జీవితాలు వ్యర్ధంగా గడిచిపోతున్నాయి, త్వరపడండి, సార్థకం చేసుకోండి, అన్న హెచ్చరిక. ‘ఎ గేమ్ అఫ్‌ కోర్స్‌’ ప్రారంభదృశ్యం లోని సంపన్నస్త్రీ అయినా, ముగింపుదృశ్యం లోని లిల్ అయినా జీవితాల ముగింపు ఒకటే. క్లియోపాత్ర లాగానో ఒఫీలియా లాగానో కథ విషాదాంతమే – మరణమో, సదృశమైన జడజీవనమో. కాని జీవితచదరంగం యిద్దరికీ సామాన్యమే.
జులై 2023
పెద్దగా ఏమీ ఏదీ అక్కర్లేదు. ఒక వెయ్యి నూట పదహార్లు మొదలుకుని, రెండు మూడు శాలువాలు పూలదండలు ఒక సాయంత్రంలో మూడు నాలుగు గంటలు కలుపుకొని, కొంత మొత్తం తనది కాదనుకుంటే, తెలుగునాట ఎవరైనా పురస్కార ప్రదాత కాగలరిప్పుడు. అమ్మలో నాన్నలో అక్కలో అన్నలో పెంచి పెద్ద చేసినవాళ్ళో దయతో చదువు చెప్పించినవాళ్ళో గురువులో పెంపుడు జంతువులో – ఎవ్వరి పేరు మీదైనా ఇప్పుడు ఒక సాహిత్య పురస్కారం ఆరంభించనూ వచ్చు, ఆ పక్క ఏడాదే ముగించనూ వచ్చు. ఇచ్చుకునేవాళ్ళు, పుచ్చుకునేవాళ్ళు తప్ప వీటికి అర్హతలింకేమీ అక్కర్లేదు. ఏ సాహిత్య విలువలు, ప్రమాణాలతో ఎందుకిస్తున్నారో తెలియకుండా దానంలా ఇచ్చే ఈ పురస్కారాలను ఏమనలేం. ఇవన్నీ ప్రైవేటు వ్యక్తుల ప్రైవేటు ఇష్టాలు కాబట్టి ఏమీ అనకూడదు కూడానూ. ఇలా వ్యక్తిగత ఇష్టాలు, కారణాలతో వీధికొకటిగా దొరికే పురస్కారాల మధ్యలో ప్రభుత్వం అందించే సాహిత్య అకాడెమీ అవార్డుకు ఒకప్పుడు కొంతయినా విలువ ఉండేది. అది అందుకున్న వారి పట్ల గౌరవం ఉండేది. ఆ రెండూ బహుశా ఇకపై ఉండవు, ఉండబోవు. సంస్థాగత బాధ్యత ఎంత గురుతరమైనదైనా, ఆ సంస్థను నియంత్రించే సాహిత్యకారులు అందరిలా అల్పమానవులే అన్న మేల్కొలుపు, గడియారం గంటలా ఇన్నేళ్ళుగా మోగుతూ వస్తున్నా, తెలుగు సాహిత్య ప్రపంచాన్ని చరిచి నిద్ర లేపింది ఈ ఏటి సాహిత్య అకాడెమీ యువ పురస్కార్ అవార్డు ప్రకటన, అదీనూ సోషల్ మీడియా చలువ వల్లనే. ఒక పుస్తకాన్ని పురస్కారానికి ఎలా ఎన్నుకున్నారన్న సందేహం కలిగించే రచనలు మునుపూ లేకపోలేదు. సాహిత్యవిభాగాల నుండి అందుకున్న పుస్తకాల్లో నుండి కమిటీ ఉత్తమమైనవి ఎన్నుకోవాలన్నది అకాడెమీ పురస్కారం తాలూకు ప్రాథమిక ఎంపికకి సంబంధించిన ఒక నియమం. కానీ ఏ రకంగా చూసినా ఏ సాహిత్యవిలువలూ కనపడని రచనలను పదేపదే ఎన్నుకోడం ద్వారా తెలుగు భాషలో వస్తున్న ఉత్తమసాహిత్యం ఇంతమాత్రమే అని తెలుగు అకాడెమీ దేశానికంతటికీ చాటి చెప్తూ వస్తోంది. ఏ విభాగంలో పురస్కారాలైనా ఆయా విభాగాల్లో చెప్పదగ్గ కృషి చేసిన కవులు, రచయితలు, సాహిత్యకారులకు, నిజమైన సృజనాత్మక శక్తి ఉన్నవాళ్ళకి ఇస్తే, వాళ్ళకి జాతీయంగా గుర్తింపు వస్తుంది, వాళ్ళ సాహిత్య ప్రపంచం విశాలమవుతుంది. సృజన యొక్క నాణ్యత ఎంచడం అనేది ఎంత సాపేక్షికమైనా, పోల్చి చూసినప్పుడు సాధారణ పాఠకులు కూడా అద్భుతమైన విచక్షణ చూపిస్తూ ఏది మంచి కవితో కథో విమర్శో ఏది కాదో వివరించి మరీ చెప్పగలిగినప్పుడు, కేవలం నాసిరకం రచనలనే ఎంచుకుంటున్న అకాడెమీ పెద్దలను తూర్పారపట్టడం ఒక బాధ్యత. మచ్చుకైనా కనపడని వాళ్ళ నిబద్ధతను వేనోళ్ళ ప్రశ్నించక పోవడం నేరం. స్వార్థ రాజకీయ సమూహాలు, అనుయాయులైన కవిరచయిత బృందాల భజనల కోలాహలం తోడుగా, ఏళ్ళకు ఏళ్ళ తరబడి జులుం చేయడం హక్కుగా పీఠాలను ఆవహించుకుని కూర్చున్నారు కొందరు అజ్ఞానవృద్దులు. ఆ పీఠం ఇచ్చే గౌరవం కోసం దాన్నే పట్టుకు వేలాడే ఈ కుకవుల ఆధిపత్యాన్ని గుడ్డిగా ఆమోదించే అకాడెమీ కమిటీల దౌర్భాగ్యం వల్ల తెలుగు సాహిత్యంలో ఈ పురస్కారాల విలువ చెప్పుకంటుకుంటే రాయికి తుడుచుకొని పోయే స్థాయికి చేరిపోతోంది, ఇప్పటికే చేరిపోకుంటే. సాహిత్యకారులకి కావలసినది వారి ఆత్మగౌరవానికి భంగం కలగనివ్వని సమాజం, సృజనను బ్రతికించే ఒక ఆరోగ్యకరమైన వాతావరణం. సాహిత్యం విలువ తెలిసిన సమాజానికే సాహిత్యకారులను ఎందుకు కాపాడుకోవాలో, ఎందుకు గౌరవించాలో తెలుస్తుంది. అలాంటి అవకాశం లేని చోట సాహిత్యకారులకు రెండే దారులుంటాయి. ఈ రొచ్చు తమది కాదని ఛీ కొట్టి, అలౌకిక స్థాయిలో రచనను ప్రాణశకలంలా ఏకాంతికంగా సృజించుకోవడం. లేదూ, సామాజిక స్థాయిలో ఈ కుళ్ళిపోయిన సంస్థలను ప్రతిఘటిస్తూ, ఎవరిదైనా సరే ఒక మంచి సాహిత్యానికి గుర్తింపు తేవడమొక బాధ్యత అని నమ్మి నడుములోతుకు ఈ బురదలోకి దిగి పోరాడడం. ఈ రెండూ కాని లోకంలో అకాడెమీ పెద్దల ఉచ్చిష్టాన్ని ప్రసాదంలా చేతులు చాచి స్వీకరించడమే ప్రతీ ఒక్కరి సాహిత్యనియమం అవుతుంది.
అడవి వృక్షాలు, వాటిని ఆనుకున్న దట్టమైన పొదలూ లతల మధ్య ఉన్నాయా శిథిలాలు. మేము వెళ్ళినప్పుడు మరికొంత మంది సందర్శకులు ఉన్నారు కాబట్టి సరిపోయింది గానీ లేనట్టయితే అదంతా వింతగా, కాస్తంత భీతి కొలిపేలా అనిపించేదే. అక్కడ అవన్నీ చూపించడానికి సహాయకులు, గైడ్‌లూ లేరు. కనీసం సమాచారం చెప్పే బోర్డులన్నా లేవు.
నడీన్ గోర్డిమర్ కంటే చాలా ముందే దక్షిణాఫ్రికాలో తెల్ల, నల్ల జాతుల గురించి వ్యాసాలను, అక్కడి స్త్రీల జీవితాల గురించి ఒక నవలనూ రచించిన 19వ శతాబ్ది రచయిత్రి ఆలివ్ ష్రైనర్ ఎక్కువమంది పరిశోధకులకు కూడా అపరిచితురాలే. ఈ రచయిత్రి మన గాంధీజీని కలుసుకుందని, ఆయన అభిప్రాయాలను గౌరవించిందనీ చదివినపుడు కలిగే ఉత్సాహం వేరు.
థియరీ లోను, ప్రాక్టికల్స్‌ లోను, దాదాపు అన్ని సబ్జెక్టుల్లోనూ అతనే టాపర్. గట్టిగా గాలేస్తే ఎగిరిపోయేట్లుండే మనిషికి అంతంతసేపు ఏకబిగిన కూర్చుని చదివే ఓపిక ఎలా వుందో అర్థమయ్యేది కాదు. బారక్‍లో లైట్‍ని ఆఫ్ చెయ్యడం లేదని రూమ్మేట్లు తరచూ కంప్లైంట్ చేస్తున్నా భట్ మాత్రం రాత్రి మూడింటివరకూ చదువుతూనే ఉండేవాడట. అతను తినేదెప్పుడో, పడుకునేదెప్పుడో కనిపెట్టడం పక్కవాళ్ళక్కూడా కష్టమయ్యేదట.
బ్యాగులోంచి అన్నండబ్బాను బయటికి తీయగానే, నాకు మామూలుగా నా భార్య ముఖం గుర్తొస్తుంది. దానిలో ఉన్న పదార్థాలను బట్టి కొంచెం చిరాకో, ప్రేమో కలుగుతుంటుంది. కానీ ఇవ్వాళ నేను ఏ కళన ఉన్నానో – డబ్బా మూత తీయగానే, కొంచెం ముద్దగా అయినట్టుగా ఉన్న అన్నం కళ్ళబడగానే, నాకు ఉన్నట్టుండి మా ఊళ్ళో చిన్నతనంలో చూసిన ఒక గొల్లాయన గుర్తొచ్చాడు. ఆయన ఒక పగటిపూట తన అన్నంమూటను విప్పుకుని తినడం గుర్తొచ్చింది.
ఈ మాఘమాసంలో పెళ్ళి చేసేస్తాం, ఈ ఏడు మాఘంలో చేసేస్తాం అంటూ ఇంట్లో కూచోపెడతారు, ఆడపిల్లకి చదువు చెప్పించడం ఆపేసి. చదివేవులే స్కూలు ఫైనలు వరకూ లేదా టెంత్ వరకూ అంటారు. అలాగే ఆ అమ్మాయి కూడా పెళ్ళి కోసం ఈ మాఘం కోసం ఆ మాఘం కోసం చూస్తూ కూచుంటుంది. మాఘమాసాలు ఆగమేఘాల మీద వచ్చివెళ్తూ ఉంటాయి!
పెళ్ళికూతురు ఊర్లోకి ప్రవేశించింది వాను. రెండు వీధులు తిరిగాక, ఒక డాబా ఇల్లు ముందు అయ్యవారు బండాపమన్నాడు. ఇంటిముందు సందడిగా వుంది. గడపలకి మామిడాకుల చెండ్లు కట్టి ఉన్నాయి. వయసాడపిల్లలు గడపల వెనకాల నుంచుని తొంగి చూస్తున్నారు. హాలులో అగరొత్తుల సువాసనలు నాసికలని అలరిస్తున్నాయి. అయ్యవారు దిగి గబగబ ఇంట్లోకి అడుగుపెట్టి పెళ్ళికూతురు తల్లితండ్రుల్ని పిలిచి, పెళ్ళికొడుకుని లోనికాహ్వానించమన్నాడు.
ఒక సమస్య బుద్ధికంటే హృదయాన్ని మేల్కొల్పినప్పుడు, దాన్ని సాధన చేసినవాడి మెదడు కన్నా కూడా, అతని హృదయం పరివ్యక్తమైనపుడూ ఆ సమస్య గొప్ప సమస్య అవుతుంది. ఆ పూరణ ఉదాత్తమైనదవుతుంది. అప్పుడు ఒక సమస్యను ఇవ్వడమూ, ఒక కావ్యం వ్రాయమని ఒక కవిని అడగడమూ — ఈ రెండూ ఒకటే అవుతాయి. కావ్యానికి నిడివితో పనిలేదు. మనసును పూయించేది ఎంత చిన్నదైనా, పెద్దదైనా కావ్యమే.
ఎవరికీ వుండని నిశ్శబ్దం
ఏ గొంతులో దాగుంది
ఎవరెటు చూశారో
నాలుకలోని కన్నీటిని
ఏ ముఖమో
ఓ నీడ వాసనేసింది
ఎదకి చెద ఎందుకు పడుతుందీ?
కట్ గ్లాసుల కళ్ళూ నోళ్ళూ తెరుచుకొనే
కనరెక్కని రుచులింకా ఆవురావురంటూనే
పొడిబారని పూరెమ్మలు బాటల్లో పూస్తూనే
మిణుగురు గుర్తులు రాత్రులని వెలిగిస్తూనే
మెత్తని వాసనలు మనసుకి సోకుతూనే ఇంకుతూనే…
రహస్యాల తీరంలో
సీసా ఒలికి పోయింది.
మోహన్ మత్తులో
ప్రకాష్ పెన్ను విదిలిస్తాడు.
మోషే కుంచెలో
ఉన్మత్త భావ చిత్రం.
ఆమె ఇరవై, ఇరవై రెండేళ్ళ ఈడులో
తతిమ్మా ప్రపంచాన్ని పలుగుతాడు చేసి
తనొక వైపు, నా ఈడు కుర్రలోకాన్ని మరోవైపు
ఉర్రూతలూగిస్తున్నప్పుడు
మూర్ఛపోతున్న నా జతగాళ్ళ గుంపును తట్టిలేపటం
తప్పని వంతయ్యేది.
శకలాలు శకలాలుగా
కదిలిపోయే దృశ్యాల మధ్య
పరిగెత్తలేక కూలబడ్డాక
సప్తవర్ణాల ఇంద్రధనుస్సులో
తెలుపురంగు మాత్రమే మిగులుతుందని
తెల్లవారినా తెరిపిడి పడని కళ్ళు
వానొచ్చిన ప్రతిసారి
భూమికి సంబరంగా ఉంటుంది
వానవీణను మీటుతూ కరిమబ్బు
చినుకుగజ్జెలతో ఆడుతుంది
తడిచీరతో మెరుపుతీగలా మట్టి
పరిమళాల పాట ఎత్తుకుంటుంది
క్రితం సంచికలోని గడినుడి-80కి మొదటి ఇరవై రోజుల్లో పద్దెనిమిమంది నుండి సరైన సమాధానాలు వచ్చాయి. విజేతలకందరికీ మా అభినందనలు.
గడి నుడి-80 సమాధానాలు.
మారుతున్న కాలంతో పాటూ సాహిత్య వేదికలూ మారుతున్నాయి. ఆడియో కథలు ప్రాచుర్యంలోకి వస్తున్నాయి. వీటికి యూట్యూబ్ ముఖ్య వేదిక. కనుక, ఈమాట యూట్యూబ్ ఛానెల్ ప్రారంభించాం. గతనెలలో కొత్తగా అప్లోడ్ చేసిన రచనల వివరాలు ఇవీ: