింట తొమ్మిది వంతుల వివరాలని విస్మరించి, మన జ్ఞాపకాలలో ఘనీభవించిన అనుభవాలనుంచే జీవితానికి అర్థం చెప్పుకున్నట్లుగా, జీవిత నవలలో కూడా చారిత్రక వాస్తవాలు వివరంగా లేకపోవటం సహజమే! జీవిత నవల కేవలం వాస్తవాల ఏకరువు మీద ఆధారపడ్డది కాదు. మానవజీవితంలో సహజమైన, న్యాయమైన ఆవేశకావేషాల ఆటుపోటులను చిత్రించడమే దాని ధ్యేయం. మనం అప్పుడే విన్న గణాంకవివరాలని వెంటనే మరచిపోగలం; కానీ మనం ఒకసారి అనుభవించిన భావోద్వేగాన్ని స్మృతిపథం నుంచి తీసిపారెయ్యడం అంత సులభం కాదు! అలాగని, పాఠకుడిలో కృత్రిమంగా భావోద్వేగాలు రెచ్చగొట్టడం కోసే చేసే ప్రయత్నం సఫలీకృతం కానేరదు.

ఒక వ్యక్తి జీవితాన్ని సందేశాత్మకంగా ప్రదర్శించడానికి గానీ, దేశకాలమాన పరిస్థితులను క్రోడీకరించడానికి ఆలంబనగా తీసుకొని గానీ, జీవిత చరిత్ర (Biography) రాయవచ్చు. కానీ జీవిత నవల (Biographical Novel) వ్యక్తి యొక్క అంతఃవైరుధ్యాల నుంచో, వ్యక్తుల మధ్య సంఘర్షణల నుంచో, లేదా వ్యక్తికీ విధికీ మధ్య జరిగే పోరాటాల నుంచో సహజంగా, సహజాతంగా ఎదగాలి. మనం పంచుకోగల అనుభవం మన సొంతమై, స్వీయానుభవంలో అంతర్భాగమైపోతుంది కాబట్టే, జీవిత నవల పాఠకుడిని కథలోని భావోద్వేగమనే నెగడులోకి నెట్టి, ఆ స్పందనని తన సొంతం చేసుకోమంటుంది. ఈ రకంగా పుట్టిన స్పందన ప్రత్యేకమైన జ్ఞాపకాన్ని, జ్ఞానాన్ని కలిగి మేధకు అందనిదిగా ఉంటుంది.

శాస్త్రీయమైన చరిత్ర రచనలలో పాఠకుడు ఒక సాధారణ ప్రేక్షకుడు మాత్రమే. పుస్తకం పుటల్లో తను చదువుతున్న సంఘటన ఏనాడో తనకి సంబంధం లేని వ్యక్తుల మధ్య జరిగినది. కానీ, అదే సంఘటన జీవిత నవలగా మలిచినప్పుడు పాఠకుడు కూడా అందులో భాగస్వామి అవుతాడు. మొదటి పుట తెరచిన మరుక్షణం నుంచే ఆ కథ అతనని తనలోకి లాగేసుకుంటుంది. ఆ కథతో అతను తాదాత్మ్యం చెందడంతో, పాఠకుడికి సంబంధించినంత వరకూ కథ అతని వర్తమానంలోనే జరుగుతున్నట్టుగా ఉంటుంది. ఈ విధంగా కథని ప్రేరేపించే ప్రధాన పాత్రధారిగా పాఠకుడు మారిపోతాడు. అందువల్ల చరిత్ర సమకాలీనమయిపోతుంది – నిజానికి ఎప్పుడూ ఇలానే కదా జరిగేది? ఈ రకంగా చరిత్రతో తాదాత్మ్యం చెందగలిగే సౌలభ్యం వల్లనే చారిత్రక జీవిత కథలు అంత ప్రాచుర్యాన్ని సంతరించుకున్నాయేమో! ఈ రకంగా కథలో, చరిత్రలో మమేకత్వం పొందగలిగే లక్షణమే పఠనాన్ని క్రియాశీలకంగా మార్చగలదు. పాఠకుడు ఒక వెయ్యి జీవితాల అనుభవాన్ని ఏకకాలంలో పండించుకోగలడు. నెపోలియన్ కథలో పాఠకుడినే నెపోలియన్ చెయ్యగలిగే మహిమ – ఈ సాహిత్యప్రక్రియలోని సమ్మోహన శక్తి.

మెరెజ్కోవ్‌స్కీ (Dmitry Merejhkovsky) రాసిన లియొనార్డో డావించీ ప్రేమకథ, విజేత అనే పేరిట గెర్ట్రూడ్ అథెర్టన్ (Gertrude Atherton) రాసిన అలగ్జాండర్ హామిల్టన్ జీవిత కథ తప్పించి, అమెరికాలో మూడు దశాబ్దాల క్రితం వరకూ జీవిత నవలలు ఆమోదించబడలేదు, లేవు కూడా. కానీ, ఈనాడు చెప్పుకోదగ్గ ప్రతి ప్రచురణకర్త జాబితాలోనూ ఇవి చోటు సంపాదించాయి. శైశవదశని దాటింది కాబట్టి, జీవిత నవలని రాయడంలోని మెళకువలని, మౌలికనియమాలని చర్చించే కాలం ఆసన్నమయిందేమో!

జీవిత నవల రాసే రచయిత పాటించవలసిన అతి ముఖ్యమైన నియమం ఒకటుంది. చరిత్ర అతనిని, అతని కథని నిర్దేశించే పాలకుడే గాని, అతని కథకి లొంగిపోయే బానిస కాదు. చారిత్రక పరిశోధన ఎంత లోతుగా, సమగ్రంగా ఉంటే ఆ కథ అంత లోతుగా, సమగ్రంగా ఉంటుంది. రచయిత పరిశోధన సారహీనంగా, సందిగ్ధంగా, రెచ్చగొట్టే విధంగా ఉంటే పర్యవసానంగా కథ కూడా అంతే పలుచగా, రెచ్చగొట్టే రీతిలోనే ఉంటుంది.

అన్ని జీవితాలలోనూ కథలకి పనికొచ్చే ముడిపదార్థం ఉండదు. ఎందరో మహానుభావులు ఉండవచ్చు గాక, వారి ఘనత ఎంతో విలువైనది కావొచ్చు గాక – కానీ, అవన్నీ వాటంతటవిగా ఒక కథాక్రమానికి లొంగకపోవచ్చు. కాని, కొంతమంది వ్యక్తులు, తామొకనాడు ఏదో కథలో ప్రధాన పాత్రధారులమవుతామనే స్పృహతో జీవించారా! అనిపిస్తుంది. వారు అప్రమేయంగానే తమంత తాముగా ఒక కథకి అవసరమయిన శిల్పాన్ని సృష్టిస్తారు. అటువంటి వ్యక్తుల జీవితంలో నవలకి అవసరమయిన ప్రత్యేకమైన నాటకీయపు హంగులు, జయాపజయాలు, వ్యధలు, బాధలు, సంఘర్షణలు పడుగుపేకలై ఆ జీవితం ఒక కథగా తనని తానే ప్రకటించుకుంటుంది.

రచయిత తనకి పనికొచ్చే జీవితాలని ఎన్నుకోడానికి స్వతంత్రుడైనప్పటికీ, తనెంచుకున్న కథాక్రమానికి అనువుగా వాస్తవాలనీ, సత్యాన్నీ వక్రీకరించకూడదు. చారిత్రక వాస్తవాలని మెలిపెట్టి, వంచించి తన కథని రక్తి కట్టించాలని ప్రయత్నించే రచయితల దౌర్భాగ్యపు ప్రయత్నాలు ఈ రంగంలో చెల్లవు. అలాగే, నీతి బోధలు, రాజకీయ ప్రయోజనాలు ఆశించే రచయితలకీ, కరపత్ర రచయితలకీ తేడా లేదు. ఇంతకుముందు అమెరికన్ రచయితలు, జీవిత కథలని తమకి కావాలసిన విధంగా మలచుకుని, చరిత్రని వంచించి, సత్యానికి తిలోదకాలిచ్చిన ఉదంతాలు ఉన్నాయి. ఆ కథలేవీ సహేతుకమైన జీవిత చరిత్రలు కావు, విశ్వసనీయమైన నవలలూ కావు. ఒక లక్ష్యానికో, ప్రయోజనానికో అవసరమైన హంగులన్నీ విస్తారంగా ఈ చారిత్రక నవలల్లో ఉంటాయి. జీవిత నవలా ప్రక్రియ, ఇంకా యవ్వన దశలోనే ఉన్నప్పటికీ మోసపూరితమైన ప్రయోజనాలకి వాడుకోబడింది. అయితే, ఈ ప్రమాదం ప్రతి కళకీ ఎప్పుడూ పొంచే ఉంటుంది – ముఖ్యంగా మనిషి మేధని, ఆలోచనలని ఆక్రమించాలని పోరాటం జరుగుతున్న సమయాలలో ఇటువంటి ప్రయత్నాల దుర్గంధం మనల్ని విముఖులని చేస్తుంది. రచయిత యొక్క వ్యక్తిగతమైన, వృత్తిపరమైన చిత్తశుద్ధి మాత్రమే అతను సృజించిన జీవిత కథ కాలపరీక్షలో నెగ్గి చిరాయువు కాగలదా లేదా అనే అంశాన్ని అంతిమంగా నిర్ణయిస్తుంది.

కథాసామగ్రికి, రచయితకి మధ్య – సున్నితమూ, స్వచ్ఛము, పరస్పర త్యాగశీలతతో కూడి – సమతుల్యమైన బాంధవ్యం ఏర్పడితేనే జీవితచరిత్రలు సుసంపన్నమయిన కథలుగా రూపాంతరం చెందుతాయి. నవల తయారయ్యే ప్రక్రియలో ఈ ఇద్దరూ – జీవిత చరిత్ర (Biography), రచయిత (Novelist) – ఒకరితో ఒకరు తులతూగే ముఖ్యమైన పాత్రధారులు. కథాసామగ్రి రచయితని లోబరుచుకుని, కథాశిల్పాన్ని వెక్కిరించే మలుపులు తీసుకోవచ్చు, లేదా రచయిత కథాసామగ్రిని తన ఇష్టానుసారంగా లోబరుచుకోవచ్చు. ఇలా ఏ ఒక్కరు, రెండవ వారికి లొంగినా, లోబరుచుకున్నా, నవలలో సమతౌల్యత నశిస్తుంది. ప్రతి కథనీ గొప్పగా చెప్పడం ఏ రచయితకీ సాధ్యపడదు. తెలివైన రచయిత, తను అర్థం చేసుకోగలిగే కథ కోసం, తనని కదిలించే కథ కోసం, తను సజీవంగా సృజించగలిగే కథ కోసం నిరంతరం వెతుకుతాడు; అది దొరికేవరకు ఆగుతాడు. తమ శక్తిసామర్థ్యాలు తప్పుగా అంచనా వేసుకొనో, లేక కథని, కథాసామగ్రిని పూర్తిగా అర్థం చేసుకోలేకో, వివేకహీనంగా రంగంలోకి దూకే నవలాకారుల రచనలు సారహీనమైన పిప్పిలా మాత్రమే ఉంటాయి.

‘ఈ వ్యక్తి జీవితం నేను చెప్పదలచుకున్న కథకి ఉపయోగపడుతుందా?’ అని తర్కించే అధికారం లభించాలంటే రచయిత ముందుగా ‘ఈ వ్యక్తి జీవితాన్ని కథగా రాయడానికి నేను తగినవాడినేనా?’ అని తనని తాను ప్రశ్నించుకోవాలి.

జీవిత నవలారచయిత జీవితాన్నుంచి అనుభవాల గంజి వార్చేవాడు కాదు. మానవ జీవితానుభవం అనే మరిగే ద్రావణం లోంచి సాహిత్యాన్ని తేటపర్చగల నైపుణ్యుడైన కలాలి. అందుకే, జీవిత, సామాజిక చరిత్రల ఊనిక ఎంతగా ఉన్నప్పటికీ, అంతిమంగా జీవిత నవల రచయిత మేధస్సుని దాటిపోలేదు. కౌశలం లేని రచయితను ఎంత బలమైన చరిత్ర అయినా, ఎంతో అద్భుతమైన జీవిత చరిత్ర అయినా, కాపాడలేవు. కథా సామగ్రిలో, చరిత్రలో ఎంత ఉద్రేకమున్నప్పటికీ, రచయిత ఉద్విగ్నరహితుడైతే, నవల కూడా ఉద్వేగరహితమవుతుంది. రచయితలో హాస్యచతురత కొరవడితే రచనలోనూ హాస్యరసం లోపిస్తుంది, రచయిత లక్ష్యం సంకుచితమైతే, నవల కూడా తన హృదయవైశాల్యాన్ని కోల్పోతుంది. కథానాయకుడి జీవితం ఎంత మహోన్నతమైనదైనా, రచయిత కపటి అయితే రచన కూడా బూటకమే అవుతుంది. అందుకనే, జీవిత నవల కేవలం ఒక వ్యక్తి జీవిత చరిత్ర చిత్రణ మాత్రమే కాదు. అది ఆ నవలా రచయిత ప్రతిభ, నైపుణ్యతలకు తార్కాణం కూడా!

చరిత్రని లోతుగా అధ్యయనం చెయ్యని ఒక సాధారణ పాఠకుడు ఒక జీవిత నవల సత్యతను, పరిపూర్ణతను ఎలా నిర్ధారించుకోగలడు? ‘ఇదెంత వరకు నిజం’ అన్న ప్రశ్నకి సమాధానం ఎలా కనుగొనగలడు? దానికొకటే మార్గం ఉంది – శాస్త్రీయమైన చరిత్ర రచనలలోనూ, జీవిత చరిత్రలలోనూ ఎంత సాధికారమైన ఆధారాలు ఉంటాయో, జీవిత నవలలో కూడా అంతే సాధికారత ఉండాలి.

ఒక ఉపాధ్యాయుడికి శిక్షణ ఇవ్వడానికి నాలుగేళ్ళు, ఔషధ నిర్మాతకి ఐదేళ్ళు, దంత వైద్యుడికి ఆరు, న్యాయవాదికి ఏడు, వైద్యుడికి ఎనిమిది సంవత్సరాలు శిక్షణ అవసరం అయినప్పుడు, అంతకు తక్కువ సమయం లోనే ఒక సుశిక్షితుడైన జీవిత నవలారచయితగా ఎదగడం ఎలా సాధ్యం?